چرا ایران بالاترین نرخ رشد تولید را در ماه اوت ثبت کرد؟
معمای جهش تولید فولاد ایران
این افزایش تولید، با وجود مشکلات ساختاری مانند محدودیت‌های برق، تحریم‌های بین‌المللی و دشواری‌های تامین مواد اولیه، پرسش‌هایی درباره دلایل پایداری تولید ایران و امکان تداوم این روند ایجاد کرد. کارشناسان معتقدند علت تفاضل درصد رشد ایران و سایر رقبا، تعطیلات جهانی در اوت است.
کیوان جعفری طهرانی، تحلیلگر ارشد بازارهای جهانی صنایع معدنی، در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به رشد ۱۷.۹درصدی تولید فولاد ایران در اوت ۲۰۲۵ گفت: در این ماه معمولا کمترین تولید کارخانه‌ها در جهان صورت می‌گیرد، زیرا بسیاری از واحدها مرخصی سالانه کارکنان و تعمیرات سالانه را در این ماه انجام می‌دهند.
او افزود: در ایران، برخلاف بسیاری از کشورهای تولیدکننده فولاد، اوت ماه کاری محسوب می‌شود و کارخانه‌ها فعالیت‌های خود را ادامه می‌دهند. این تفاوت تقویمی باعث می‌شود رشد تولید ایران نسبت به آمار ماهانه سایر کشورها برجسته به نظر برسد، اما نمی‌توان آن را معیار مطلق عملکرد جهانی در نظر گرفت.
جعفری طهرانی تاکید کرد: برای تحلیل دقیق، مقایسه‌ها باید دوره‌ای و بلندمدت‌تر انجام شود، مثلا شش ماه اول سال جاری با شش ماه اول سال گذشته یا میانگین سه‌ماهه‌ها با دوره مشابه سال قبل بررسی شوند. او توضیح داد که در گذشته نیز چنین نوساناتی مشاهده شده است، مانند زمانی که در فوریه ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ به دلیل زلزله و تعطیلی کارخانه‌ها، تولید ترکیه کاهش یافت و ایران موقتا در جایگاهی بالاتر از این کشور قرار گرفت.
او در پایان بیان کرد: رشد ثبت‌شده در اوت عددی قابل‌توجه است، اما بدون توجه به ویژگی‌های فصلی و تقویمی نمی‌تواند تصویر واقعی ظرفیت تولید ایران و عملکرد صنایع فولاد کشور را به دست دهد. بر اساس این تحلیل، برای ارزیابی واقعی روند تولید ایران، باید روندهای فصلی و نیم‌سالانه مورد بررسی قرار گیرد تا تصویر دقیق و قابل اتکا از جایگاه ایران در بازار جهانی فولاد حاصل شود.
جایگاه ایران در جدول جهانی فولاد
ایران در سه دهه گذشته معمولا بین ۱۰ کشور نخست تولیدکننده فولاد جهان قرار داشت و هرچند نوسانات ماهانه رتبه آن را تحت تاثیر قرار داد، اما همواره در جمع برترین‌ها باقی ماند. برای نمونه، در ماه مه ۲۰۲۵، ایران در جایگاه هفتم قرار گرفت، اما در ژوئن همان سال به دلیل کاهش تولید، یک پله سقوط کرد.
این نوسانات نشان دادند که جایگاه ایران به تولید ماهانه و شرایط عملیاتی وابسته بود و رتبه‌های متفاوت در جدول جهانی به معنای حل مشکلات ساختاری نبود. در اوت ۲۰۲۵، حجم تولید فولاد ایران به ۱.۶میلیون تن رسید و رشد ۱۷.۹درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل نشان داد که کشور توانسته حداقل برای یک ماه فشارهای عملیاتی و اقتصادی را مدیریت کند. بااین‌حال، در مقایسه با تولیدکنندگان بزرگ آسیا مانند چین (۷۷.۴میلیون تن، کاهش ۰.۷درصد) و هند (۱۴.۱میلیون تن، افزایش ۱۳.۲درصد)، تولید ایران همچنان محدود بود. این موضوع نشان داد که افزایش تولید ایران بیشتر در مقیاس منطقه‌ای تاثیرگذار بود و جایگاه کشور در سطح جهانی به دلیل حجم اندک نسبت به رقبای آسیایی، همچنان شکننده باقی ماند.
