معاون آموزش و مشارکتهای مردمی سازمان حفاظت محیطزیست کشور:
فرسایش خاک در کشور بین ۱۶ تا ۲۵ تن در هکتار است
به گزارش «دنیایاقتصاد» سمپوزیوم بینالمللی «خاک سالم و مدیریت جامع حوزههای آبخیز شهری» بهمناسبت روز جهانی خاک، در محل و بههمت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور برگزار شد. این سمپوزیوم بینالمللی که بهعنوان یکی از رویدادهای مهم علمی در حوزه حفاظت از خاک شناخته میشود، با هدف تبادل تجارب، دانش و راهکارهای نوین در زمینه مدیریت پایدار و حفاظت از منابع خاک، از سوی سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور و در راستای تحقق شعار سال۲۰۲۵ با عنوان «خاکهای سالم برای شهرهای سالم» برنامهریزی شدهاست.
از جمله محورهای اصلی این سمپوزیوم میتوان به راهکارهای نوین مدیریت پایدار خاک در مناطق خشک و نیمهخشک، نقش خاک در امنیت غذایی و تابآوری شهری، تجارب موفق بینالمللی در احیا و جلوگیری از تخریب خاک و همکاریهای چندجانبه در اجرای پروژههای مشترک حفاظت از منابع خاک اشاره کرد. سخنرانان بخش افتتاحیه این سمپوزیوم، رضا افلاطونی، رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور و معاون وزیر جهادکشاورزی، صفدر نیازی شهرکی، معاون آب و خاک وزارت جهادکشاورزی، کیادلیری، معاون آموزش و مشارکتهای مردمی سازمان حفاظت محیطزیست کشور، روسانو، رئیس مرکز آسیا و اقیانوسیه برای توسعه مدیریت اطلاعات، ینگ سرانگ، رئیس دفتر یونسکو در تهران، گلشن، نماینده دفتر برنامه عمران مللمتحد و همچنین حسن فرطوسی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران بودند.
در حاشیه این سمپوزیوم، نمایشگاه دستاوردهای پژوهشی و اجرایی در حوزه مدیریت خاک و آب نیز برپا شد و مورد بازدید شرکتکنندگان قرارگرفت.
«خاک» بهعنوان موجودی زنده
دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در سخنرانی خود با ابراز خرسندی از حضور در این سمپوزیوم بینالمللی بهمناسبت روز جهانی خاک، بر اهمیت خاک بهعنوان یکی از بنیادیترین و در عینحال آسیبپذیرترین عناصر حیات تاکید کرد و گفت: خاک، برخلاف ظاهر خاموش خود، موجودی زنده و پویاست که بستر تولید غذا، تنظیمکننده چرخه آب، مخزن تنوعزیستی و یکی از مهمترین سپرهای طبیعی دربرابر تغییرات اقلیمی بهشمار میرود. وی در ادامه، ضمن قدردانی از برگزارکنندگان سمپوزیوم و نهادهای علمی و اجرایی همکار، بر نقش چنین رویدادهایی در ارتقای همکاریهای علمی و بینالمللی برای مواجهه با چالشهای محیطزیستی تاکید کرد و افزود: برگزاری این نشستها نشاندهنده درک مشترک از فوریت مسائل زیستمحیطی و ضرورت همکاریهای فراملی است.
نگاه جامع یونسکو به خاک و مفهوم «خاک سالم»
حسن فرطوسی با اشاره به فشارهای فزاینده ناشی از توسعه ناپایدار، شهرنشینی شتابزده، آلودگی و فرسایش، تصریح کرد: نگاه یونسکو به خاک، نگاهی جامع و بینرشتهای است و خاک تنها یک منبع فیزیکی نیست، بلکه با امنیت غذایی، پایداری زیستمحیطی، توسعه پایدار، میراثفرهنگی و حتی صلح پیوندی عمیق دارد. فرطوسی همچنین مفهوم «خاک سالم» را فراتر از کیفیت فیزیکی و شیمیایی دانست و گفت: خاک سالم با ایفای کارکردهای اکولوژیک، اجتماعی و اقتصادی خود میتواند نقش موثری در افزایش تابآوری شهرها دربرابر سیلاب و خشکسالی و بهبود کیفیت زندگی شهروندان ایفا کند، از اینرو ارتباط میان خاک سالم و مدیریت جامع حوزههای آبخیز شهری، ارتباطی راهبردی و اجتنابناپذیر است.
