دستورکار شورایشهر پایتخت در ۲ ماه اخیر مستقل از سه ابربحران «آب،آلودگی و تابآوری» تعریف شد
مدیریتشهری در بیراهه؟
کارشناسان شهری در گفتوگو با «دنیایاقتصاد»: شورایشهر میتوانست با «واکنش سریع» به «تخلیه سدها» به مرکز ثقل «گزارشهای دولت درباره ابعاد بیآبی» و «ایدهها و طرحهای کارشناسان» تبدیل شود و کارگردان اصلی «گریز تهران از مسیر منتهی به بیآبی» باشد
راضیه احقاقی: ابرچالشهای پایتخت جایگاهی در دستور جلسات صحن علنی شورایشهر ندارند؛ درحالیکه تخلیه سدهای تهران، جهش تعداد روزهای آلوده پایتخت و تابآوری ضعیف شهر در مقابل بحرانها دغدغه اصلی شهروندان تهرانی شده و از کیفیت زندگی در این شهر کاسته، عمده زمان جلسات شورایشهر بهعنوان نهاد تخصصی سیاستگذاری برای شهر به موضوعات با درجه اهمیت کمتر صرف میشود. این درحالی است که انتظار میرفت؛ شورایشهر نقش موثرتری در سیاستگذاری برای پایتخت و ارائه گزارشهای کارشناسی برای رفع بحرانهای شهر داشتهباشد و با نظارت موثر بر اجرای مصوبات شورا و واکنش سریع به چالشهای موجود در شهر و تصمیمات اخذشده، برای رفع آن، مدیریت تهران را به شکل کارآتری پیگیری کند. دو عضو شورای شهر در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» به انتقادها در خصوص علل عدم توجه کافی این نهاد به ابرچالشهای اصلی شهروندان پاسخ داده و از جایگاه تضعیفشده شورای شهر در سیاستگذاری کلان شهری در غیاب قانون مشخص و حکمرانی واحد گلایه کردند.
کمتوجهی نهاد سیاستگذار به ابرچالشهای تهران
بررسی دستور جلسات علنی شورایشهر طی 2 ماه اخیر از آن حکایت دارد که ابرچالشهای تهران سهمی در موضوعات مورد بررسی ندارند. به استناد دستور جلسات و روند صحن علنی شورای شهر، عمده زمان نمایندگان شورایشهر تهران صرف رسیدگی به موضوعاتی نظیر تعیینتکلیف پلاکثبتی، بررسی گزارش حسابرسی سازمانهای زیرمجموعه مدیریت شهری، افزایش اختلاف شورایشهر و مدیریت شهری و همچنین نمایندگان در جناحهای مختلف شده و در این میان چالشهای اساسی که تهران و شهروندان با آن مواجه هستند در حاشیه قرار گرفتهاست. البته در برخی تذکرات و نطقهای پیش از دستور به شکل موردی به چالشهای اساسی شهر اشاره میشود، اما خبری از جریانسازی و سیاستگذاری که وظیفه اصلی شورایشهر بهشمار میرود، نیست.
در شرایط کنونی شهروندان تهرانی با حداقل 3 ابرچالش مواجه هستند؛ اولین ابرچالش «تخلیه سدها» و بحران کمبود آب در پایتخت است. این بحران از سالها پیش آغاز شده و امروز به اوج رسیده، بهنحوی که از تابستان امسال وزارت نیرو با کاهش جریان ورودی آب به لولهها درصدد مدیریت مصرف برآمد و با استمرار خشکسالی و کمآبی در پاییز نیز قطع آب در ساعات پایانی روز در برخی مناطق بهعنوان راهکار مقطعی مورداستفاده قرارگرفت.
