کشاورزی در اصفهان؛ از شکوفه تا خسارت
بیمه برای کشاورزان ایران ،یک ضرورت است
برای اولین بار در سال گذشته، تمامی پرونده‌های خسارت که مستند به ارزیابی‌های میدانی و فناورانه بودند، در چارچوب ضوابط قانونی به‌طور کامل و به‌موقع پرداخت شد و این تغییر رویکرد، نقطه عطفی را در افزایش اعتماد کشاورزان به صندوق بیمه ایجاد نمود.
کشاورزی یک بخش خطرپذیر است که با تغییر الگوی بارش، سیلاب، خشک‌سالی و سرمازدگی، بیشترین آسیب را از بلاهای طبیعی می‌بیند. در این شرایط، بیمه کشاورزی به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین ابزارهای حمایت از کشاورزان شناخته می‌شود؛ راهکاری که می‌تواند ضمن کاهش ریسک کشاورزی، انگیزه و اعتماد بهره‌برداران را برای ادامه فعالیت حفظ کند. بنابه نظرات کارشناسان، بیمه کشاورزی ضمن تقویت اقتصاد ملی، خطرپذیری شغل کشاورزی را کاهش می‌دهد و تضمینی برای سرمایه و فعالیت آن‌ها در برابر حوادث غیرمترقبه است. تجربه هم نشان داده است که بیمه باعث دلگرمی کشاورزانی می‌شود که پس از ماه‌ها تلاش، در آستانه برداشت محصول متحمل زیان می‌شوند؛ چراکه با دریافت غرامت بیمه، انگیزه‌ای قوی برای ادامه فعالیت به دست می‌آورند.
بخصوص برای کشوری مانند ایران که در ردیف اولین کشورها ازنظر تنوع خطرات طبیعی است و کشاورزان خود را مدام در معرض خشکی، سیل و سرما می‌بینند، یک ضرورت حیاتی است که اجرای آن در قانون برنامه هفتم توسعه دیده‌شده به‌گونه‌ای که با قرار گرفتن محصولات زیرپوشش بیمه، بخشی از خسارت‌های طبیعی، جبران و انگیزه تولید حفظ می‌شود.
سطح وسیع خسارات کشاورزی
اما اصفهان استانی که بخش کشاورزی آن به دنبال تشدید خشک‌سالی، سرمازدگی ناگهانی و سایر بحران‌های زیست‌محیطی در چند سال گذشته، با تهدید جدی تولید و امنیت غذایی مواجه شده است.
در همین راستا طی یکی دو سال اخیر، بانک کشاورزی و صندوق بیمه کشاورزی بیش‌ازپیش وارد عمل شده تا خسارت کشاورزان آسیب‌دیده را کاهش دهند.
بر طبق گفته مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان سال ۱۴۰۲ مبلغ یک هزار و ۸۰۰ میلیارد ریال توسط صندوق بیمه، برای جبران خسارت به کشاورزان استان اصفهان، پرداخت شد.
همچنین بنا بر اعلام معاون خدمات بیمه‌ای بانک کشاورزی استان اصفهان نیز در سال زراعی ۱۴۰۳ در استان اصفهان، ۲۲۲۱ میلیارد ریال غرامت در بخش‌های مختلف پرداخت‌شده است. البته بیمهٔ دام و برخی دیگر از انواع بیمه‌ها هنوز کامل پرداخت‌نشده است .
بنا به گفته وارسته پور این غرامات به تفکیک: ۱۱۶۲ میلیارد ریال مربوط به محصولات باغی و ۵۲۰ میلیارد ریال مربوط به محصولات زراعی بوده است. به‌عبارت‌دیگر، بیشترین کمک‌های بیمه درختان میوه را در برگرفته که به خاطر سرمای شدید سال قبل دچار خسارت گسترده شده بودند. به همین ترتیب، حدود ۲۹۸ میلیارد ریال به دامداران و ۲۱۸ میلیارد ریال به مرغداران استان در بخش طیور پرداخت‌شده است. عمده باغات تحت پوشش در مناطق سمیرم و کشاورزی در شهرستان‌های اصفهان، سمیرم و مزارع غرب استان قرار دارد.