برنامههای یونسکو و ظرفیتهای ایران در مدیریت حوزههای آبخیز
وی با اشاره به برنامههای علمی یونسکو از جمله برنامه بیندولتی آبشناسی(IHP) و برنامه انسان و کره مسکون(MAB)، بر تلاش این سازمان در پیونددادن دانش علمی، سیاستگذاری عمومی و مشارکت جوامع محلی برای مدیریت پایدار منابع طبیعی تاکید کرد. در همین راستا، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو به نقش مهم مرکز بینالمللی مدیریت جامع حوزههای آبخیز تحتپوشش یونسکو در ایران اشاره کرد و این مرکز را ظرفیتی راهبردی برای تبادل دانش، ظرفیتسازی، پژوهشهای کاربردی و توسعه همکاریهای منطقهای و بینالمللی دانست. وی در پایان سخنان خود، ضمن یادآوری پیام روز جهانی خاک، آمادگی کامل کمیسیون ملی یونسکو در ایران را برای گسترش همکاریها در حوزه خاک، مدیریت پایدار سرزمین و حوزههای آبخیز شهری با تمامی نهادهای ملی، منطقهای و بینالمللی اعلام کرد.
منابع آبی ایران در وضعیت بحرانی
در ادامه این مراسم، هادی کیادلیری، معاون آموزش و مشارکتهای مردمی سازمان حفاظت محیطزیست کشور به اهمیت حفاظت از خاک و نقش آن در پایداری محیطزیست تاکید کرد و افزود: خاک یک عنصر حیاتی و غیرقابلجایگزین است که پایه و اساس حیات بهشمار میرود و حدود ۹۵درصد تولید غذای انسان از خاک نشأت میگیرد. به گزارش «ایرنا» وی کاهش کیفیت خاک را تهدیدی جدی برای امنیت غذایی عنوان و اظهار کرد: خاک سالم قادر است آب را نگه دارد، مواد مغذی را در اختیار گیاهان قرار دهد و نقش مهمی در جذب کربن و تنوعزیستی ایفا کند. وی تصریح کرد: ایران به دلیل خشکسالی، کاهش سفرههای آب زیرزمینی در فلات مرکزی و خشکشدن رودخانهها، وضعیت اقلیم و منابع آبی بحرانی دارد. این مقام مسوول گفت: تغییرات اقلیمی، خشکسالی و کاهش منابع آب در شمال و جنوب کشور، نشاندهنده نیاز به برنامهریزی بلندمدت است.
کیا دلیری افزود: ایران با بیش از ۹۰درصد مناطق خشک و نیمهخشک و جمعیتی حدود ۹۰میلیون نفر، در چند دههفشار جمعیتی زیادی را تحمل کرده که این فشار بر منابع طبیعی و جنگلها تاثیر منفی گذاشتهاست. معاون آموزش و مشارکتهای مردمی سازمان حفاظت محیطزیست کشور تصریح کرد: در حوزه خاک، کمبود مواد آلی و فرسایش شدید با میانگین ۱۶ تا ۲۵تن در هر هکتار، آلودگی شیمیایی خاک، مصرف بیرویه کودهای شیمیایی و سموم و تغییر کاربری اراضی، از دیگر چالشهای جدی این بخش است.
