بحران طیور آمریکا
شیوع ویروس
در نوامبر ۲۰۲۴، نخستین مورد H۵N۹ در یک مرغداری پرورش اردک در کالیفرنیا ثبت شد. سازمان جهانی بهداشت حیوانات (WOAH) اعلام کرد که مرغداری بلافاصله قرنطینه شد و تمامی ۱۱۹ هزار و صد پرنده معدوم شدند تا از گسترش ویروس جلوگیری شود. در این مزرعه، ویروس H۵N۱ نیز همزمان شناسایی شد؛ ویروسی که از سال ۲۰۲۲ بیش از ۱۴۵میلیون پرنده را در آمریکا تحت تاثیر قرار داده است.
ویروس H۵N۹ نخستین بار در چین شناسایی شد و ترکیبی ژنتیکی از سویه‌های « H۵N۱»،« H۷N۹ » و « H۹N۲» محسوب می‌شود. ژن N۹ این ویروس از سویه H۷N۹ منشأ گرفته است؛ سویه‌ای که در گذشته باعث مرگ صدها انسان و پرنده شد. کارشناسان بهداشت دام هشدار دادند که این ترکیب ژنتیکی توان ایجاد سویه‌های جدید و غیرقابل پیش‌بینی را دارد.
اردک‌ها میزبان مناسبی برای reassortment هستند؛ فرآیندی که طی آن دو یا چند ویروس در یک میزبان ترکیب شده و سویه‌ای جدید ایجاد می‌کنند. در مورد H۵N۹، هنوز مشخص نیست که ویروس بتواند به انسان منتقل شود، اما تعامل احتمالی با ویروس‌های انسانی می‌تواند خطرات جدی ایجاد کند. کشاورزان و مسوولان دامداری برای پیشگیری، نظارت دقیق و آزمایش‌های مکرر را آغاز کردند.
ضربه به پرورش طیور
شیوع ویروس H۵N۹ و همزمان H۵N۱ صنعت طیور آمریکا را تحت فشار قرار داد. از نوامبر ۲۰۲۴ تاکنون بیش از ۱۷میلیون پرنده تحت تاثیر ویروس قرار گرفته و ۶۶ مرغداری تجاری گزارش‌های شیوع ارائه کردند. کشاورزان برای جلوگیری از گسترش ویروس، پرندگان را معدوم کردند که باعث کاهش عرضه گوشت و تخم‌مرغ شد. بازار تخم‌مرغ به طور ویژه‌ای تحت‌تاثیر قرار گرفت و قیمت‌ها در دو ماه گذشته افزایش قابل‌توجهی یافت. کاهش عرضه و محدودیت‌های حمل‌ونقل موجب شد که نگرانی درباره تامین مواد غذایی و امنیت بازار افزایش یابد. برخی کشاورزان کوچک و متوسط از بازار خارج شدند و زنجیره تامین با اختلال مواجه شد.
کشاورزان برای مدیریت بحران مجبور شدند پروتکل‌های سختگیرانه‌ای اجرا کنند. ضدعفونی مداوم تجهیزات، کنترل دقیق ورود و خروج افراد و خودروها به مرغداری‌ها و آزمایش‌های مکرر پرندگان سالم جزو اقدامات لازم بود. علاوه بر این، هماهنگی با مقامات بهداشتی و اطلاع‌رسانی به کارگران و خانواده‌ها برای رعایت نکات ایمنی اهمیت یافت.
اقدامات پیشگیرانه
مقامات ایالتی و فدرال آمریکا اقدامات گسترده‌ای برای مهار H۵N۹ اجرا کردند. نخستین اقدام، قرنطینه و معدوم‌سازی پرندگان آلوده بود تا ویروس به دیگر مرغداری‌ها منتقل نشود. علاوه بر آن، نظارت مستمر بر سلامت طیور و اجرای پروتکل‌های biosecurity شامل ضدعفونی تجهیزات، کنترل رفت و آمد و آزمایش مکرر پرندگان سالم انجام شد. یه باور کارشناسان H۵N۹ می‌تواند با سایر ویروس‌ها ترکیب شود و سویه‌های جدید ایجاد کند که به انسان منتقل شوند. اگرچه تاکنون مورد انسانی گزارش نشده است، اما احتمال انتقال ویروس‌های نوظهور به افرادی که با پرندگان کار می‌کنند وجود دارد. بنابراین رعایت نکات ایمنی شخصی و گزارش فوری علائم غیر معمول در پرندگان ضروری است.
سیستم نظارت ملی و منطقه‌ای نیزدر آمریکا تقویت شد. بانک داده‌ای از نمونه‌های ویروس ایجاد شد، همکاری با دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی افزایش یافت و تحقیقات برای توسعه واکسن مناسب ادامه دارد. اطلاع‌رسانی به کشاورزان درباره ریسک‌ها و روش‌های پیشگیری به کاهش خسارت و کنترل شیوع کمک کرد. شیوع H۵N۹ یادآور این واقعیت است که صنعت پرورش طیور همواره در معرض خطر ویروس‌های نوظهور قرار دارد و نیازمند هماهنگی دقیق میان کشاورزان، سازمان‌های دولتی و مراکز تحقیقاتی است. بررسی مستمر سلامت پرندگان، واکسیناسیون هدفمند و مدیریت سریع شیوع، تنها راه کاهش ریسک برای دام و بازار مواد غذایی محسوب می‌شود.