در این میان اقدامی که در سال زراعی جدید به انجام رسید اجباری شدن بیمه محصولات اساسی مانند گندم در استان اصفهان بود. باوجود خشک‌سالی شدید، سطح خسارت، بسیار بالا و ازاین‌رو در اقدامی بی‌سابقه در استان اصفهان ۱۴۰ هزار هکتار سطح زراعت گندم بالاجبار،تحت پوشش بیمه قرار گرفت. گرچه با محدودیت‌های مالی صندوق بیمه، هنوز نتوانسته به تضمین کامل درآمد کشاورزان تبدیل شود و اعتراض فعالان و متولیان این حوزه را به دنبال داشته است.
در همین زمینه وحیدا رئیس نظام صنفی کشاورزان اصفهان در گفتگو با دنیای اقتصاد با اعلام نارضایتی نسبت به اجباری شدن بیمه گندم برای کشاورزان استان می‌گوید: به‌طور خودسرانه برای اولین بار ،محصول گندم در اصفهان بیمه اجباری شده است. وی توضیح می‌دهد: زمان تحویل گندم ،هزینه بیمه دریافت شد درصورتی‌که اکنون‌که در پایان سال زراعی ۱۴۰۳- ۱۴۰۴ قرار داریم هنوز خسارتی به کشاورز ،پرداخت‌نشده است.
به گفته وحیدا تا سال گذشته بیمه اختیاری بود البته افرادی که محصول خود را در برابر حوادث غیرمترقبه‌ای مانند سرما ، سیل ،تگرگ و کم‌آبی تحت پوشش بیمه قرار می‌دادند کم‌وبیش ،خسارات خود را دریافت کرده‌اند. وی بیان می‌کند: بیمه محصولات کشاورزی شامل محصولاتی مانند گندم ،جو ، ذرت ،محصولات باغی و گلخانه‌ای می‌شود که امسال فقط برای گندم و جو به حالت اجباری درآمده است. این مسوول تأکید می‌کند :با توجه به خشک‌سالی شدید امسال ،کشاورزان با خسارات سنگینی روبرو بودند و علی‌رغم کسر مبلغ بیمه از فروش گندم ، اما خسارتی دریافت نکرده‌اند.
به نظر می‌رسد باوجود تلاش دولت برای عمل به تعهدات بیمه‌ای خود در برابر کشاورزان و پرداخت میلیاردها ریال غرامت به کشاورزان استان اما هنوز هم با توجه به دامنه وسیع خشک‌سالی‌ها ضعف‌ها و کاستی‌هایی در انجام این تعهدات وجود دارد و دولت ،موفق به جبران کامل خسارات نشده است.
چگونه بیمه کشاورزی اثربخش شود؟
در روزگاری که اقلیم ایران با حوادثی نظیر سرما و گرما و کم‌آبی مواجه است و امنیت غذایی کشور مورد تهدید قرار دارد، بیمه کشاورزی گام مهی در راستای حمایت از تولیدکنندگان بشمار می‌آید.
با این حال ضعف هایی عدم پوشش کامل خسارت تا محدودیت منابع مالی ،ارزیابی‌های نادقیق و پرداخت‌های دیرهنگام، باعث شده چنین اقدامات حمایتی در مواردی از اهداف واقعی فاصله بگیرند.
ادعای کشاورزان آن است که غرامت دریافتی کمتر از انتظارات است و تنها بخشی از هزینه تولید را جبران می‌کند. همچنین پایین بودن درصد واقعی پرداخت، تأخیرهای گذشته، موضوع انتقاد است. از طرفی دولت هرچند سیاست‌های حمایتی را کلید زده، ولی منابع کافی تخصیص نمی‌یابد.
ضمن آنکه به‌هرحال ،صندوق بیمه کشاورزی دولتی است و با محدودیت‌های بودجه‌ای دست‌به‌گریبان است، به‌گونه‌ای که هم‌اکنون حتی حق بیمه هزینه تولید، فقط قسمتی از زیان را جبران می‌کند.
براین اساس ،با توجه به اینکه بیمه تنها پشتیبان دولتی تولید در برابر بلایای طبیعی محسوب می‌شود اثربخش بودن این ابزار ، تنها با هم‌افزایی دولت، مجلس، صندوق بیمه و خود کشاورزان ممکن خواهد بود.
همه اینها اگر به‌درستی تقویت شود و منابع کافی به بیمه کشاورزی تزریق شود، تضمینی برای امنیت غذایی کشور هستند، در غیر این صورت تنها نقش موقتی را در حمایت از کشاورزان خواهند داشت.