وی بر مسوولیت انسان در نگهداری و مدیریت خاک تاکید و اظهار کرد: معتقدیم رفتار انسان نقش تعیینکنندهای در حفظ این سرمایه طبیعی دارد. کیادلیری بیانکرد: آموزش باید احساس مسوولیت در افراد ایجاد کند و نقش مهمی در پذیرش تغییرات داشتهباشد. وی ادامهداد: آموزش باید هم برای مردم عادی و هم برای مسوولان باشد و توسعه پایدار را بهعنوان هدف اصلی معرفی کند. کیادلیری گفت: توسعه پایدار مفهومی متفاوت از رشد اقتصادی است که بر خودکفایی، امنیت غذایی و تابآوری محیطزیست تاثیر دارد.
معاون آموزش و مشارکتهای مردمی سازمان حفاظت محیطزیست کشور تصریح کرد: در سطح جامعه باید نسلهای جوان و کودکان را با عشق و احترام به طبیعت آموزش داد، نه فقط با ترس و هشدار. تغییر سبک زندگی، فناوریهای نوین و اصلاح رفتارهای فردی و جمعی، کلید حل مسائل محیطزیستی است. کیادلیری افزود: تحریمها و محدودیتهای اقتصادی، آسیبهایی جدی به محیطزیست وارد میکند و نیازمند همکاریهای بینالمللی و تبادل تجربیات موفق جهانی است.
وی از حاضران خواست با توجه به اهمیت موضوع، همکاری و تلاش جمعی را در حفاظت از خاک و محیطزیست جدی بگیرند و از فرصتهای موجود بهرهمند شوند. در این سمپوزیوم نشستهای تخصصی شامل «مدیریت جامع حوزه آبخیز»، «حکمرانی و سیاستگذاری»، «تابآوری شهری دربرابر تغییر اقلیم» و «فناوریهای نوین در پایش و ارزیابی» برگزار و در پایان هم بیانیه نهایی قرائت شد.
پیشبینی خسارت ۲۰درصدی درختان جنگلهای الیت
معاون آموزش و مشارکتهای مردمی سازمان حفاظت محیطزیست کشور در این مراسم در پاسخ به سوالی درخصوص وسعت آتشسوزی جنگلهای الیت افزود: آتشسوزی جنگلهای الیت از دهم آبان ماه با آتشگرفتن چند درخت توسط عوامل انسانی شروع شد. معاون آموزش و مشارکتهای مردمی سازمان حفاظت محیطزیست کشور اظهار کرد: نوع آتش در این حادثه عمدتا سطحی و زیرزمینی بود و به همیندلیل گمراهکننده بود زیرا پس از خاموشی، بعد از دو یا سه روز مجددا آتشسوزی از سر گرفته میشد.
درحالیکه در واقع آتش در لایههای زیرین و در داخل درهها مخفی است و میتواند شبها شدت بیشتری پیدا کند. وی با بیان اینکه این آتشسوزیها در منطقهای بسیار صعبالعبور رخدادهاست، تصریح کرد: این محل جایی است که رفت و آمد ۱۲ ساعت طول میکشد و نیازمند استقرار نیروهای متخصص و تجهیزاتی مانند آتشبارها است تا جلوی پیشروی حریق گرفته شود.
کیادلیری گفت: بر اساس آمارها، در ۱۰ سالاخیر میانگین سالانه آتشسوزی جنگلها حدود ۱۸هزار هکتار بودهاست، اما در برخی سالها این رقم به ۵۰ تا ۶۰هزار هکتار نیز رسیده که نشاندهنده شدت و گستردگی بیشتر این حوادث است. وی افزود: تغییرات در الگوهای مکانی و زمانی این آتشسوزیها، نشاندهنده شدت آشفتگیهای غیرطبیعی و نوظهور است که طبیعت به تنهایی توان مقابله با آنها را ندارد و نیازمند برنامهریزی و مدیریت علمی است.
