سازمان امور مالیاتی اعتماد مردم را در مسیر پرداخت مالیات جلب کرد
بیشترین شفافیت با کمترین دخالت
این تغییر رویکرد، در شرایطی که دولت به دنبال افزایش درآمدهای پایدار و کاهش وابستگی به منابع نفتی است، اهمیتی دوچندان یافته است. گذر از یک نظام سنتی به سمت هوشمندسازی، نه تنها به دنبال افزایش درآمد است، بلکه به دنبال تحقق عدالت فراگیر، ارتقای شفافیت اقتصادی و تقویت تاب‌آوری کشور در برابر شوک‌های بیرونی است. این تلاش‌ها نشان می‌دهد که سازمان امور مالیاتی به تدریج نقش خود را از یک ابزار صرفا درآمدی به یک اهرم قدرتمند برای ثبات و مدیریت اقتصادی تغییر داده است.
گذار به حکمرانی داده‌محور
نقطه عطف این تحول، تغییر عنوان «معاونت حقوقی و فنی مالیاتی» به «معاونت هوشمندسازی مالیاتی» بود که بر رویکرد نوین و داده‌محور سازمان تاکید دارد. این اقدام به سازمان امکان می‌دهد تا با استفاده از پایگاه‌های داده‌ای متنوع، فرآیندهای مالیات‌ستانی را با حداقل اصطکاک و هزینه‌برای مردم و فعالان اقتصادی پیش ببرد. هوش مصنوعی (AI) و تحلیل داده‌ها، از دیگر ابزارهای کلیدی این گذار هستند. الگوریتم‌های هوشمند می‌توانند حجم عظیمی از داده‌های مالی را به سرعت پردازش کرده و الگوهای مشکوک به فرار مالیاتی را شناسایی کنند.
این قابلیت به سازمان امور مالیاتی کمک می‌کند تا منابع خود را به صورت دقیق‌تر و موثرتری برای رسیدگی به پرونده‌های پرخطر و تمرکز بر «دانه‌درشت‌ها» تخصیص دهد. این هوشمندسازی، نه تنها خطاهای انسانی در محاسبات را به حداقل می‌رساند، بلکه شفافیت اقتصادی را ارتقا داده و از اعمال سلیقه در رسیدگی به پرونده‌ها جلوگیری می‌کند. یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این رویکرد، گسترش حسابرسی سیستمی است. بر اساس گزارش‌های منتشر شده، در سال ۱۴۰۳ بیش از ۷۰درصد اظهارنامه‌های اشخاص حقوقی و بیش از ۸۰درصد اظهارنامه‌های اشخاص حقیقی به صورت سیستمی حسابرسی شده‌اند، در سال جاری نیز کلیه اظهارنامه‌های مالیات بر درآمد مستغلات اجاری اشخاص حقیقی به صورت سیستمی و بدون بررسی ماموران مالیاتی حسابرسی شده است.
این روش، نیاز به دخالت ماموران مالیاتی را در فرآیندهای رسیدگی کاهش داده و اوراق تشخیص مالیات را در موعد قانونی به صورت سیستمی صادر می‌کند. این تحول، منجر به افزایش دقت و سرعت در رسیدگی به پرونده‌ها و کاهش حجم کاری ماموران شده و به آنها اجازه می‌دهد تا بر پرونده‌های پیچیده‌تر تمرکز کنند. در راستای تکمیل این فرآیند دیجیتال، سازمان امور مالیاتی اقدام به راه‌اندازی «سامانه دفاتر تجاری الکترونیکی» کرده است.
طبق آمار منتشر شده از سوی سازمان امور مالیاتی تا میانه اسفند ۱۴۰۳، این سامانه با جایگزینی دفاتر فیزیکی، علاوه بر صرفه‌جویی ۲۵۰میلیارد تومانی در منابع مالی و کاهش مصرف بیش از ۱۲۷میلیون برگ کاغذ در سال، دقت در ثبت اطلاعات مالی را افزایش داده و امکان دسترسی آسان و تسریع در روند حسابرسی را فراهم می‌آورد.
