سازمان امور مالیاتی مسیر شفافیت مالی را هموار میکند
راهکارهای نوین مقابله با فرار مالیاتی
این پدیده که یکی از چالش‌های جهانی نظام‌های مالیاتی محسوب می‌شود، علاوه بر کاهش منابع مالی دولت، تهدیدی جدی برای عدالت اجتماعی و اقتصادی است. در ایران نیز طی سال‌های اخیر، با تغییر رویکرد سازمان امور مالیاتی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، سیاست‌های هوشمندانه و همکاری میان‌سازمانی، روند مقابله با فرار مالیاتی وارد مرحله‌ای تازه و کارآمدتر شده است.
وصول بیش از ۱۱ همت از محل کتمان درآمد در نیمه اول سال‌جاری
رئیس مرکز بازرسی، مبارزه با فرار مالیاتی و پول‌شویی از وصول بیش از ۱۱هزار میلیارد تومان مالیات و جرایم از محل کتمان درآمد موضوع ماده (۱۹۲) قانون مالیات‌های مستقیم در شش‌ماهه نخست سال‌جاری خبر داد.
رئیس مرکز بازرسی، مبارزه با فرار مالیاتی و پول‌شویی سازمان امور مالیاتی کشور با بیان اینکه در شش‌ماهه نخست سال‌جاری ۴۴۶ مورد بازرسی مالیاتی صورت گرفته است اظهار کرد: در راستای بررسی اسناد و مدارک به دست آمده از بازرسی مالیاتی موضوع ماده (۱۸۱) قانون مالیات‌های مستقیم، بیش از ۴۲۰۰ برگ تشخیص مالیاتی به مبلغ بیش از ۳۵هزار میلیارد ریال و ۲۱۰۰ برگ قطعی به مبلغ بیش از ۲۰هزار میلیارد ریال صادر شده است.
وی با اشاره به مالیات و جرایم وصول‌شده از محل کتمان درآمد موضوع ماده (۱۹۲) قانون مالیات‌های مستقیم افزود: در نیمه اول سال‌جاری بیش از ۱۱۲ هزار‌میلیارد ریال (۱۱هزار و ۲۰۰میلیارد تومان) از این بخش مالیات وصول شده است. همچنین در این بازه زمانی، حدود ۳۹۰۰ مؤدی در فهرست فاقد اعتبار مالیاتی درج و حدود ۴۵۰۰ هزار مؤدی مشکوک شناسایی شده است.
رئیس مرکز بازرسی، مبارزه با فرار مالیاتی و پول‌شویی با اشاره به اینکه در بازه زمانی فوق، حدود ۱۰هزار و ۹۰۰ گزارش مردمی در حوزه فرار مالیاتی دریافت شده است، گفت: در این راستا بیش از سه هزار بازدید میدانی از محل فعالیت اشخاص مشکوک گزارش شده به عمل آمده که منجر به شناسایی ۶۳۵ فرد فاقد پرونده مالیاتی شده و ۶۲۷ مورد از گزارش‌ها نیز در مرحله درخواست استعلام تراکنش بانکی قرار گرفته است.
در راستای مبارزه با پول‌شویی و مطابق بررسی گزارش‌های موارد مشکوک، اطلاعات ۵۹۴ مؤدی در شش‌ماهه ابتدایی سال جاری به مرکز اطلاعات مالی ارسال شد.
تحول فناورانه و هوشمندسازی نظام مالیاتی
پیشرفت کمی در شاخص‌های عملکردی بدون تحول فناورانه و داده‌محور ممکن نبود. سازمان امور مالیاتی کشور با استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، تحلیل کلان‌داده‌ها (Big Data) و گراف‌های روابط سببی، موفق شده است فرآیند شناسایی فراریان مالیاتی را به سطحی دقیق‌تر و سریع‌تر برساند. این رویکرد داده‌محور، با بهره‌گیری از تقاطع‌گیری سیستمی اطلاعات میان منابع مختلف از جمله بانک‌ها، گمرک، شرکت‌های تجاری و دستگاه‌های خدماتی، امکان کشف الگوهای پیچیده فرار مالیاتی را فراهم کرده است. همکاری سازمان با شرکت‌های دانش‌بنیان در طراحی الگوریتم‌های هوشمند، بررسی الکترونیکی بارنامه‌ها و پایش تراکنش‌های مالی مشکوک، به تقویت کارآمدی نظارت منجر شده است.
