مرکز پژوهش‌های مجلس ظرفیت‌های همکاری منطقه‌ای در حوزه تغییر اقلیم را بررسی کرد
مسیرهای تقویت دیپلماسی اقلیمی منطقه‌ای
تغییرات اقلیمی با شواهد غیرقابل‌انکار مانند افزایش سطح دریاها، وقوع توفان‌‌‌‌‌های ویرانگر (از جمله سونامی)، گرمایش جهانی، آتش‌سوزی گسترده جنگل‌ها و گسترش بیابان‌ها، به یک چالش عمده محیط‌زیستی تبدیل شده‌است. از آنجا که محیط زیست یک اکوسیستم به‌هم پیوسته است و مرزهای اعتباری بشر را به رسمیت نمی‌‌‌‌‌شناسد، حل این معضل نیازمند همکاری‌های جدی در سطح جهانی است، از همین‌رو مرکز پژوهش‌های مجلس هم در گزارشی به تغییرات اقلیمی به‌مثابه چالشی فراملی پرداخته و راه‌‌‌‌‌حل‌‌‌‌‌های منطقه‌ای برای کاهش اثرات آن پیشنهاد کرده‌است.
طبق این گزارش کشورهای توسعه‌‌‌‌‌یافته -که سهم تاریخی بیش از پنجاه‌درصد در انتشار گازهای گلخانهای جهان داشته‌اند- به دلایلی مانند وابستگی کمتر اقتصادشان به سوخت‌های فسیلی، دسترسی به فناوری‌های نوین و افزایش بهره‌‌‌‌‌وری، سیاست‌ها و اقدام‌های پیشگامانه‌‌‌‌‌ای را برای کاهش انتشار اتخاذ کرده‌اند و آسیب‌پذیری کمتری در‌برابر پیامدهای تغییرات اقلیمی خواهند داشت.
در مقابل، کشورهای درحال‌توسعه که سهم‌‌‌‌‌شان در انتشار گازهای گلخانهای طی دهه‌اخیر بهطور چشمگیری افزایش‌یافته، از یک‌سو به‌دلیل زیرساخت‌های ضعیف‌‌‌‌‌تر، تاب‌‌‌‌‌آوری کمتری در‌برابر مخاطرات اقلیمی دارند و ازسوی دیگر، در معرض خسارت‌‌‌‌‌های فرامرزی ناشی از اقدام‌های جهانی کاهش انتشار قرار می‌گیرند. این امر لزوم حمایت مالی و فناوری کشورهای توسعه‌‌‌‌‌یافته از کشورهای درحال‌توسعه را برای اجرای اقدام‌های اقلیمی در دو حوزه کاهش انتشار و سازگاری با تغییرات اقلیمی آشکار می‌سازد.
این گزارش با اشاره به اینکه اکثر کشورهای منطقه خاورمیانه در معرض آسیب‌های شدید ناشی از تغییرات اقلیمی نظیر افزایش امواج گرمایی، کاهش بارندگی، خشکسالی‌‌‌‌‌های طولانی‌‌‌‌‌مدت، توفان‌‌‌‌‌های گردوغبار، سیلاب‌‌‌‌‌های مخرب‌‌‌‌‌تر و بالا آمدن سطح دریاها قرار دارند، نوشته است: بررسی این پیامدها تاکید می‌کند که چالش‌هایی مانند کم‌‌‌‌‌آبی و امواج گرمای گسترده، فراتر از مرزهای ملی بوده و نیازمند اتخاذ رویکردهای مشترک در سیاستگذاری و فعال‌‌‌‌‌سازی دیپلماسی اقلیمی برای پیشگیری از تنش‌ها و تضمین مدیریت پایدار منابع مشترک هستند.
طبق این گزارش، همکاری‌های منطقه‌ای علاوه‌بر این، زمینه‌‌‌‌‌ساز تسهیل تبادل دانش، انتقال فناوری و تقویت نوآوری می‌شود. این امر به کلیه کشورها، به‌ویژه کشورهایی با ظرفیت سازگاری پایین‌تر، کمک می‌کند تا بهطور موثرتری با چالش‌های اقلیمی مقابله کنند. اقدام هماهنگ منطقه‌ای همچنین می‌تواند صدای جمعی کشورهای درحال‌توسعه به‌ویژه در خاورمیانه را در عرصه دیپلماسی اقلیمی جهانی و در دسترسی به منابع مالی بین‌المللی مرتبط با اقلیم، تقویت کند.
در گزارش این نهاد پژوهشی سعی شده‌است ضمن بررسی پیشینه پژوهشی و تقنینی موضوع مدیریت تغییرات اقلیمی، چالش‌ها و فرصت‌های کشور در حوزه تغییر اقلیم ارزیابی شده، سپس نگاهی به اهداف، اقدام‌ها، چالش‌ها و فرصت‌های کشورهای مختلف در حوزه تغییر اقلیم انداخته شود و براساس آن ظرفیت‌های همکاری مشترک جنوب- جنوب با کشورهای دیگر احصا شود.
