استفاده از ظرفیت بانک توسعه بریکس
برای ایران که سالها زیر فشار محدودیتهای مالی و بانکی بوده، این تحول بیش از آنکه شعاری ژئوپلیتیک باشد، یک فرصت واقعی برای بازطراحی مسیر توسعه است؛ فرصتی که با وجود اهمیتش هنوز بهطور جدی فعال نشده است. بانک توسعه جدید نسخه شرقی بانک جهانی نیست، بلکه نهادی چابک و هدفمند است که ماموریت اصلیاش تامین مالی پروژههای زیربنایی با استفاده از ابزارهایی چون وام، مشارکت، تضمین و تامین مالی با ارزهای محلی است؛ اتفاقی که برای اقتصاد تحریمزده و محدود ایران میتواند حیاتی باشد.
بهرهگیری از ارزهای محلی مانند یوآن، روبل یا روپیه در پروژهها میتواند هزینه سرمایه را کاهش دهد، نیاز به دلار و یورو را کمتر کند و ریسکهای ارزی را مهار کند؛ اما این منوط به آن است که سیاست ارزی ایران از وضعیت فعلی به سمت یک معماری چندارزی واقعی حرکت کند. ایران در حوزه زیرساخت دهها پروژه نیمهتمام دارد که از نظر NDB کاملا واجد شرایطند: از شبکه برق و حملونقل ریلی تا بنادر، آب، شیرینسازی و فناوریهای دیجیتال؛ اما ضعف مزمن در طراحی بستههای پروژه و توجیهپذیری اقتصادی باعث شده درخواستهای ایران معمولا استاندارد لازم را نداشته باشد. علاوه بر آن، NDB فقط منبع پول نیست؛ شبکهای از همکاری اقتصادی است که ایران میتواند از طریق آن وارد زنجیره ارزش شود، پیمانکار مشترک بسازد، فناوری وارد کند و حتی شرکتهای دانشبنیان خود را در پروژههای فرامرزی فعال کند، اما سیاست خارجی و اقتصادی ایران همچنان بیشتر واکنشی است تا راهبردی و بدون دیپلماسی اقتصادی فعال، بریکس نیز به یک تیتر پر سر و صدا و کمحاصل تبدیل خواهد شد.
جهان در حال حرکت بهسوی مسیرهای پرداخت مستقل و تامین مالی متنوع است و بانکهای غربی عملا برای ایران قابل استفاده نیستند؛ بنابراین اکنون زمان تصمیمگیری است. استفاده از ظرفیت بانک توسعه جدید تنها در صورتی به نتیجه میرسد که ایران سه اصلاح اصلی را جدی دنبال کند: تغییر سیاست ارزی و پذیرش چندارزی بودن، توانمندسازی ساختار فنی کشور برای ارائه پروژههای استاندارد بینالمللی و فعالسازی یک دیپلماسی اقتصادی منسجم و بدون شعار. در غیر این صورت، بریکس هم مانند بسیاری از فرصتهای گذشته به یک «امکان بالقوه و بلااستفاده» تبدیل خواهد شد. اما اگر این موانع برطرف شود، ایران میتواند پس از سالها محدودیت، دریچهای جدید بهسوی تامین مالی توسعه و حضور در شبکه اقتصاد نوظهور جهان باز کند.
* کارشناس اقتصادی
