تاب‌آوری در اقتصاد دیجیتال
راهبردهای ویژه الکامپ ۱۴۰۴ در گفتوگو با رضا حیدریرنجبر
شعار اصلی الکامپ ۱۴۰۴، «سرمایه‌گذاری هوشمند، توسعه پایدار» انتخاب شده است. چگونه روی سه مقوله سرمایه‌گذاری، توسعه و هوش مصنوعی تمرکز کرده‌اید؟ و نقش آن در پیشبرد اقتصاد دیجیتال ایران چگونه است؟
تلاش‌ها، پیگیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های زیادی برای انتخاب بهترین شعار مرتبط با نمایشگاه الکامپ ۱۴۰۴ صورت گرفت. درنهایت، به شعار «سرمایه‌گذاری هوشمند، توسعه پایدار» دست یافتیم. نخستین عنصر، جهت‌دهی سرمایه است. در این رویکرد فقط روی منابع مالی تاکید نمی‌کنیم، بلکه تلاش کرده‌ایم به سمت فناوری‌هایی با بازده بلندمدت حرکت کنیم. بنابراین، عنصر دوم شکل می‌گیرد و این تضمین نیز ایجاد می‌شود که رشد فناوری‌محور، پایدار و توزیع‌شونده باشد.
هوش مصنوعی نیز درست چنین ظرفیتی دارد. چرا که در درجه نخست، قابلیت افزایش بهره‌وری در صنایع مختلف مثل بخش‌های تولید، کشاورزی، خدمات مالی و سلامت را ایجاد می‌کند. در درجه دوم، محصولاتی ارائه می‌کند که قابلیت صادرات نرم‌افزاری و خدماتی دارند.
در درجه سوم، بستر ایجاد مشاغل تخصصی جدید و زنجیره تامین فناوری را فراهم می‌کند. در این بخش، نگاه ویژه‌ای به دیتا، توسعه مدل و اپلیکیشن‌های میانی داریم. بنابراین تمرکز الکامپ بر هوش مصنوعی نشان‌دهنده این رویکرد است که سرمایه‌گذاری‌ها هدفمند شود و به سمت پروژه‌ها و شرکت‌هایی که هم مقیاس‌پذیر هستند و هم اثرات اقتصادی و اجتماعی بلندمدت تولید می‌کنند، حرکت کنیم.
چرا هوش مصنوعی و امنیت سایبری به‌عنوان محورهای اصلی انتخاب شده‌اند و این انتخاب‌ها چگونه به چالش‌های اقتصادی پاسخ می‌دهد؟
در درجه نخست باید این موضوع را در نظر بگیرید که هوش مصنوعی و امنیت سایبری دو نیاز متقابل در زیست‌بوم دیجیتال فعلی به‌شمار می‌روند. در نخستین نیاز، هوش مصنوعی محرک رشد بهره‌وری و خلق محصولات نوین است. در دومین نیاز شاهد آنیم که افزایش دیجیتال‌سازی سبب می‌شود نیاز به محافظت از اطلاعات، زیرساخت‌ها و تراکنش‌ها بالا برود. ترکیب این دو محور، به دولت و بخش خصوصی کمک می‌کند همزمان رشد فناوری را به پیش ببرد و ریسک‌های اقتصادی ناشی از حملات سایبری، نشتِ داده یا بی‌اعتمادی بازار را کاهش دهد. از منظر اقتصادی، این دو حوزه می‌تواند جلوی هدررفت سرمایه و وارد آمدن خسارت به کسب‌وکارها را بگیرد و فضایی مطمئن برای سرمایه‌گذاری ایجاد کند.