بر این اساس نویسندگان این گزارش ۵ راهکار شامل «تقویت دیپلماسی اقلیمی جنوب- جنوب»، «مدیریت بحران‌های اقلیمی فرامرزی»، «توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و فناوری‌های سبز»، «کاهش انتشار در بخش تولید و مصرف انرژی» و ظرفیت‌‌‌‌‌سازی همکاری‌های تحقیقاتی و دانش‌بنیان» ارائه کرده‌اند که در ادامه به‌صورت خلاصه تشریح شده‌است.
تقویت دیپلماسی اقلیمی جنوب- جنوب: با حضور فعالانه در مجامع بین‌المللی با همکاری دوجانبه و چندجانبه با کشورهای همسو برای تحقق عدالت اقلیمی از طریق تقویت نقش گاز طبیعی در گذار کم‌کربن (کشورهایی نظیر قطر، عربستان و روسیه)، تقویت سازوکارهای تامین مالی سبز جایگزین نظیر بانک توسعه‌نوین بریکس و بازار کربن (کشورهای عضو گروه بریکس)، مقابله با سیاست‌های تبعیض‌‌‌‌‌آمیز اقلیمی نظیر سازوکار تنظیم مرزی کربن درخصوص اقتصادهای نفتی(کشورهای عضو اوپک‌پلاس)، ضرورت تامین مالی اقلیمی توسط تولیدکنندگان تاریخی گازهای گلخانهای، تمرکز بر سازگاری با برجسته‌کردن آسیب‌پذیری اقلیمی (کشورهای گروه۷۷، گروه هشت کشور اسلامی و گروه کشورهای درحال‌توسعه همسو) و مستثنی‌شدن حمایت‌های بین‌المللی و دریافت معافیت تحریمی در انتقال فناوری اقلیمی به ویژه در بخش سازگاری (کشور روسیه).
مدیریت بحران‌های اقلیمی فرامرزی: از طریق همکاری دوجانبه و چندجانبه با کشورهای مربوطه در معضلاتی نظیر توفان‌‌‌‌‌های گردوغبار، منابع آبی مشترک و حفاظت از محیط‌زیست دریایی خزر و خلیج‌فارس با بهره‌‌‌‌‌گیری از ابتکارات منطقه‌ای نظیر ائتلاف مقابله با گردوغبار ذیل کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی سازمان ملل‌متحد، سازمان منطقه‌ای حفاظت از محیط‌زیست دریا و کنوانسیون حفاظت از محیط‌زیست دریای خزر.
توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر(پاک) و فناوری‌های سبز: با همکاری در توسعه انرژی خورشیدی(کشور چین)، انرژی زمین گرمایی(کشور اندونزی)، انرژی هسته‌ای(روسیه) و توسعه حمل‌ونقل سبز به وسیله برقی‌کردن ناوگان اتوبوسرانی و توسعه سیستم‌های ریلی شهری(کشورهای چین و هند)، توسعه اکتشاف و استخراج ذخایر بکر معدنی(کشور افغانستان) و تولید هیدروژن سبز- آبی(کشورهای روسیه، قطر و چین) با بهره‌‌‌‌‌گیری از موقعیت ژئوپلیتیک کشور درخصوص بانکرینگ سوخت‌های کم‌کربن و راه‌گذر‌های شمال به جنوب و شرق به غرب.
کاهش انتشار در بخش تولید و مصرف انرژی: با ارتقای بهره‌‌‌‌‌وری انرژی به‌ویژه در زیرساخت‌های انرژی فرسوده ایران (کشور چین)، اجرای پروژه‌های مشترک و انتقال فناوری در محورهایی نظیر جمع‌‌‌‌‌آوری گازهای مشعل، کاهش انتشار متان به وسیله پایش نشت خطوط لوله و توسعه پروژه‌های جذب، بهره‌‌‌‌‌برداری و ذخیره‌سازی کربن برای صنایع نفت- گاز و نیروگاه‌ها (کشورهای قطر، عربستان و روسیه).
ظرفیت‌‌‌‌‌سازی همکاری‌های تحقیقاتی و دانش‌بنیان: با انجام پروژه‌های پژوهشی مشترک در زمینه‌‌‌‌‌هایی نظیر سازگاری با خشکسالی، کشاورزی مقاوم به‌شوری (کشورهای آفریقای‌جنوبی و مصر)، پایش ماهواره‌‌‌‌‌ای جنگل‌ها، ذخیره‌سازی انرژی و بهره‌‌‌‌‌وری مبتنی بر هوش‌مصنوعی و سوخت سبز در کشتیرانی (کشور چین) و توسعه زیست‌‌‌‌‌فناوری صنعتی(کشور برزیل).
بر همین اساس در این گزارش با توجه به توانایی‌‌‌‌‌ها و ظرفیت کشورهای درحال‌توسعه به تنظیم شبکه‌ای از همکاری‌ها پرداخته است. علاوه‌بر این تلاش‌های مشترک بین کشورها، اشتراک‌‌‌‌‌گذاری دانش، انتقال فناوری و نوآوری را تسهیل می‌کند و به همه کشورها، به‌ویژه کشورهایی که ظرفیت‌های سازگاری کمتری دارند، کمک می‌کند تا بهطور موثر با چالش‌های اقلیمی مقابله کنند و با اقدام هماهنگ منطقه‌ای، صدای خاورمیانه را در دیپلماسی اقلیمی و دسترسی به منابع مالی جهانی اقلیمی تقویت کنند.
