بورس در تقاطع فشار عرضه و ارزندگی تاریخی
این فضای منفی، نقدینگی را به سمت دارایی‌های امن، به‌ویژه صندوق‌های طلا، هدایت کرد که خود از رشد نرخ دلار و طلای جهانی نیز منتفع شدند. با وجود این، بسیاری از کارشناسان معتقدند بازار سهام در کف‌های تاریخی ارزندگی قرار دارد و افت بیشتر برای شاخص‌ها دیگر توجیهی ندارد. نسبت‌های مالی پایین، ارزش دلاری فرسایشی و جمع‌آوری استراتژیک سهام توسط بازیگران بزرگ، چشم‌انداز متفاوتی از آینده ترسیم کرده است. در چنین شرایطی، فعالان بازار نگاه خود را به دو عامل کلیدی دوخته‌اند: گزارش‌های شش‌ماهه شرکت‌ها و سرنوشت مکانیسم ماشه؛ عواملی که می‌تواند مسیر آتی بورس را از فضای احتیاطی به سوی بهبود تغییر دهد.
بورس میان صف‌های فروش و امید به گزارش‌های مطلوب
کامل ابراهیمیان، کارشناس ارشد بازار سرمایه، در ارزیابی وضعیت اخیر معاملات سهام اظهار کرد: «بازار سهام در سه روز گذشته صحنه یک تقابل تمام‌عیار میان فشارهای ناشی از ریسک‌های ژئوپلیتیکی و جذابیت انکارناپذیر ارزندگی بنیادین بوده است. آغاز هفته با رای منفی شورای امنیت در خصوص پایبندی ایران به تعهدات همراه شد؛ رخدادی که ریسک فعال شدن مکانیسم ماشه را به اوج رساند و به طور طبیعی منجر به فشار فروش سنگین و تشکیل صف‌های فروش در کلیت بازار شد. این رفتار ریسک‌گریزانه موجب شد جریان نقدینگی به سمت دارایی‌های امن، به‌ویژه صندوق‌های طلا، حرکت کند؛ صندوق‌هایی که علاوه بر ریسک‌های سیستماتیک، از رشد انس جهانی نیز منتفع شدند.»
وی با اشاره به واقعیت‌های بنیادی بازار ادامه داد: «این رفتار دوگانه بازار ریشه در یک واقعیت بنیادین قدرتمند دارد. داده‌های کلان بازار، از جمله نسبت
P/E ttm و EV/EBIT، در کف‌های تاریخی خود قرار دارند. ارزش دلاری بازار نیز با رسیدن به محدوده ۸۰میلیارد دلار، به یکی از پایین‌ترین سطوح خود در سال‌های اخیر سقوط کرده است. این ارزان‌فروشی افراطی مانند یک لنگر حمایتی عمل کرده و باعث شده خریداران استراتژیک با نادیده گرفتن هیجانات کوتاه‌مدت، در محدوده‌های منفی اقدام به جمع‌آوری سهام، به‌ویژه در نمادهای بزرگ و بنیادی کنند.»
ابراهیمیان در بخش دیگری از سخنان خود تاکید کرد: «با‌این‌حال، این ارزندگی تاریخی تحت فشار مجموعه‌ای از ریسک‌های داخلی قدرتمند قرار گرفته است. قیمت‌گذاری دستوری گسترده در صنایع مادر، کنترل نرخ ارز نیمایی با فاصله بیش از ۴۰ درصدی از نرخ آزاد، و نرخ بهره بدون ریسک بالای ۳۶ درصد، همچون ترمزهایی عمل می‌کنند که مانع از حرکت بازار بر اساس پتانسیل‌های واقعی آن می‌شوند.»
وی در جمع‌بندی تحلیل خود خاطرنشان کرد: «بازار سهام در شرایط کنونی در یک وضعیت تعلیق شکننده قرار دارد و چشم به دو عامل کلیدی دوخته است: گزارش‌های عملکرد شش‌ماهه و شهریورماه شرکت‌ها، و سرنوشت مکانیسم ماشه. در صورت انتشار گزارش‌های مطلوب و کاهش یا تمدید تنش‌های سیاسی، می‌توان انتظار داشت که نیروی ارزندگی بنیادین بر ترس ناشی از ریسک‌ها غلبه کرده و بازار مسیر بهبود را در پیش گیرد.»
تشدید اثرپذیری بورس از سیاست
حسن حسین‌نیا، تحلیلگر ارشد بازار سرمایه، در ارزیابی شرایط معاملات این هفته اظهار کرد: «بازار سهام هفته جاری را با فشار عرضه‌ها آغاز کرد. روز شنبه کاهش ارزش معاملات خرد سهام همراه با افزایش چشم‌گیر صف‌های فروش به چشم می‌خورد. در معاملات روز یکشنبه نیز حقوقی‌ها تلاش کردند با ورود به برخی نمادهای اثرگذار از شدت فشار عرضه‌ها بکاهند. در نهایت، روز سه‌شنبه ورق تا حدی برگشت و نمادهای مثبت بر معاملات پیشی گرفتند؛ به‌طوری‌که ارزش معاملات خرد سهام و صندوق‌های سهامی به حدود ۵۵۰۰میلیارد تومان رسید.»