آیا می‌توان مثال‌هایی از کسب‌وکارهای مبتنی بر هوش مصنوعی در ایران ارائه کرد و توضیح داد که رویداد الکامپ ۱۴۰۴ چه بستری برای سرمایه‌گذاری فراهم می‌کند؟
پاسخ به این پرسش ساده نیست، چرا که همه چیز در ابتدای کار قرار دارد. اما لازم است با ایجاد شرایط مطلوب، زمینه را برای توسعه کسب‌وکارهای مبتنی بر هوش مصنوعی در ایران فراهم آورد. نمونه‌های شناخته‌شده در اکوسیستم ایران که محصول یا خدمت مبتنی بر هوش مصنوعی عرضه کرده‌اند، خیلی زیاد نیست، اما امیدواریم رشد قابل‌توجه و البته مطلوب در سال جاری و به‌تبع برگزاری الکامپ ۱۴۰۴ در سال‌های آینده داشته باشد. در مجموع می‌توان در داخل نمونه‌هایی از کسب‌وکارهای مبتنی بر هوش مصنوعی شامل سامانه‌های تحلیل داده برای بانکداری و بیمه، پلت‌فرم‌های تشخیص پزشکی مبتنی بر یادگیری عمیق، سرویس‌های بهینه‌سازی لجستیک و فروش آنلاین با پیشنهاددهی شخصی‌شده و نیز شرکت‌های حوزه پردازش زبان فارسی را مدنظر قرار داد و به‌عنوان کسب‌وکارهای فعال مبتنی بر هوش مصنوعی معرفی کرد. الکامپ ۱۴۰۴ با اختصاص سالن تخصصی هوش مصنوعی و پاویون‌های موضوعی، به کسب‌وکارها امکان می‌دهد در فضای رقابتی بیشتر دیده شود، با سرمایه‌گذاران ملاقات‌های B۲B داشته باشد، در مسابقه‌های نوآوری و پنل‌های تخصصی شرکت کند و شانس جذب سرمایه یا قراردادهای سازمانی را افزایش دهد. به‌عبارت دیگر، نمایشگاه هم ویترین و هم بازار ملاقات سرمایه و تقاضاست.
امنیت سایبری یکی از اصلی‌ترین پیش‌نیازهای استقرار فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی در جوامع مختلف است. در نمایشگاه الکامپ 1404 چه تمهیداتی برای ارتباط و همپوشانی میان هوش مصنوعی و امنیت سایبری و فرصت‌های اقتصادی ناشی از آن ایجاد کرده‌اید؟
هوش مصنوعی و امنیت سایبری، به‌عنوان دو ستون کلیدی تحول دیجیتال، بر پایه اشتراک عمیقی در منابع اساسی همانند کلان‌داده‌ها، الگوهای یادگیری عمیق و زیرساخت‌های ابری بنا شده‌اند. این همپوشانی نه‌تنها چالش‌های فنی را برجسته می‌کند، بلکه فرصت‌های چندبعدی و استراتژیک را نیز پدید می‌آورد که می‌تواند به‌عنوان کاتالیزوری برای رشد اقتصادی عمل کند. برای نمونه، در حوزه فنی، الگوهای هوش مصنوعی مبتنی بر الگوریتم‌های نظارت بر ناهنجاری همانند شبکه‌های عصبی بازگشتی می‌تواند برای شبیه‌سازی و پیش‌بینی حملات سایبری آموزش ببینند، که این امر دقت تشخیص نفوذ را تا بیش از ۹۵ درصد افزایش می‌دهد.