در چنین شرایطی انتظار میرفت که شورایشهر بهعنوان نهاد سیاستگذار در حوزه شهر تهران به این موضوع ورودکرده و با بررسی تمامی سناریوها، پیشنهادهای کوتاه، میان و بلندمدت را به دولت ارائه کند، موضوعی که تاکنون محققنشده و حتی موضوع تهیه طرح جامع آب تهران همچنان پس از چندین سال در دست پیگیری است.البته در چنین شرایطی شورایشهر تهران تخصیص بودجه برای انتقال بخشی از آب سد طالقان به تهران را دستاوردی در زمینه کاهش ابرچالش بحران کمآبی میداند، اما با توجه به وسعت این چالش انتظار میرفت که این نهاد نقش موثرتری بهخصوص در زمینه کارشناسی و سیاستگذاری ایفا کند، بهنحویکه با استخراج ایدههای عملی کارشناسان تبدیل به کارگردان اصلی گریز تهران از مسیر منتهی به بیآبی شود. در عینحال طی ماههای اخیر بارها رئیسجمهور درخصوص لزوم جابهجایی پایتخت به دلیل چالشهای متعددی نظیر کمآبی سخن گفته است و انتظار میرفت که شورای شهر یکمرتبه به این موضوع ورودکرده و با بررسی دقیق این پیشنهاد، نظر تخصصی خود درخصوص اجرایی یا غیراجراییبودن این ایده و راهکارهای مطرح برای تمرکززدایی از تهران را در قالب گزارش رسمی و کارشناسی ارائه کند. ابرچالش بعدی شهروندان تهرانی مساله آلودگی هوا است.
پاییز امسال تعداد روزهای آلوده پایتخت 4برابر قبل شد؛ این موضوع جان و سلامت شهروندان تهرانی را با تهدید جدی مواجه کردهاست. درحالیکه کارگروه اضطرار آلودگی هوا مجازیشدن آموزش و دورکاری و تعطیلی را راهکار عبور از بحران میداند؛ خبری از ورود شورایشهر تهران به ارائه راهکار برای مقابله با آلودگی هوا و تبعات اقتصادی این تعطیلیها بر اقتصاد شهر و شهروندان نیست. سومین ابرچالش تهران موضوع تابآوری پایین شهر در مقابل بحرانهای طبیعی نظیر زلزله و بحرانهای غیرطبیعی نظیر جنگ است، درحالیکه جنگ 12روزه نشانداد پایتخت، شهری تابآور در مقابل بحرانی نظیر جنگ نیست و وعده افزایش تابآوری شهر نیز از سوی مدیریت شهری داده شد، اما در این زمینه نیز اقدام عملی صورت نگرفتهاست.
در چنین شرایطی بخش عمدهای از زمان جلسات شورایشهر به بررسی رسیدگی به پلاکهای ثبتی میگذرد، البته طبق قانون رسیدگی به پلاکهای ثبتی نیز در زمره وظایف شورایشهر بوده و شورا باید مطابق خواست شهروندان به آن رسیدگی کند، اما این موضوع جزو دسته وظایف موردی شوراها بوده و شورایشهر میتواند با اصلاح قانون، چنین وظیفهای را به کمیسیونهای تخصصی واگذار کند تا زمان صحن علنی شورا صرف سیاستگذاریهای کلان شود. رسیدگی به گزارش حسابرسی رسمی سازمانها، جدل اعضای شورایشهر با یکدیگر در دفاع یا انتقاد از عملکرد مدیریت شهری و همچنین جدل با مدیریت شهری در موضوعات مختلف با محوریت زیرپا گذاشتن جایگاه قانونی شورایشهر در تصمیمگیری؛ از جمله موضوعاتی است که عمده زمان جلسات صحن علنی شورایشهر را به خود اختصاص میدهد و بنابراین فرصت را از رسیدگی به ابرچالشهای اصلی منحرف میکند.