تسهیل فرآیندها و افزایش اعتماد مؤدیان
تحول دیجیتال، تاثیرات ملموسی بر تعامل سازمان با مؤدیان داشته و تلاش کرده است تا اعتماد و همکاری را افزایش دهد. سامانه «واکنش ذی‌نفع» یکی از مهم‌ترین اقدامات در این زمینه است که به مؤدیان اجازه می‌دهد اطلاعات مالیاتی خود را به صورت آنلاین مدیریت و در صورت نیاز، تایید یا رد نمایند. این سامانه با هدف افزایش عدالت مالیاتی و تقویت اعتماد میان سازمان و مؤدیان طراحی شده است، چرا که پیش از این، اثبات اشتباه در اطلاعات مالیاتی بر عهده مؤدیان بود.
همچنین، «سامانه مؤدیان» که به‌عنوان مرجع نهایی ثبت و صدور صورت‌حساب‌های الکترونیکی عمل می‌کند، نقش کلیدی در کاهش فرار مالیاتی و ارتقاء شفافیت دارد. این سامانه با ارتباط یکپارچه با سایر سیستم‌های بانکی و پایگاه‌های داده، امکان ثبت دقیق تراکنش‌های تجاری را فراهم کرده و فرآیند رسیدگی مالیاتی را سریع‌تر و دقیق‌تر می‌سازد. این اقدامات در مجموع، منجر به افزایش همکاری و اعتماد مؤدیان به نظام مالیاتی شده است.
حمایت از تولید و کسب‌وکارها
هوشمندسازی به سازمان امور مالیاتی کمک کرده تا سیاست‌های حمایتی خود را به شکل موثرتری اجرا کند. بخشنامه‌هایی مانند تبصره ماده (۱۰۰) قانون مالیات‌های مستقیم، به کسب‌وکارهای کوچک این امکان را می‌دهد که به صورت سیستمی، مالیات مقطوع خود را پذیرفته بدون اینکه نیاز به نگهداری دفاتر قانونی یا مراجعه حضوری داشته باشند. در سال جاری همه گروه‌های مقرر در ماده ۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم مشمول این تسهیلات می‌گردند.
این تبصره مزایای ویژه‌ای همچون بخشودگی جرائم مالیاتی به صورت زیر دارد: جرایم سنوات قبل در صورتی که توسط مودی تعیین تکلیف شود یا فاقد بدهی باشد تا سقف ۱۰میلیون تومان، ۱۰۰درصد و مازاد آن به میزان ۹۰درصد بخشوده می‌شود.
جرایم ماده ۱۶۹ و ۲۷۲ قانون مالیات‌های مستقیم برای عملکرد سال ۱۴۰۳ نیز به صورت ۱۰۰ درصدی بخشوده می‌گردد. همچنین از دیگر مزایای این تبصره در سال جاری می‌توان به استفاده همزمان از تسهیلات تبصره ماده (۱۰۰) و تسهیلاتی مانند بخشودگی‌ها، معافیت‌ها و نرخ صفر مالیاتی اشاره کرد.
این در حالی است که در سنوات قبل مؤدیانی که تمایل به استفاده از بخشودگی‌ها، معافیت‌ها و نرخ صفر مالیاتی داشتند الزاما باید اظهارنامه عادی می‌دادند. این اقدامات در شرایط بحرانی، به کسب‌وکارها برای مدیریت نقدینگی و حفظ تاب‌آوری کمک می‌کند. این سیاست‌ها با ارتقاء شفافیت و اطلاع‌رسانی هدفمند، آرامش را در فضای عمومی ایجاد کرده و فصل نوینی را در مدیریت ارتباطات در شرایط بحرانی رقم زده است.
رویکردی نویدبخش برای آینده
تحولات اخیر در سازمان امور مالیاتی ایران، از جمله گذار به حکمرانی داده‌محور، هوشمندسازی فرآیندها و ارائه خدمات حمایتی به مؤدیان، گامی مهم به سوی یک نظام مالیاتی مدرن، شفاف و عادلانه است. با وجود چالش‌های پیش رو، اقدامات صورت‌گرفته مانند راه‌اندازی سامانه‌های هوشمند و تمرکز بر حسابرسی سیستمی، نشان‌دهنده اراده سازمان برای کاهش دخالت‌های انسانی، افزایش کارآیی و جلب اعتماد عمومی است. این رویکرد، نظام مالیاتی را از یک مانع به یک موتور محرک برای رشد و توسعه اقتصادی تبدیل می‌کند و زمینه‌ساز تحقق عدالت اجتماعی و تقویت تاب‌آوری کشور در برابر بحران‌های آتی خواهد بود.