همچنین، ابزارهای محافظتی مبتنی بر یادگیری ماشین قادرند رفتارهای مشکوک در شبکه‌ها را در زمان واقعی شناسایی کند، همانند الگوریتم‌هایی که بدون نیاز به داده‌های برچسب‌دار، الگوهای غیرعادی ترافیک را ردیابی می‌کنند. علاوه بر این، نیاز فزاینده به خدمات مدیریت داده و حفظ حریم خصوصی همانند تکنیک‌هایی که داده‌ها را بدون انتقال مرکزی پردازش می‌کنند، این تعامل را به سطح بالاتر می‌برد و از تهدیدهایی همانند حملات هوش مصنوعی مهاجم جلوگیری می‌کند. از منظر اقتصادی، همپوشانی به معنای ایجاد بازارهای نوظهور برای محصول‌های ترکیبی است که ظرفیت رشد سالانه 8/47درصدی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا را دارد. علاوه بر این، خلق مشاغل تخصصی همانند مهندسان داده برای مدیریت دیتاست‌های سایبری، تحلیلگران تهدید با تخصص در مدل‌های و متخصصان امنیت که روی مدل‌ها کار می‌کنند، می‌تواند نرخ اشتغال در بخش فناوری اطلاعات را 20 تا 30 درصد افزایش دهد. این فرصت‌ها نه‌تنها به بهینه‌سازی فرآیندهای اقتصادی همانند کاهش هزینه‌های امنیتی تا ۴۰ درصد از طریق اتوماسیون کمک می‌کند، بلکه با سیاست‌های ملی همانند سند تحول دیجیتال همسو می‌شود و زنجیره ارزش پایدار را از استارت‌آپ‌های دانش‌بنیان تا صنایع بزرگ شکل می‌دهد.
در نمایشگاه الکامپ ۱۴۰۴، ما با آگاهی از این ظرفیت‌‌ها، تمهیدات جامعی برای تقویت این ارتباط ایجاد کرده‌ایم که فراتر از رویداد نمایشی، به بستری برای تعامل و سیاست‌گذاری تبدیل شود. دو سالن مجزا برای هوش مصنوعی با تمرکز بر کاربردهای صنعتی و تحقیقاتی و سالن‌های پنج و شش اختصاصی برای امنیت سایبری در نظر گرفته شده که شرکت‌کنندگان بتوانند راهکارهای ترکیبی را به نمایش بگذارند. پنل‌های تخصصی مشترک، همانند «هوش مصنوعی در برابر تهدیدات سایبری: از تشخیص تا پاسخ» با حضور کارشناسان بین‌المللی و داخلی، و دموهای زنده از ابزارهای امنیت ترکیبی، فرصت شبکه‌سازی میان استارت‌آپ‌ها، سرمایه‌گذاران و نهادهای حاکمیتی را فراهم می‌کند. همچنین، مسابقات استارت‌آپی با جوایز حمایتی و حمایت ویژه از شرکت‌های دانش‌بنیان، به خلق نمونه‌های اولیه عملی برای محصولات ترکیبی کمک می‌کند.
الکامپ ۱۴۰۴ بر نوآوری‌های دیجیتال تاکید دارد. چه برنامه‌هایی برای نمایش این نوآوری‌ها در نظر گرفته‌اید و چگونه این نوآوری‌ها می‌تواند به رشد GDP بخش فناوری اطلاعات کمک کند؟
الکامپ امسال علاوه بر سالن اختصاصی هوش مصنوعی، نشست‌های تخصصی، مسابقات نوآوری و پاویون‌های تخصصی در نظر گرفته که به شرکت‌ها امکان ارائه نمونه کار (همان MVP)، جذب شرکای تجاری و مذاکره با خریداران دولتی و خصوصی را می‌دهد. زمانی که نوآوری‌ها سریع‌تر تجاری‌سازی شوند و شرکت‌ها قراردادهای بزرگ سازمانی یا صادراتی منعقد کنند، سهم بخش فناوری اطلاعات از GDP افزایش می‌یابد. این افزایش هم از طریق بالاتر رفتن درآمد شرکت‌ها و هم از طریق ایجاد زنجیره ارزش جدید مثل خدمات پس از فروش، اشتغال تخصصی و صادرات خدمات امکان‌پذیر می‌شود. حضور بخش خصوصی و پنل‌ها نیز کمک می‌کند موانع مقرراتی برای تجاری‌سازی کاهش یابد.