معاون آموزش و مشارکتهای مردمی سازمان حفاظت محیطزیست کشور اظهار کرد: مطابق برآوردهای اولیه حدود ۱۵۰ تا ۱۸۰ هکتار از جنگلها درگیر آتشسوزی شدهاست و تخمینزده میشود که حدود ۱۰ تا ۲۰درصد درختان در این منطقه آسیبدیده باشند.
وی تصریح کرد: آتشسوزیها بیشتر در شبها شدت میگیرند، زیرا گرما به سمت بالا میرود و آتش در داخل درهها و لاشههای درختان عمق میگیرد. کیا دلیری ادامهداد: با توجه به فصل پاییز انتظار میرود در بهار آینده، درختان مجددا سبز شوند، اما خسارات اصلی نیازمند مطالعه دقیق است، زیرا علاوهبر درختان، خاک، حیوانات، خزندگان و عناصر منحصربهفرد منطقه نیز در معرض آسیب قرارگرفتهاند که نیازمند بررسی و مطالعه دقیق از میزان خسارتها است.
در جنگلهای الیت هنوز درگیر آتش هستیم
معاون آموزش و مشارکتهای مردمی سازمان حفاظت محیطزیست کشور گفت: هنوز درگیر آتش هستیم و نیروهای محیطزیست و منابع طبیعی در حال تلاش برای مهار کامل آتش هستند، درحالیکه باد با سرعت ۶۰کیلومتر در ساعت این آتشسوزیها را تشدید میکند. وی افزود: یکی از خطرات مهم این آتشسوزیها، تخریب لایههای لاشههای درختان در شیبها است که نقش مهمی در نگهداری آب و جلوگیری از سیل دارند و با ازبینرفتن این لایهها، احتمال وقوع سیلهای شدید و جاریشدن سیلاب افزایش مییابد.
این مقام مسوول، علت اصلی این آتشسوزیها را عامل انسانی همچون شکارچیان دانست و اظهار کرد: حدود ۹۰درصد آتشسوزیها در جنگلها به دلیل خطای انسانی است. آموزش و فرهنگسازی در این حوزه بسیار مهم است، زیرا حتی سهلانگاریهای غیرعمد نیز میتواند منجر به حوادث بزرگ شود. کیا دلیری گفت: در مورد راهکارهای مقابله، نیازمند بارشهای موثر و مدیریت علمی هستیم. بارانهای ۱۰ میلیمتری میتواند خاک را خُنک و آتش را کنترل کند، اما تا زمانیکه این بارشها رخ ندهد، نیروهای امدادی در حال فعالیت هستند.
وی افزود: بهطور قطع مطالعه کامل خسارات، شامل بررسی خاک، گونههای نادر و تاثیرات زیستمحیطی، زمانبر بوده و نیازمند نمونهبرداری و تحقیقات علمی است. معاون آموزش و مشارکتهای مردمی سازمان حفاظت محیطزیست کشور بر این باور است که از نظر اثرات بلندمدت، آتشسوزیها ممکن است در برخی موارد به زادآوری مجدد جنگل کمک کنند، چون لایههای آتشزده میتوانند بذرها را آزاد و زمین را برای رشد جدید آماده کنند اما خسارات اصلی شامل تخریب درختان پیر، گونههای نادر و ذخایر ژنتیکی است که در صورت وقوع حادثه ممکن است تنوعزیستی منطقه کاهش یابد.
این مقام مسوول سازمان حفاظت محیطزیست کشور تصریح کرد: مدیریت خاک و منابع طبیعی نیازمند تغییر در سبک زندگی و رفتارهای انسانی است. مسوولیت این تغییرات بر عهده ما است و باید از فناوری و تکنولوژیهای نوین بهرهمند شویم. کیا دلیری افزود: هرچند تحریمها این مسیر را سختتر میکنند اما تغییر اقلیم و بحرانهای زیستمحیطی مرزهای جغرافیایی نمیشناسند و همکاری جهانی در این حوزه ضرورت دارد.
