نصف جهان میزبان مسابقات ملی مهارت
مهارتآموزی، مغفول مانده است
بر اساس آمارهای بینالمللی، سهم مهارتآموزی در بسیاری از کشورها به ۷۰ درصد میرسد؛ به این معنا که اکثریت دانشآموزان و دانشجویان وارد مسیر آموزشهای مهارتی میشوند. اما این سهم در ایران هنوز کمتر از ۴۰ درصد است و طبق سند توسعه باید به ۵۰ درصد ارتقا یابد.
آماری، نشاندهنده این مهم که ایران، برای رسیدن به استانداردهای جهانی در حوزه مهارتآموزی راهی طولانی را در پیش دارد. درواقع، بدون اصلاح سیاستهای آموزشی و سرمایهگذاری جدی در زیرساختهای فنی و حرفهای، نمیتوان انتظار داشت معضل بیکاری کاهش چشمگیری یابد.یک دغدغه بزرگ برای خانوادهها و در میان همه اقشار ،مبنی بر اینکه آینده شغلی فرزندانشان چه خواهد شد؟
زمانی این مساله اهمیت بیشتری پیدا میکند که افزایش آمار بیکاری در کنار کاهش مشارکت نیروی کار دربین فارغالتحصیلان دانشگاهی قرار می گیرد.
قابل تامل آنکه در شرایطی بیکاری فارغالتحصیلان به موضوعی دردسرساز،تبدیلشده که کمبود نیروی کار متخصص در سالهای اخیر ، یکی از بحرانهای جدی مراکز تولیدی و صنعتی ایران است. مدیران این مراکز، بارها هشدار دادهاند که نبود نیروی ماهر میتواند چرخه تولید را مختل کرده و حتی منجر به تعطیلی واحدهای صنعتی شود.شکافی میان نظام آموزشی و نیاز واقعی صنعت که حکایت از بیتوجهی دانشآموختگان نسبت به مهارتآموزی، برای ورود به بازار کار دارد.
چرا بیکاری ؟
اشاره شد که ضعف در مهارتآموزی و نبود تناسب میان آموزشهای دانشگاهی با نیازهای واقعی بازار کار، یکی از عوامل اصلی روند رو به رشد بیکاری ،در سالهایی است که جامعه ایرانی بهکرات با چنین بحرانی دستبهگریبان شده است. درعینحال، نبود آمایش سرزمینی و کمبود تعریف شغل در سطح ملی نیز مزید بر علت است.
تحلیلگران این حوزه اعلام میکنند ایران تنها حدود ۴ هزار عنوان شغل تعریفشده دارد، درصورتیکه در برخی کشورها این رقم به بیش از ۱۲ هزار میرسد. همین محدودیت در تنوع شغلی سبب میشود بسیاری از جویندگان شغل ، عملاً جایی برای جذب شدن در بازار کار ،پیدا نکنند.
اما زمانی که دامنه این معضل در میان قشر تحصیلکرده جامعه گسترانده میشود دلیل شکلگیری بخشی از این مشکل نیز به مدرکگرایی و کمبود مهارتهای عملی بازمیگردد که ظاهرا عامل اصلی آمار بالای بیکاری قلمداد میشود.فارغالتحصیلانی که پس از خروج از دانشگاه ،بدون فراگرفتن مهارتهای لازم در جستجوی شرایط شغلی مناسبی همخوان با مدرک دانشگاهی خود هستند. حالآنکه از سویی کم مهارتی و از سوی دیگر هم پایین بودن سطح دستمزدها موجب کاهش تمایل این گروه از جویندگان کار، برای فعالیت در مراکز مختلف میشود.
بسیاری از افراد تحصیلکرده حاضر نیستند با حداقل حقوق در مشاغل سخت یا کمدرآمد مشغول شوند. این مسئله باعث میشود بخشی از جمعیت در سن کار یا به سمت مشاغل غیررسمی و واسطهگری سوق یابد و یا در پی فرصتهای مهاجرت برآید. بهاینترتیب، حتی در مواردی که نیروی ماهر هم تربیتشده است، بازار کار توان جذب او را ندارد و این چرخه معیوب همچنان ادامه پیدا میکند.
