بازنگری ترکیب هیات‌مدیره با تخصص هوش مصنوعی
یکی از مهم‌ترین محورهای تحول در سال‌های اخیر، نقش فناوری‌های نوین به‌ویژه هوش مصنوعی (AI) و هوش مصنوعی مولد (GenAI) در حکمرانی شرکتی و تصمیم‌سازی هیات‌مدیره است.
این گزارش نیاز هیات‌مدیره به تخصص و آگاهی در حوزه هوش مصنوعی را براساس دیدگاه مدیران ارشد شرکت‌ها بررسی می‌کند.
۱- جایگاه هوش مصنوعی در اولویت‌های هیات‌مدیره
درخواست قاطع برای ورود تخصص هوش مصنوعی به هیات‌مدیره: ۴۳ درصد از مدیران ارشد شرکت‌ها تصریح کرده‌اند که در ۱۲ ماه آینده، مهم‌ترین تخصصی که باید به ترکیب هیات‌مدیره افزوده شود، هوش مصنوعی با تاکید بر سطح مولد آن است. این موضوع پس از تخصص بین‌الملل (۴۸ درصد) و بالاتر از حوزه پایداری (۳۸ درصد) قرار دارد.
شکاف مهارتی هیات‌مدیره در حوزه فناوری: تنها ۵۰ درصد از مدیران معتقدند هیات‌مدیره شرکتشان از تخصص‌های مورد نیاز برخوردار است و یکی از مهم‌ترین کمبودها، دانش و تجربه در زمینه هوش مصنوعی و فناوری‌های مرتبط است.
هوش مصنوعی به عنوان یک ریسک و فرصت استراتژیک: ۱۲ درصد از مدیران، هوش مصنوعی را جزو سه ریسک اصلی شرکت در سال ۲۰۲۵ می‌دانند و انتظار دارند هیات‌مدیره زمان و توجه بیشتری به این حوزه اختصاص دهد.
۲- چرا هیات‌مدیره به تخصص هوش مصنوعی نیاز دارد؟
تحول دیجیتال و رقابت‌پذیری: سرعت تحول دیجیتال و ورود فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، مدل‌های کسب‌وکار را دگرگون کرده است.
شرکت‌هایی که در هیات‌مدیره خود فاقد تخصص هوش مصنوعی هستند، در رصد فرصت‌ها، مدیریت ریسک‌های فناورانه و اتخاذ تصمیمات راهبردی دچار عقب‌ماندگی خواهند شد.
مدیریت ریسک‌های نوظهور هوش مصنوعی: هوش مصنوعی فرصت‌های زیادی ایجاد می‌کند، اما با ریسک‌هایی مانند امنیت سایبری، تبعیض الگوریتمی، تهدیدهای شغلی و چالش‌های اخلاقی نیز همراه است. هیات‌مدیره باید توانایی ارزیابی این ریسک‌ها و تدوین سیاست‌های کنترلی را داشته باشد.
نظارت بر سرمایه‌گذاری و نوآوری: تصمیم درباره سرمایه‌گذاری در پروژه‌های هوش مصنوعی، انتخاب فناوری مناسب و ارزیابی بازدهی آنها نیازمند دانش عمیق و به‌روز است که بدون حضور متخصصین هوش مصنوعی در هیات‌مدیره، این امر به‌درستی محقق نمی‌شود.
۳- دیدگاه مدیران ارشد درباره شکاف دانشی هیات‌مدیره
ناامیدی مدیران فناوری: ۴۰ درصد از مدیران فناوری اطلاعات (CIO/CTO) عملکرد هیات‌مدیره در حوزه‌های فناورانه را ضعیف ارزیابی کرده‌اند. دلیل اصلی این نارضایتی، فاصله دانشی و عدم درک عمیق هیات‌مدیره از تحول دیجیتال، امنیت سایبری و به‌ویژه هوش مصنوعی است.
شکاف انتظارات بین مدیران و هیات‌مدیره: مدیران اجرایی که ارتباط مستقیم و مستمر با هیات‌مدیره ندارند، بیشتر بر این باورند که باید تخصص‌های بیشتری مانند هوش مصنوعی به ترکیب هیات‌مدیره افزوده شود. این شکاف انتظارات، ضرورت بازنگری در ترکیب و آموزش هیات‌مدیره را دوچندان می‌کند.
