رویداد هفته
حفظ میراث فرهنگی، وظیفه ای در برابر نسل آینده
مهدی جمالی نژاد در آیین رونمایی از اتمام ۲۰۰ پروژه مرمتی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان گفت: میراث فرهنگی یادگار هویت، تاریخ و هنر مردمان گذشته است. این آثار ارزشمندترین دارایی‌های جامعه محسوب می‌شوند، ارمغان میراث فرهنگی و آثار تاریخی، به یادگار گذاشتن روح زندگی برای آیندگان و پیوند ارتباط میان گذشته و آینده است.
به گفته استاندار اصفهان تحلیل و تبیین مؤلفه‌های فرهنگی در طراحی‌های شهری و آن‌هم در زمانه‌ای که با تقابل‌های فرهنگی مدرن مواجه هستیم، ضرورت مضاعف دارد و اولین گام برای حفاظت از میراث فرهنگی، درست معرفی کردن آن به جامعه و مخاطبان مختلف است که این مهم از طریق توسعه و رونق گردشگری، حاصل می‌شود.
اصل پیشنهاد چیست؟
جمال نژاد می‌گوید: معمولا به خالقان میراث فرهنگی توجه چندانی نمی‌شود، بنابراین پیشنهاد بنده این است که برای جبران این غفلت، یک روز خاص در تقویم ملی به‌عنوان روز «ملی میراث خلاق» نام‌گذاری شود. این مناسبت بهانه‌ای می‌شود تا ضمن حفظ هویت تاریخی و فرهنگی، نه‌تنها آثار تاریخی، بلکه خلاقیت، هنر و دانش سازندگان آن‌ها نیز به مردم معرفی شوند.
استاندار اصفهان با اشاره به اهمیت انتقال میراث فرهنگی به آیندگان می‌گوید: برای حفظ و معرفی میراث فرهنگی کشور باید انتقال دانش به‌صورت نسل به نسل انجام و تسهیل شود.
جمالی نژاد از تصویب سند راهبردی مرمت استان اصفهان خبر داده و افزوده: دربسته جامع پیشنهادی برای پاسداشت و آینده‌نگری در حوزه مرمت، تجلیل و پاسداشت میراث گذشته و حال باهدف ایجاد آرشیو تصویری و تاریخ شفاهی از خاطرات و تجربیات پیشکسوتان مرمت به‌عنوان گنجینه‌ای ملی و نیز انتشار مجموعه کتابی از زندگی‌نامه و آثار پیشکسوتان مرمت استان اصفهان و اعطای نشان افتخار میراث اصفهان، موردتوجه قرارگرفته است.
او با اشاره به ایجاد صندوق حمایت از سلامت پیشکسوتان مرمت از اختصاص بودجه برای پوشش بخشی از هزینه‌های درمانی آن‌ها خبر داده و گفته: تسهیل ایده انتقال دانش نسل به نسل درگرو حمایت از پیشکسوتان مرمت و حضور آنان در کمیته‌ها و کارگروه های مربوطه است که در این زمینه راه‌اندازی مدرسه سنتی مرمت اصفهان و ایجاد موزه زنده مرمت پیشنهاد می‌شود.
چالش‌های حفاظت از بافت تاریخی اصفهان
اما مرمت و حفاظت از آثار تاریخی، معرفی آن‌ها و زنده نگه‌داشتن بافت های تاریخی مشکلات خودش را دارد، مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی و مسئول بافت تاریخی شهر اصفهان در این مورد می‌گوید : محدودیت منابع، مسئولیت‌های گسترده و ضعف هماهنگی میان دستگاه‌ها، شهرداری اصفهان را در انجام پروژه‌های مرمتی دچار مشکل کرده است
محمدعلی ایزد خواستی در تشریح رویکرد شهرداری اصفهان در حفاظت از بافت تاریخی اضافه می‌کند: نیم‌قرن از تأسیس سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان می‌گذرد. این سازمان اولین نهاد تخصصی کشور در زمینه بهسازی و حفاظت از بافت‌های تاریخی است که در ۱۳۵۴ فعالیت خود را آغاز کرد. در طول این سال‌ها به‌ویژه در سه دهه گذشته، صدها پروژه مرمتی اجراشده که شامل مرمت مناره‌ها، کاروانسراها، بازارها، خانه‌ها، حمام‌ها و مساجد تاریخی می‌شود.
او اضافه : این اقدامات باعث شده بافت تاریخی اصفهان از نابودی نجات یابد و در برخی از پهنه‌ها به بافتی زنده و پررونق تبدیل شود؛ به‌عنوان‌مثال خانه‌های تاریخی محله جلفا که امروز به دلیل پروژه‌های مرمتی شهرداری بسیار فعال و پویا هستند. اگر این اقدامات انجام‌نشده بود، امروز با چه تصویری از اصفهان روبه‌رو بودیم. مناره‌های فروریخته، بازارهای مخروبه و مساجد و حسینیه‌های آسیب‌دیده و بسیاری از خانه‌های تاریخی که دیگر نبودند.