نیاز تهران به حکمرانی واحد
مهدی اقراریان، رئیس کمیته حقوقی شورایشهر تهران در گفتوگو با «دنیایاقتصاد» درخصوص کمتوجهی شورای ششم به چالشهای اصلی شهروندان تهرانی در شرایط کنونی و صرف عمده وقت جلسات علنی صحن شورا به موضوعات جانبی بهجای پیگیری مطالباتی نظیر بحران آب و آلودگی هوا گفت: اعضای شورایشهر مطالبات اساسی مردم را از طریق تذکرهای پیش از دستور صحن علنی مجلس مطرحکرده و پیگیری میکنند، اما واقعیت آن است که براساس قانون فعلی ضمانت اجرایی وجود ندارد تا شورایشهر بتواند چالشهای مطرح را از دستگاهها، وزرا و نهادهای رسمی پیگیری کند، اگرچه در قانوناساسی به شکل کلی بر لزوم توجه به مصوبات شورایشهر تاکیدشده، اما در اینخصوص به شکل عملیاتی ضمانت اجرایی وجود ندارد. در چنین شرایطی تذکرهای اعضای شورایشهر به نهادها و سازمانهای مختلف از باب وظیفه مطالبهگری بهعنوان نمایندگان مردم شهر تهران است.
وی ادامهداد: مدل اداره و حکمرانی تهران با نواقص گوناگونی مواجه است و برای حل این موضوع نیاز به اصلاح قانون وجود دارد. درواقع ادارهکلانشهری نظیر تهران نیاز به ایجاد یک قانون اختصاصی برای اداره این شهر و ایجاد مدل حکمرانی واحد دارد که این موضوع باید از طریق مجلس شورایاسلامی انجام شود. هرچند به دلایل مختلف، مجلس شورایاسلامی علاقهای برای ورود به مشکلات تهران ندارد. در این شرایط از نمایندگان مجلس شورایاسلامی و بهخصوص نمایندگان شهر تهران انتظار میرود که مسائل شهر تهران را موردتوجه و عنایت بیشتری قرار دهند.
اقراریان تاکید کرد: مشکلات تهران باید از چند بعد بررسی شود، کلانشهر تهران با انباشتی از مشکلات و مسائل شهری مواجه است، بخشی از این مشکلات در نتیجه توسعه نامتوازن شهر تهران و استان تهران ایجاد شدهاست. 20درصد جمعیت کل کشور در استان تهران زندگی میکنند، این موضوع به این مفهوم است که 20درصد جمعیت کشور در منطقهای با وسعت کمتر از یکدرصد کشور متمرکز شدهاند. تهران بهدلیل جذب تمامی امکانات، ظرفیتها و دسترسیها تبدیل به قطب جذب جمعیت در کشور شدهاست. این شهر علاوهبر آنکه پایتخت سیاسی و نظامی کشور است، پایتخت علم و فناوری، پایتخت اقتصادی و حتی پایتخت فرهنگی کشور نیز هست، تمام رویدادهای مهم و نهادهای مهم فرهنگی و اجتماعی هم در تهران حضور دارند.تمرکززدایی از پایتخت ضرورتی غیرقابلانکار برای حل چالشهای شهر تهران است، این موضوع نیاز به تصمیمگیرانی شجاع دارد.
برای شهروندان تفاوتی میان نمایندگان مجلس، دولت، شورایشهر و مدیریت شهری وجود ندارد. مردم تمامی نهادهای ذکرشده را به چشم حاکمیت دیده و خواهان رفع چالشها هستند، در چنین شرایطی شورای ششم میتوانست از فرصت طلایی همراستایی سیاسی با مجلس شورایاسلامی و دولت در جهت رفع چالشهای اساسی شهر استفاده کند، اما این فرصت طلایی با حکمرانی نمایشی در شورا از میان رفت؛ بهنحوی که طی دوره اخیر مدیریت شهری نهتنها از چالشهای شهروندان تهرانی کاسته نشد که بر چالشهای شهر نیز افزوده شد. اقراریان ادامهداد: چالش آلودگی هوای تهران قابلپیشبینی بود و شورای ششم نیز مدیریت شهری را ملزم به اجرای اقداماتی در راستای نوسازی ناوگان تاکسیرانی کردهبود؛ اما بخش عمدهای از مصوبات بهرغم درنظرگرفتن بودجه اجرایی نشد.