علاوه بر این، نوسانات گذشته یادآور شدند که حتی رشد ماهانه قابل‌توجه نمی‌توانست پایداری تولید را تضمین کند. در برخی ماه‌ها، کاهش تولید مانند ژوئن ۲۰۲۵ باعث تنزل رتبه ایران شد و این مساله حاکی از آن است که شرایط عملیاتی و تامین منابع هنوز به‌طور کامل پایدار نبودند. همچنین، بررسی طولانی‌مدت روند تولید ایران در سه دهه اخیر نشان می‌دهد که کشور اغلب بین رتبه‌های هفتم تا دهم نوسان داشته و تنها در دوره‌های کوتاه، مانند برخی ماه‌های سال‌های اخیر، موفق شده است جایگاه بالاتری کسب کند. این وضعیت نشان از آن دارد که تولید ایران به عوامل خارجی و داخلی وابستگی زیادی دارد و هرگونه ارزیابی بلندمدت باید این نوسانات را مدنظر قرار داد.
بررسی عوامل رشد تولید در اوت
رشد تولید فولاد ایران در اوت ۲۰۲۵، با وجود محدودیت‌های متعدد، پرسش‌های مهمی درباره دلایل موفقیت موقت صنایع ایجاد کرد. صنایع فولاد ایران با محدودیت‌های جدی انرژی مواجه بودند و قطعی برق، به‌ویژه در ماه‌های گرم سال، یکی از عوامل اصلی محدودکننده تولید بود. همچنین تحریم‌ها دسترسی به مواد اولیه، تجهیزات و فناوری‌های پیشرفته را دشوار کرده بودند.
با این حال، افزایش تولید نشان داد که واحدهای صنعتی توانسته‌اند تا حدی از ظرفیت موجود استفاده کنند و فشار تقاضای داخلی و صادراتی را مدیریت کنند. این رشد نمی‌تواند به عنوان نشانه حل مشکلات ساختاری تلقی شود و افزایش تولید ممکن است به‌دلیل بهره‌برداری موقت از ذخایر مواد اولیه، برنامه‌های محدود تعمیر و نگهداری یا تخصیص انرژی به صنایع فولاد در کوتاه‌مدت رخ داده باشد.
نگاهی به ماه‌های قبل نشان می‌دهد که نوسانات تولید همچنان ادامه داشتند و در هرگونه تحلیل بلندمدت باید اثر این عوامل کوتاه‌مدت را در نظر گرفت. از سوی دیگر، مدیریت تولید در شرایط دشوار نشان داد که سیستم‌های عملیاتی برخی کارخانه‌ها انعطاف‌پذیری محدودی داشتند. این انعطاف‌پذیری، اگرچه تولید را در کوتاه‌مدت حفظ کرد، جایگزین اصلاحات ساختاری و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی و مواد اولیه نشد.
همچنین باید توجه داشت که افزایش تولید در یک ماه خاص تضمین نکرد که روند ماه‌های بعد نیز مشابه باقی بماند. تحلیل داده‌ها نشان داد که تولید فولاد ایران به شدت به شرایط عملیاتی، تخصیص انرژی و مدیریت مواد اولیه وابسته بود و کوچک‌ترین اختلال جایگاه کشور را به سرعت تغییر داد.
ایران در میان برترین کشورهای منطقه و جهان
در بین ۷۰ کشور گزارش‌دهنده به انجمن جهانی فولاد، تولید ایران با ۱.۶میلیون تن سهم قابل‌توجهی در خاورمیانه داشت. این منطقه در مجموع ۳.۸میلیون تن فولاد تولید کرد که نشان‌دهنده رشد ۲۱.۵درصدی نسبت به سال قبل بود.
این آمار نشان می‌دهد که ایران بخشی از رشد کلی منطقه بوده است، اما سهم آن کمتر از سایر تولیدکنندگان عمده آسیا و اقیانوسیه بوده است. در مقایسه با کشورهای دیگر خاورمیانه، ایران در جایگاه خوبی قرار گرفت، اما هنوز با ظرفیت‌های کامل تولید فاصله دارد.
همچنین با توجه به کاهش تولید در اروپا و برخی کشورهای آمریکای جنوبی، جایگاه ایران در جمع ۱۰کشور برتر حفظ شد، اما این حفظ جایگاه بیشتر به نوسانات سایر کشورها مربوط می‌شود تا افزایش تولید ایران به‌طور مستقل، بنابراین ایران برای حفظ و تثبیت جایگاه خود نیازمند بهبود ساختارهای عملیاتی، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی و مدیریت بهتر منابع است. بدون این اقدامات، نوسانات ماهانه جایگاه کشور را تهدید خواهد کرد. همچنین بررسی سهم ایران در تولید جهانی فولاد نشان داد که کشور تنها حدود ۱ درصد از تولید کل جهان را در اختیار دارد.