وی درباره دلایل اصلی این فشارها توضیح داد: «در ماه‌های گذشته، بازار سرمایه بیش از هر عامل دیگری از ریسک‌های سیستماتیک تاثیر پذیرفته است. فشار عرضه‌های ابتدای هفته جاری نیز از همین جنس بود. رای منفی شورای امنیت به لغو تحریم‌های سازمان ملل موجب شد عرضه‌کنندگان سهام دست بالا را پیدا کنند و فضای احتیاط بر بازار حاکم شود.»
این تحلیلگر بازار سرمایه همچنین به وضعیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا اشاره کرد و گفت: «برخلاف بورس، صندوق‌های مبتنی بر طلا شرایط متفاوتی داشتند. رشد نرخ دلار در بازار غیررسمی و روند صعودی طلای جهانی باعث شد بازدهی مناسبی نصیب دارندگان واحدهای این صندوق‌ها شود.»
حسین‌نیا در پایان خاطرنشان کرد: «در روزهای آینده بازار سهام بیش از پیش تحت‌تاثیر اخبار سیاسی قرار خواهد گرفت. حضور رئیس‌جمهور و هیات همراه در نیویورک و گمانه‌زنی‌ها پیرامون نتایج این سفر می‌تواند سمت و سوی انتظارات فعالان بازار را تغییر دهد. بنابراین، نوسانات پیش‌رو بیش از آنکه از عوامل بنیادی ناشی شود، از تحولات سیاسی و فضای بین‌المللی اثر خواهد گرفت.»
افت بیشتر معنا ندارد
محمد خبری‌زاد، تحلیلگر ارشد بازار سرمایه، با اشاره به تحولات اخیر سیاسی و اثر آن بر بورس اظهار کرد: «روز جمعه شاهد بودیم که روند فعال‌سازی مکانیسم ماشه به مراحل پایانی خود رسید. قطعنامه‌ای که در آن لغو تحریم‌ها علیه ایران مطرح شده بود رای نیاورد و همین مساله شرایط خاصی را برای بازار رقم زد. به دنبال این رویداد، معاملات روز شنبه به‌طور کامل در صف فروش قفل شد. هرچند یکشنبه بخشی از صف‌های فروش جمع‌آوری شد، اما فضای منفی همچنان بر بازار حاکم بود.» وی افزود: «از نظر بنیادی، نموداری و حتی روانی، بازار به نقاطی رسیده که افت بیشتر دیگر معنا ندارد. حتی اگر احتمال وقوع جنگ را هم نادیده بگیریم، وضعیت فعلی نباید بدتر از این شود. در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه و افزایش تنش میان ایران و غرب، نرخ دلار در بازار آزاد رشد خواهد کرد. هرچند بانک مرکزی ممکن است در برابر افزایش نرخ دلار توافقی یا نیما مقاومت کند، اما در نهایت مجبور خواهد شد نرخ‌ها را تعدیل کند و این موضوع به‌طور مستقیم در صورت‌های مالی شرکت‌ها انعکاس خواهد یافت.»
خبری‌زاد درباره پیامدهای رشد نرخ ارز توضیح داد: «رشد دلار باعث افزایش فروش شرکت‌ها می‌شود، اما در مقابل، تحریم‌های جدید هزینه‌های شرکت‌های صادرات‌محور را بالا خواهد برد و حاشیه سود آنها را کاهش می‌دهد. بنابراین، کسب بازدهی دلاری از بازار دشوار خواهد شد، هرچند بازدهی ریالی همچنان محتمل است. به همین دلیل، بسیاری از تحلیلگران معتقدند کاهش بیشتر شاخص‌ها دیگر توجیهی ندارد؛ شاید تا زمان نهایی شدن وضعیت مکانیسم ماشه، بازار یکی دو روز تحت فشار روانی باشد، اما افتی جدی متصور نیست.»
این تحلیلگر بازار سرمایه در جمع‌بندی سخنان خود خاطرنشان کرد: «بازار در نقاط ارزنده‌ای قرار دارد، اما برای آغاز یک روند پایدار صعودی نیازمند یک خبر یا اتفاق مثبت است. این خبرمی‌تواند توافق در مذاکرات و جلوگیری از فعال شدن مکانیسم ماشه باشد، یا آنکه بانک مرکزی از کنترل سختگیرانه نرخ دلار توافقی دست بردارد. در غیر این صورت، بازار در ماه‌های آینده بیشتر در یک دامنه نوسانی کم‌عمق حرکت خواهد کرد تا زمانی که آثار رشد دلار به‌طور کامل در گزارش‌های مالی شرکت‌ها منعکس شود.»
