آینده حسابداری: گذار از دفتر کل به داده و بلاکچین
میدانیم که بخش بزرگی از کار روزمره سنتی حسابداری، شامل ثبت تراکنشها، تطبیق حسابها و پردازش صورتحسابها میشود. امروزه نرمافزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی و یادگیری ماشین قادرند این فرآیندهای تکراری و قاعدهمند را با سرعت و دقتی فراتر از انسان انجام دهند. روباتهای نرمافزاری میتوانند اسناد دریافتی را بخوانند، اطلاعات را استخراج و در سیستمهای حسابداری و مالیاتی ثبت کرده و حتی پرداختها را انجام دهند. این امر به معنای نابودی شغل حسابداری نیست، بلکه به معنای آزادسازی وقت ارزشمند او از کارهای ملالآور و دستی است. آینده متعلق به حسابدارانی است که به جای انجام مکانیکی عملیات، بر طراحی، نظارت و بهینهسازی این سیستمهای هوشمند تمرکز میکنند.
نقش آنان از انجامدهنده کارها به مدیریت فرآیند و تحلیلگری تغییر خواهد کرد. مهارت جدید مورد نیاز، توانایی کار با این ابزارها، درک خروجیهای آنان و قضاوت حرفهای درباره موارد استثنا و پیچیده است. اگر هوش مصنوعی فرآیندها را متحول میکند، بلاکچین میتواند زیربنای اعتماد در گزارشگری مالی را دگرگون کند. بلاکچین در سادهترین تعریف، یک دفتر کل توزیعشده و تغییرناپذیر است. تصور کنید که هر تراکنش مالی شرکت (از خرید خودکار گرفته تا عقد یک قرارداد بزرگ) به محض وقوع، در یک زنجیره بلوکی امن، شفاف و قابل رهگیری توسط تمامی طرفهای مجاز (مانند مدیریت، حسابرس، ناظر و حتی سرمایهگذار) ثبت شود.
این چشمانداز، چند پیامد انقلابی دارد: نخست، مفهوم «حسابرسی پیوسته و واقعی» محقق میشود. حسابرسان به جای آنکه ماهها پس از پایان سال مالی، برای نمونهگیری و آزمون به اسناد دسترسی یابند، میتوانند در لحظه و مستمر بر سلامت تراکنشها نظارت کنند. دوم، امکان تقلب و دستکاری در دفاتر مالی به شدت کاهش مییابد، چرا که هر سابقه مالی در شبکهای از گرهگاهها (پایانههای بلاکچین) تایید و نگهداری میشود و تغییر آن غیرممکن است. سوم، فرآیندهای بین سازمانی، مانند حسابرسی زنجیره تامین یا تایید اصالت کالاها، میتوانند با کارآیی و اطمینان بیسابقهای انجام شوند.
نقش حسابدار در این زیستبوم جدید، طراحی قراردادهای هوشمند حسابداری، مدیریت دسترسیها به شبکه بلاکچین، تفسیر دادههای شفاف ثبتشده و ارائه تحلیلهای ارزشافزا از این جریان اطلاعاتی زنده خواهد بود. آنان نگهبانان و مفسران این واقعیت مالی واحد و انکارناپذیر خواهند شد. مساله دیگر اینکه با اتوماسیون کارهای پایه و شفافیت بیسابقه دادههای مالی، ارزش واقعی حسابدار حرفهای دیگر در ثبت گذشته نیست، بلکه در پیشبینی آینده و ارائه بینش راهبردی است. حسابدار آینده، یک دانشمند داده با تخصص مالی است. او با استفاده از ابزارهای تحلیل کلان دادهها، میتواند الگوهای پنهان در جریانهای نقدی، رفتار مشتریان یا هزینههای عملیاتی را کشف کند. این تحلیلها میتوانند پاسخ پرسشهای حیاتی را بدهند: کدام بخش از کسبوکار بیشترین سودآوری را دارد؟ ریسکهای مالی پیش رو چیست؟ چگونه میتوان جریان نقدی را بهینه کرد؟
در این نقش، حسابدار از پشت میز دفتر مالی به اتاق مدیرعامل و جلسات هیاتمدیره راه مییابد. او به شریک تجاری شرکت تبدیل میشود که با زبان اعداد، داستان کسبوکار را روایت، سناریوهای مختلف را مدلسازی و در تصمیمگیریهای کلیدی مانند ادغام و تملیک، سرمایهگذاری یا ورود به بازارهای جدید، نقش محوری ایفا میکند. مهارتهای ارتباطی، تفکر انتقادی و درک عمیق از مدل کسبوکار و صنعت، برای این نقش به اندازه دانش فنی حسابداری ضروری خواهد بود. بنابراین، آینده حرفه حسابداری نه تنها تاریک نیست، بلکه درخشانتر از همیشه به نظر میرسد، مشروط بر آنکه حسابداران بپذیرند باید بسته مهارتی خود را بهروز کنند. این بسته جدید شامل سه لایه است:
۱. مهارتهای فنی پیشرفته: آشنایی عملی با اصول هوش مصنوعی و اتوماسیون، درک مفاهیم بلاکچین و قراردادهای هوشمند و تسلط بر ابزارهای تحلیل داده.
۲. مهارتهای تحلیلی و قضاوتی: توانایی تفسیر دادههای پیچیده، تفکر انتقادی برای بررسی استثنائات، و ارائه پیشنهادهای عملی مبتنی بر بینشهای استخراج شده.
۳. مهارتهای ارتباطی و راهبردی: توانایی ترجمه یافتههای فنی به زبانی قابل فهم برای مدیران غیرمالی، کار تیمی در پروژههای بینرشتهای و درک کلان از استراتژی کسبوکار.
در یک کلام، حرفه حسابداری در حال تجربه گذار ضروری و مثبت است. ماشینها و الگوریتمها در حال تسخیر «آنچه» کار حسابداری است (ثبت و پردازش) هستند تا فضایی را برای انسانها آزاد کنند تا بر «چرا» و «چگونه» متمرکز شوند. آینده از آن حسابدارانی است که خود را بهعنوان معماران سیستمهای مالی هوشمند، مفسران دادههای شفاف و مشاوران راهبردی قابل اعتماد بازتعریف میکنند. این تحول، نه مرگ که تولد دوباره حرفهای اصیل، پویا و تاثیرگذار است.
* کارشناس امور مالی