با توجه به تمرکز بر هوش مصنوعی، نمایشگاه چه ابزارها یا رویدادهایی برای اتصال سرمایه‌گذاران به استارت‌آپ‌های مرتبط فراهم می‌کند؟ آیا می‌توان به جنبه‌های اقتصادی این موضوع اشاره کرد؟
الکامپ امسال ابزارهایی همانند پاویون و کانترهای استارت‌آپی در سالن هوش مصنوعی، جلسات B2B از پیش برنامه‌ریزی‌شده، مسابقات نوآوری با جوایز و فرصت‌های معرفی به شبکه سرمایه‌گذاران و پنل‌ها و کارگاه‌های ویژه سرمایه‌گذاری در فناوری را برای اجرا تدارک دیده است. این سازوکارها هزینه و جریان جست‌وجوی اطلاعات را تسریع می‌کند. اقتصادی شدن خدمات یعنی کاهش زمان دستیابی به سرمایه، افزایش نرخ موفقیت تامین مالی و رشد سریع‌تر ارزش شرکت‌ها و بازگشت سرمایه برای سرمایه‌گذاران.
الکامپ ۱۴۰۴ چگونه به توسعه پایدار اقتصاد ایران و به‌ویژه در ایجاد اشتغال و صادرات فناوری کمک می‌کند؟
الکامپ با تمرکز روی سرمایه‌گذاری هدفمند و حوزه‌های با پتانسیل صادراتی، به‌ویژه هوش مصنوعی و محصولات امنیت سایبری و خدمات نرم‌افزاری به چند مسیر اثرگذار کمک می‌کند. نخست، خلق مشاغل تخصصی و فنی است که مهندسی امنیت اطلاعات و تحلیل داده‌ها را دربر می‌گیرد. دوم، تسهیل قراردادهای بین‌الشرکتی و بین‌المللی است که باعث درآمد ارزی می‌شود. سوم، ارتقای توان رقابتی شرکت‌های ایرانی در بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی است. نتیجه نهایی این مسیرها، افزایش اشتغال با مهارت بالا و تقویت سهم صادرات فناوری در ترکیب تجارت خارجی است.
چه شرکت‌ها و سازمان‌هایی که در حوزه هوش مصنوعی و امنیت سایبری فعال‌اند، در نمایشگاه الکامپ 1404 حضور دارند و این حضور چگونه به غنای اقتصادی نمایشگاه می‌افزاید؟
پیش از این اعلام کرده بودیم که بیش از ۵۰۰ مشارکت‌کننده و حدود ۷۰ شرکت خارجی در نمایشگاه حضور دارند و برای نخستین‌بار پاویون تخصصی هوش مصنوعی و پلت‌فرم‌های فروش طلا در بخش‌های مرتبط با امنیت در مرکز توجه نمایشگاه قرار گرفته‌اند. شرکت‌های فعال در حوزه‌های پردازش گفتار، بینایی ماشین، تحلیل داده و شرکت‌های ارائه‌دهنده راهکارهای امنیت شبکه از جمله بازیگران اصلی نمایشگاه به‌شمار می‌رود. همچنین سازمان‌های صنفی و دانشگاهی و بخش دولتی در این رویداد حضور چشمگیری دارند.
در الکامپ 1404 نسبت به دوره‌های گذشته آن چه تغییرهایی ایجاد شده و این تغییرات چگونه با سیاست‌های اقتصادی دولت همسو می‌شود؟
تغییراتی که امسال در الکامپ 1404 رخ داده‌اند، اختصاص سالن و پاویون ویژه هوش مصنوعی (برای نخستین‌بار)، تمرکز روشن روی امنیت سایبری، حضور پلت‌فرم‌های فروش طلا و رمزارزها و حضور بیشتر شرکت‌های خارجی است که فرصت تعامل در نمایشگاه را افزایش می‌دهد. سرمایه‌گذاری و تمرکز بر صادرات خدمات دانش‌بنیان هم در این نمایشگاه پیش‌بینی شده است.
* نویسنده نشریه