کشاورزان زیر فشار
شیوع ویروس H۵N۹ فشار کاری و اقتصادی قابل‌توجهی بر کشاورزان وارد کرد. بسیاری از پرورش‌دهندگان با کاهش شدید تعداد پرندگان و محدودیت‌های قرنطینه مواجه شدند و مجبور شدند تصمیمات سختگیرانه‌ای برای حفظ سلامت کل مزرعه اتخاذ کنند. کشاورزان باید علاوه بر معدوم‌سازی پرندگان آلوده، فرآیندهای ضدعفونی مکرر تجهیزات، سالن‌ها و وسایل حمل‌ونقل را به دقت اجرا کنند تا از گسترش ویروس جلوگیری شود.
در برخی مرغداری‌ها، پرورش‌دهندگان مجبور شدند با استفاده از تیم‌های تخصصی، مسیر رفت و آمد کارکنان و وسایل را کنترل کنند و ورود افراد غیر ضروری را محدود کنند. این اقدامات علاوه بر کاهش ریسک شیوع، هزینه‌های عملیاتی را نیز به شدت افزایش داد و فشار مالی قابل‌توجهی بر کشاورزان ایجاد کرد. بسیاری از واحدهای کوچک و متوسط توان ادامه فعالیت را از دست دادند و برخی مزرعه‌ها برای مدتی تعطیل شدند.
اطلاع‌رسانی سریع و شفاف از سوی مقامات بهداشتی و سازمان‌های دامپزشکی برای تصمیم‌گیری‌های سریع و کاهش خسارت اهمیت دارد. آموزش کارکنان و رعایت دقیق دستورالعمل‌های بهداشتی، از جمله استفاده از لباس‌های محافظ، شست‌وشوی مکرر دست‌ها و کنترل ورود و خروج وسایل، اکنون به بخش جدایی‌ناپذیر مدیریت مرغداری‌ها تبدیل شده است.
در کنار اقدامات فنی، برخی مزرعه‌ها با همکاری دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی محلی، تست‌های مرتب از پرندگان سالم انجام می‌دهند و نمونه‌ها را برای تحلیل ژنتیکی و بررسی احتمال ایجاد سویه‌های جدید ارسال می‌کنند. این نظارت‌ها به کشاورزان کمک می‌کند تا از شیوع گسترده و غیرقابل کنترل جلوگیری کنند و ضمن حفظ تولید، ریسک سلامت انسانی و دام را کاهش دهند.
تجربه اخیر نشان داد که آمادگی و اجرای دقیق پروتکل‌های بهداشتی و مدیریت سریع بحران، تنها راه مقابله با ویروس‌های نوظهور در مرغداری‌ها است و می‌تواند از زیان‌های اقتصادی بیشتر جلوگیری کند. کشاورزان در این شرایط، همزمان با مدیریت تولید و سلامت پرندگان، باید منابع مالی و نیروی انسانی خود را نیز بهینه مدیریت کنند تا در آینده با چالش‌های مشابه بهتر مواجه شوند.
شیوع ویروس جهان را تهدید می‌کند؟
شناسایی ویروس نادر H۵N۹ در آمریکا نه تنها صنعت طیور این کشور را تحت فشار قرار داده، بلکه نگرانی درباره انتشار این ویروس به دیگر کشورها را نیز افزایش داده است. کارشناسان کشاورزی و دامپزشکی اعلام کردند که مهاجرت پرندگان وحشی و صادرات طیور و محصولات آنها می‌تواند مسیر انتقال ویروس به مناطق جدید باشد و کشورهای همسایه یا واردکننده گوشت و تخم‌مرغ را در معرض خطر قرار دهد. تجربه کشورهای دیگر نشان می‌دهد که سویه‌های H۵ و H۷ توانایی شیوع سریع بین مرغداری‌ها و حتی بین انسان و حیوان را دارند.
در چین و برخی کشورهای آسیایی، سویه H۷N۹ در گذشته باعث مرگ صدها انسان شد و خسارت گسترده اقتصادی به صنعت طیور وارد کرد. این تجربه نشان می‌دهد که H۵N۹، به دلیل ترکیب ژنتیکی با سایر ویروس‌ها، توان بالقوه ایجاد سویه‌های جدید و غیرقابل پیش‌بینی را دارد و اگر نظارت بین‌المللی کافی نباشد، می‌تواند به بحران گسترده‌ای تبدیل شود.
سازمان جهانی بهداشت حیوانات (WOAH) و دیگر نهادهای بین‌المللی اقدامات پیشگیرانه‌ای را برای جلوگیری از شیوع جهانی اجرا کرده‌اند. این اقدامات شامل قرنطینه مرزها، محدودیت صادرات پرندگان و محصولات طیور از مناطق آلوده، و افزایش نظارت و آزمایش در کشورهای واردکننده است. کشورهای مختلف نیز با اجرای پروتکل‌های biosecurity و تست‌های مکرر پرندگان، سعی دارند از ورود ویروس جلوگیری کنند.
هیچ سیستمی کامل نیست و حتی یک مورد ناقص در کنترل می‌تواند ویروس را به مناطق جدید منتقل کند. بنابراین همکاری بین‌المللی، تبادل داده‌های ژنتیکی ویروس و ایجاد سیستم هشدار سریع برای کشورها ضروری است تا هم صنعت طیور و هم سلامت عمومی حفظ شود. شیوع H۵N۹ در آمریکا یادآور این واقعیت است که ویروس‌های نوظهور هیچ مرزی نمی‌شناسند و آمادگی جهانی برای مقابله با آنها اهمیت حیاتی دارد. کارشناسان توصیه کردند که کشورها علاوه بر اقدامات قرنطینه‌ای، برنامه‌های آموزشی برای کشاورزان، کارگران مرغداری‌ها و مسوولان بهداشتی تدوین کنند تا توان مقابله با تهدیدهای بالقوه افزایش یابد و از شیوع گسترده جلوگیری شود.