تعارض نهادی؛ عامل کاهش سهم شورا در سیاستگذاری
جعفر شربیانی، عضو هیاترئیسه مجلس شورایاسلامی در گفتوگو با «دنیایاقتصاد» درخصوص کمتوجهی شورای ششم به ابرچالشهای اصلی شهروندان تهرانی به استناد عدمبررسی این ابرچالشها در دستور جلسات علنی صحن گفت: اعضای شورای ششم نظرات و انتقادات خود درخصوص ایرادات وارده به مدیریت تهران و نحوه مواجهه با ابرچالشها را در قالب تذکر پیش از دستور عنوان میکنند که اگر این تذکرات و نظارتها وجود نداشت، امروز تهران با انحرافات بیشتری نسبت به آنچه باید، مواجه بود. درواقع این تذکرات مانع از انحراف بیشتر در اداره شهر تهران شدهاست. البته ذکر این نکته ضروری است که وظیفه اصلی هر دوره شورا از جمله شورای ششم مقررهگذاری، سیاستگذاری و ایجاد یک نقشهراه برای اداره شهر و نظارت بر حسن اجرای امور است و این موارد بر وضعیت کنونی شهر اثرگذار است.
شربیانی بهوجود تعارض نهادی در اداره شهر تهران اشاره کرد و گفت: مدل فعلی حکمرانی پایتخت با تعارض نهادی روبهرو است، سازمانها و وزرا به شورایشهر پاسخگو نیستند، در برخی موارد حتی معاونان شهرداری نیز با اخذ ترفندهای مختلف از پاسخگویی به شورایشهر اجتناب میکنند. تا زمانیکه جایگاه شورایشهر در سیاستگذاری برای شهر مطابق آنچه در اصلقانوناساسی ذکرشده، اصلاح نشود، نمیتوان جایگاه مدنظر شورایشهر در اداره شهر را احیا کرد. وی ادامهداد: در بسیاری از کشورهای دنیا مردم در انتخابات شورایشهر بیش از انتخابات مجلس قانونگذاری و ریاستجمهوری مشارکت دارند، چراکه شوراها در تمامی شئونات زندگی مردم اثرگذار هستند، اما متاسفانه در ایران چنین نیست. حل این موضوع به تبیین جایگاه مشخص نهاد شورا در جامعه بازمیگردد.
عضو هیاترئیسه شورایشهر ادامهداد: انتقادات اعضای شورایشهر و مطالبه خواست شهروندان به دور از تمجید از عملکرد فعلی در کاهش چالشها اثرگذار بودهاست. البته در نقطه مقابل کسانی هستند که بهدنبال تمجید از اقدامات انجامشده هستند. بهعنوان مثال درخصوص مساله آلودگی هوا و عدمرعایت قانون هوای پاک برخی اعضای شورا بر این باورند که مدیریت شهری بهخوبی عملکرده و وضعیت فعلی نتیجه قصور سایر دستگاهها است؛ این در حالی است که حس مردم چیز دیگری را نشان میدهد و مقایسه عملکرد با مصوبات شورای ششم نیز این موضوع را تایید نمیکند. وی ادامهداد: طی این دوره مدیریت شهری، شورایشهر سهم بودجه حملونقل عمومی در بودجهشهرداری را به شکل قابلملاحظهای ارتقا داد، این موضوع نشان از آن دارد که شورای ششم به ابرچالشهای شهروندان تهرانی آگاهی دارد و درصدد رفع آنهاست، اما این موضوع که مدیریت شهری چه میزان مصوبات شورایشهر را اجرایی کرد، موضوع متفاوتی است.