اما او درباره وضعیت نامناسب برخی بناها و محلات تاریخی مانند خانه‌های ابواسحاقیه، پل‌های تاریخی و میدان نقش‌جهان تصریح می‌کند: حفاظت از این بناها تنها بر عهده شهرداری نیست، بلکه نقش اصلی متوجه نهادهای ملی مانند سازمان میراث فرهنگی است. شهرداری تنها یک حلقه از زنجیره حفاظت است و متأسفانه دستگاه‌های دیگر در ایفای نقش خود کمتر فعال بوده‌اند.
به گفته او بودجه‌های ملی و جهانی باید به سمت این بناها هدایت شود، اما متأسفانه پیگیری لازم صورت نگرفته و هزینه‌های حفاظت به‌صورت ناعادلانه بر دوش شهرداری و مردم شهر قرارگرفته است.
ایزد خواستی درباره محدودیت‌های منابع و اعتبارات شهرداری اظهار کرد: هزینه‌های اداره شهر بسیار زیاد و منابع آن عمدتاً از عوارض شهروندان تامین می‌شود، بنابراین فشار مالی بر شهرداری بالا است. در مقابل، بسیاری از وظایف حفاظت بر دوش دستگاه‌های دیگر است که متأسفانه مشارکت کافی از سوی آن‌ها دیده نمی‌شود.
نقش اداره کل اوقاف
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان به نقش اداره کل اوقاف اصفهان در حفاظت از بناهای تاریخی تحت مالکیت خود اشاره می‌کند و می‌افزاید: بسیاری از نفایس میراثی این شهر به اوقاف تعلق دارد که با تغییر مدیریت استان که در این دستگاه ایجادشده امیدهای زیادی داریم حفاظت و مرمت این آثار در دستور کار این دستگاه قرار گیرد. دستگاه‌های حاکمیتی باید مسئولیت خود را بپذیرند و بخش خصوصی، به‌ویژه صنایع آلاینده، باید در حفاظت از بافت تاریخی مشارکت مالی داشته باشند.
الگویی برای حفاظت و مرمت با جذب سرمایه‌گذار
اما همه این‌ها بدون طرح مشخص برای سرمایه‌گذاری محقق نمی‌شود، در همین رابطه سرپرست جهاد دانشگاهی اصفهان از آغاز فراخوان سرمایه‌گذاری در بناهای ارزشمند تاریخی شهر اصفهان خبر داده و می‌گوید : با اجرای طرح بازآفرینی اقتصادی بناهای ارزشمند تاریخی مناطق یک و سه، زمینه جذب سرمایه‌گذار و رونق اقتصادی و اجتماعی در بافت تاریخی فراهم می‌شود.
او یادآور می‌شود: پروژه بازآفرینی اقتصادی با عنوان کامل «تسهیلگری بازآفرینی اقتصادی بناهای ارزشمند تاریخی شهر اصفهان(منطقه ۱ و۳)» به کارفرمایی سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان(متولی بافت تاریخی شهر اصفهان) دی‌ماه ۱۴۰۳ به جهاد دانشگاهی اصفهان واگذار شد. این طرح در راستای یکی از اقدامات ارزشمند سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان در حوزه بازآفرینی بافت تاریخی بوده که با استفاده از رویکرد «بازآفرینی اقتصادی» درصدد است از طریق جلب سرمایه‌گذار علاوه بر حفاظت و مرمت کالبدی این بناهای ارزشمند و در ادامه آن تزریق فعالیت‌های اقتصادی، حیات اقتصادی و اجتماعی را به بافت تاریخی بازگرداند.
کرباسی اضافه می‌کند:در فاز نخست حدود ۱۳۰ پلاک شناسایی شد، اما پس از آغاز فرایند تسهیلگری و گفت‌وگو با مالکان، تنها ۳۰ مالک تمایل خود را برای فروش کامل پلاک‌هایشان اعلام کردند. سایر مالکان یا خودشان فعالیت اقتصادی را در پلاک‌ها آغاز کرده بودند، یا همچنان در آن‌ها سکونت داشتند و قصد ادامه سکونت داشتند، یا به دلیل وراثتی بودن ملک، امکان توافق جمعی برای فروش وجود نداشت. سرپرست جهاد دانشگاهی واحد اصفهان ادامه داد: پس از انتخاب ۳۰ پلاک، تیم مطالعاتی اقدام به برداشت کامل، تصویربرداری، عکاسی و بررسی جزئیات کالبدی آن‌ها کرد. این بررسی شامل تعداد اتاق‌ها، دسترسی‌ها، ریخت‌شناسی، سبک بنا، زیرساخت‌ها و تأسیسات، دسترسی‌های پیاده، سواره، حمل‌ونقل عمومی و پارکینگ بود. سپس برای هر پلاک، طرح توجیه اقتصادی تدوین شد. این طرح‌ها بر اساس متراژ، وضعیت سند، دسترسی‌ها، سبک معماری، فاصله از معابر اصلی و سایر ویژگی‌ها تهیه شد تا زمینه‌های اقتصادی هر پلاک مشخص شود.