افزون بر این، سازمان در سال‌های اخیر با تمرکز بر صنوف پرریسک و اعمال نظارت‌های هدفمند بر گروه‌هایی نظیر پزشکان، طلافروشان، بنگاه‌های معاملات ملکی و برخی مشاغل خدماتی توانسته الگوهای فرار مالیاتی در این بخش‌ها را شناسایی و کنترل کند. عملیات میدانی در سطح استان‌ها و تحلیل داده‌های استانی نیز کمک کرده است تا ضمن شناسایی نقاط ضعف در نظام مالیاتی، الگوهای متداول تخلف به‌صورت دقیق‌تر آشکار شوند. این تحول فناورانه نه تنها باعث افزایش سرعت رسیدگی‌ها شده، بلکه از بروز خطاهای انسانی در تشخیص تخلفات نیز جلوگیری کرده است.
از سوی دیگر، تقویت مشارکت مردمی از طریق سامانه سوت‌زنی، نقشی کلیدی در گسترش دامنه نظارت داشته است. بر اساس دستورالعمل موضوع ماده ۳۷ آیین‌نامه ماده ۲۱۹ قانون مالیات‌های مستقیم، سازمان می‌تواند تا یک درصد از مالیات وصول‌شده را به عنوان پاداش به گزارش‌دهندگان پرداخت کند. در سال گذشته حدود ۷۵۰میلیون تومان پاداش به ۱۳۰ نفر از گزارش‌دهندگان پرداخت شد که نشان‌دهنده اثربخشی این سازوکار در تشویق شهروندان به ایفای نقش در مقابله با تخلفات مالیاتی است.
گسترش دامنه شناسایی مؤدیان و دستیابی به درآمد پایدار
سازمان امور مالیاتی کشور در کنار مبارزه با فرار مالیاتی، تمرکز ویژه‌ای بر گسترش پایگاه مؤدیان و جلوگیری از شکل‌گیری فرارهای جدید داشته است. با اجرای طرح‌های هوشمندسازی و تقاطع‌گیری اطلاعات مالی و اقتصادی، امکان شناسایی و ثبت‌نام حدود چهار‌میلیون مؤدی جدید فاقد پرونده در کشور فراهم شده است. تعداد کل مؤدیان مالیاتی از حدود هشت‌میلیون در سال ۱۴۰۱ به حدود دوازده‌میلیون نفر در سال ۱۴۰۳افزایش یافته است. این رشد بیانگر آن است که بخش قابل‌توجهی از فعالان اقتصادی که تاکنون در چرخه رسمی مالیات حضور نداشتند، به شبکه مالیاتی کشور اضافه شده‌اند و این امر گامی موثر در جهت گسترش عدالت مالیاتی و افزایش درآمدهای پایدار دولت محسوب می‌شود.
در مجموع، سازمان امور مالیاتی کشور با ترکیب فناوری‌های نو، هوشمندسازی فرآیندها، تمرکز بر صنوف پرخطر، افزایش مشارکت مردمی و اتخاذ رویکرد پیشگیرانه، توانسته است روندی پایدار و موثر در مبارزه با فرار مالیاتی ایجاد کند. این تحول نه تنها در شاخص‌های کمی بلکه در کیفیت عملکرد و سطح شفافیت نظام مالیاتی کشور نیز قابل مشاهده است. افزایش بازدیدهای میدانی، اجرای قوانین سخت‌گیرانه‌تر برای استفاده از کارت‌خوان‌ها و شفافیت در تراکنش‌های مالی، زمینه‌ساز بازدارندگی از تخلفات و افزایش اعتماد عمومی به نظام مالیاتی شده است.
به طور کلی، رویکرد جدید سازمان امور مالیاتی کشور در سال‌های اخیر، از یک نظام سنتی مبتنی بر رسیدگی‌های موردی به ساختاری هوشمند، داده‌محور و مشارکتی تبدیل شده است. استمرار این مسیر، همراه با توسعه سامانه‌های دیجیتال، همکاری بین‌سازمانی و فرهنگ‌سازی میان مؤدیان، می‌تواند ایران را به سمت تحقق عدالت مالیاتی واقعی و پایداری منابع مالی عمومی هدایت کند. تحولات اخیر نشان می‌دهد که سازمان امور مالیاتی نه تنها در مسیر کشف و برخورد با تخلفات مالیاتی موفق بوده، بلکه توانسته اعتماد و همراهی جامعه را نیز در این مسیر جلب کند؛ امری که پایه و اساس نظام مالیاتی کارآمد در هر کشور محسوب می‌شود.