۴- راهکارها و توصیه‌های عملی برای هیات‌مدیره
الف) جذب و انتخاب اعضای جدید با تخصص هوش مصنوعی
فرآیند جذب اعضای هیات‌مدیره باید به‌گونه‌ای بازنگری شود که افراد با سابقه عملیاتی و دانش روز در حوزه هوش مصنوعی و فناوری‌های دیجیتال جذب شوند.
استفاده از شبکه‌های تخصصی، مشاوران مستقل و همکاری با انجمن‌های حرفه‌ای هوش مصنوعی برای شناسایی نامزدهای مناسب توصیه می‌شود.
ب) آموزش و ارتقای مهارت اعضای فعلی
برگزاری کارگاه‌های آموزشی، جلسات توجیهی و دعوت از متخصصان هوش مصنوعی برای ارتقای دانش اعضای فعلی هیات‌مدیره ضرورت دارد.
آموزش‌ها باید مسائل عملی و راهبردی مانند کاربردهای هوش مصنوعی در صنعت، ریسک‌های اخلاقی، امنیت داده و تاثیر هوش مصنوعی بر مدل کسب‌وکار را پوشش دهند.
ج) تعامل ساختار یافته با مدیران فناوری
هیات‌مدیره باید ارتباط خود را با مدیران فناوری (CIO/CTO) تقویت کند و از آنها برای ارائه گزارش‌های تخصصی و تحلیل‌های به‌روز درباره روندهای هوش مصنوعی دعوت کند.
تشکیل کمیته‌های تخصصی فناوری یا هوش مصنوعی در هیات‌مدیره می‌تواند به تصمیم‌سازی بهتر کمک کند.
د) بازنگری در فرآیند حکمرانی و نظارت
تدوین چارچوب‌های حکمرانی ویژه برای پروژه‌های هوش مصنوعی، تعیین شاخص‌های موفقیت و معیارهای اخلاقی، و نظارت مستمر بر پیشرفت پروژه‌های فناورانه باید در دستور کار هیات‌مدیره قرار گیرد.
۵- چالش‌های پیش رو برای هیات‌مدیره
مقاومت در برابر تغییر: با وجود درخواست شدید مدیران برای ورود تخصص هوش مصنوعی، نرخ جابه‌جایی و جذب اعضای جدید در هیات‌مدیره پایین است. موانعی مانند مقاومت رهبری هیات‌مدیره، نگرانی از از دست دادن تجربه و فرآیندهای رسمی پیچیده، اجرای سریع تغییرات را دشوار کرده است.
مرزهای نقش هیات‌مدیره: برخی مدیران نگرانند که ورود تخصص‌های فناورانه به هیات‌مدیره، مرز بین نقش نظارتی و اجرایی را مبهم کند. بنابراین باید نقش‌ها و انتظارات به‌وضوح تعریف شوند تا هیات‌مدیره به‌جای ورود به جزئیات اجرایی، بر نظارت راهبردی متمرکز بماند.
۶- جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
گزارش PwC نشان می‌دهد که نیاز به تخصص هوش مصنوعی در هیات‌مدیره شرکت‌ها به یک ضرورت راهبردی
تبدیل شده است. مدیران ارشد به‌وضوح انتظار دارند که هیات‌مدیره با جذب اعضای متخصص در حوزه هوش مصنوعی و ارتقای مهارت‌های فناورانه، بتواند:
فرصت‌های نوآورانه را شناسایی کند.
ریسک‌های فناورانه را مدیریت کند.
و تصمیمات راهبردی مبتنی بر داده و فناوری اتخاذ کند.
بدون این تحول، شرکت‌ها در مواجهه با تحولات سریع بازار و فناوری، از رقبا عقب خواهند ماند. بنابراین، بازنگری در ترکیب هیات‌مدیره، آموزش مستمر، و تعامل نزدیک با مدیران فناوری از مهم‌ترین اقدامات پیشنهادی برای ارتقای حکمرانی شرکتی در عصر هوش مصنوعی است.
منبع: PwC