حالا پرسش آن است که چگونه میتوان میان دانش نظری و مهارت عملی پیوند برقرار کرد و با استفاده از ظرفیتهای موجود، مسیر اشتغال پایدار را هموار ساخت؟
برجستهسازی فرهنگ مهارتآموزی
از نظر کارشناسان آموزشهای مهارتی نه جایگزین، بلکه مکمل آموزشهای نظری محسوب میشوند. بهعبارتدیگر، دانشآموزان و دانشجویان علاوه بر فراگیری علوم تئوریک باید از همان دوران ابتدایی بامهارتهای عملی آشنا شوند. این آشنایی نهتنها باعث افزایش اعتمادبهنفس و خلاقیت میشود، بلکه آنان را برای ورود به بازار کار آمادهتر میکند. تجربه کشورهای توسعهیافته نشان میدهد که بخش عمدهای از دانشآموزان در مقاطع متوسطه وارد مسیر مهارتآموزی میشوند و سپس متناسب باعلاقه و نیاز بازار ادامه تحصیل میدهند.
در همین راستا یکی از اقدامات مهم کشوری در سالهای اخیر، برگزاری مسابقات ملی مهارت بوده است. این مسابقات ،در طول این سالها با میزبانی کرج و الگو گیری از استانداردهای جهانی برگزار شده و فراهمکننده فرصتی برای شناسایی استعدادها و معرفی آنها به صنعت بوده است.
با توجه به اینکه اصفهان از قطبهای صنعتی کشور و دارای ۵۴ مرکز فنیوحرفهای دولتی و بیش از هزار و ۲۵۰ آموزشگاه آزاد است، بنا به گفته روشن مدیرکل آموزش فنی و حرفهای استان ،قرار است این مسابقات ،امسال در اصفهان ،در 40 رشته مختلف و با حضور ۱۵۰۰ شرکتکننده از سراسر کشور از ۲۴ تا ۲۷ مهر برگزار شود. رویدادی که بهعنوان گامی مؤثر در جهت برجستهسازی فرهنگ مهارتآموزی مطرح و میتواند راهی برای حضور در سطح جهانی، برجستهسازی فرهنگ مهارتآموزی، استعدادیابی نخبگان و معرفی ظرفیتهای استان باشد.
فریده روشن در ارتباط با تأثیرات این مسابقات بیان میکند :اثر دیگر این المپیاد، تربیت استادکاران ماهر در بازه زمانی کوتاه کمتر از 6 ماه است که میتواند آیندهی درخشانی برای اقتصاد و اشتغال استان اصفهان رقم بزند.
او ادامه میدهد :همچنین تفاهمنامهای برای احداث پردیس بینالمللی المپیاد ملی مهارت در اصفهان، امضاشده است تا این استان به قطب دائم استعدادیابی و پرورش مهارت در کشور تبدیل شود.
این مسوول اظهار میکند :بهعلاوه طرحهایی همچون تشکیل ائتلاف مهارت با مشارکت دولت، بخش خصوصی، صنایع و اتاقهای بازرگانی در دستور کار قرارگرفته است. هدف این طرح، همافزایی و هماهنگی برای تربیت نیروی کار متناسب با نیاز واقعی بازار است.
سیاستها همسو شود
بیکاری در ایران از آن معضلات چندوجهی است که دلایلش فراوان و تنها به کم مهارتی ،ختم نمیشود اما قطعاً عامل تاثیرگذاری است.حالآنکه دستمزدهای پایین، نبود آمایش سرزمینی، محدودیت در تعریف مشاغل و فقدان هماهنگی میان نهادهای مختلف نیز در تشدید این بحران نقش بسزایی دارند. بااینوجود، آنچه مسلم است اینکه توسعه آموزشهای مهارتی میتواند نقطه آغاز تحول باشد.
چنانچه آموزش نظری بامهارت و خلاقیت تلفیق شود و متناسب با ظرفیت هر منطقه آموزشهای فنیوحرفهای ارایه شود، بخش قابلتوجهی از بیکاری کاهش خواهد یافت. برگزاری مسابقات ملی و بینالمللی مهارت، تشکیل ائتلافهای مهارتی و سرمایهگذاری در پردیسهای آموزشی ازجمله گامهای امیدوارکنندهای است که میتواند آینده روشنتری را برای جوانان رقم بزند و البته آنچه در این رویدادها مغفول است استعدادیابی بنگاهها و شرکتهای اقتصادی و دانشبنیانی است که آنها نیز در تکمیل این جورچین(پازل)، نقش قابلتوجهی را ایفا میکنند.
درنهایت، حل معضل بیکاری نیازمند عزم ملی، هماهنگی میان نهادها از آموزشوپرورش تا آموزش عالی، فنی و حرفهای، صنعت و معدن، اتاقهای بازرگانی و در رأس آنها دولت است که میبایست با مبادرت به اقداماتی همسو و با تدوین سیاستهای تشویقی و حمایتی برای جذب نیروهای ماهر، مسیر اشتغالزایی پایدار را هموار نمایند.
