از چادر بادی تا سکوی تحول
از گذشته تا حال و آینده، چه بر سر الکامپ گذشت؟
این نمایشگاه که ریشه‌های آن به سال ۱۳۶۹ و نخستین دوره‌ای بازمی‌گردد که در چادری ساده برگزار شد، به یکی از بزرگ‌ترین و معتبرترین رویدادهای حوزه فناوری اطلاعات و اقتصاد دیجیتال در کشورمان بدل شده است. در مسیر شکل‌گیری و رشد الکامپ، گام‌هایی تدریجی و موثر برداشته شده که هر یک تجربه‌ها و درس‌هایی ارزشمند برای آینده به همراه دارد.
حسین اسلامی، عضو هیات‌مدیره نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران، در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» بر این باور است که الکامپ نه‌تنها محلی برای نمایش تازه‌ترین دستاوردهای فناوری است، بلکه فرصتی برای ایجاد اتحاد میان بخش‌های مختلف اقتصاد دیجیتال است. درباره مهم‌ترین نقاط عطف یا دستاوردهای الکامپ در سه دهه گذشته هم شاید بتوان گفت یکی از مهم‌ترین دستاوردهای الکامپ، فراهم کردن زمینه آشنایی بیشتر میان تامین‌کنندگان و تولیدکنندگان با مصرف‌کنندگان بوده است. الکامپ در سال‌های گذشته به مهم‌ترین آوردگاه حوزه اقتصاد دیجیتال در کشورمان تبدیل شده و امید می‌رود در آینده نیز بیش از پیش تقویت شود.
از نظر عضو هیات‌مدیره نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران در نخستین دوره‌ها چالش‌هایی وجود داشت. شاید مهم‌ترین مسئله این بود که از یک‌سو ارائه‌کنندگان برای حضور در نمایشگاه اقناع شوند و از سوی دیگر مخاطبان برای بازدید. در همان زمان، یکی از چالش‌ها نیز رسمیت یافتن حوزه فناوری اطلاعات برای حاکمیت، مردم و بخش خصوصی بود.
«متاسفانه الکامپ تنها بخشی از تحولات حوزه فناوری را پوشش داد.» عضو نصر استان تهران با بیان این عبارت می‌گوید: «به‌دلیل محدودیت‌هایی که از سوی وزارت صمت و شرکت نمایشگاه‌ها وجود داشته، بخش زیرساخت‌های دیجیتال کمتر در این رویداد حضور یافته است. در سال‌های گذشته نمایشگاه‌های موازی دیگری شکل گرفته‌اند که باعث شده برخی حوزه‌های نوین اقتصاد دیجیتال به‌ویژه بلاک‌چین و حتی بخش‌هایی از فناوری ارتباطات در الکامپ کمتر دیده شوند. به همین دلیل، نمایشگاه به‌تدریج آن جامعیت اولیه خود را از دست می‌دهد.» به گفته او، ضرورت دارد ما نمایشگاه جامعی در این حوزه داشته باشیم، حتی اگر به معنای برگزاری بیش از یک‌بار در سال باشد.
حضور نیافتن خارجی‌ها
او به مقایسه الکامپ امروز نسبت به یک یا دو دهه گذشته هم می‌پردازد. امروز، در مقایسه با دهه‌های گذشته، گستردگی نمایشگاه و به رسمیت شناخته شدن آن به طرز چشمگیری تقویت شده و اعتبار بیشتری یافته است. البته یکی از ضعف‌های مهم سال‌های گذشته، نبود شرکت‌کنندگان خارجی است که بعد بین‌المللی نمایشگاه را زیر سوال می‌برد. این مسئله البته ریشه در سیاست‌های کلان دارد و برگزارکنندگان الکامپ به‌تنهایی راه‌حلی برای آن در اختیار ندارند.
با توجه به گستردگی اکوسیستم فناوری و اقتصاد دیجیتال و سرعت تحولات در این حوزه، الکامپ تنها حدود ۵۰ درصد از نیازهای واقعی این زیست‌بوم را پوشش می‌دهد. بخشی از این محدودیت ناشی از شرایط نمایشگاهی و محدودیت‌های موجود است. برای برگزاری نمایشگاه جامع در حوزه اقتصاد دیجیتال، ما به فضایی بزرگ‌تر از محل فعلی شرکت نمایشگاه‌ها نیازمندیم، همچنین انتخاب زمانی مناسب‌تر از تابستان یا ابتدای مهرماه ضروری است، چرا که این زمان نه‌تنها با آغاز سال تحصیلی همپوشانی دارد، بلکه مانع از حضور حداکثری بخش خصوصی، بخش دولتی و حاکمیتی در این آوردگاه می‌شود.
اسلامی درباره اینکه شعار نمایشگاه امسال، «سرمایه‌گذاری هوشمند، توسعه پایدار»، چقدر با وضع موجود فناوری همخوانی دارد، می‌گوید: «شعار امسال الکامپ، شعار درستی بود. هرچند می‌شد تمرکز آن را بر کل اقتصاد دیجیتال قرار داد و بخش‌های مختلف زیرمجموعه این حوزه را نیز برجسته مطرح کرد. واقعیت این است که شرایط فعلی در کشورمان به‌گونه‌ای است که موضوع‌هایی همچون سرمایه‌گذاری هوشمند و توسعه پایدار همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. بی‌تردید، یکی از معدود مسیرهای واقعی پیشرفت، تمرکز بر اقتصاد دیجیتال و رفع موانع پیش‌روی فعالان این حوزه است.»
همکاری با رقبا
اسلامی مهم‌ترین فرصت الکامپ ۱۴۰۴ را حضور همزمان فعالان حوزه فناوری، سرمایه‌گذاران، بخش خصوصی، بخش دولتی و بخش حاکمیتی می‌داند: «این رویداد، بستری ویژه برای اتحاد دوباره تمامی این بخش‌ها فراهم می‌کند. در شرایط حساس فعلی کشورمان، چه بهتر که دست به دست هم بدهیم و از این فرصت ارزشمند برای ایجاد اتحاد مجدد، حتی در میان رقبا، بهره‌برداری کنیم. مهم‌ترین کاری که می‌توانیم انجام دهیم، انتقال زمان‌بندی برگزاری الکامپ به بازه زمانی مناسب‌تر است.
نکته دوم، بهره‌برداری کامل از ظرفیت‌های شرکت نمایشگاهی و اقناع آنها برای حضور فعال زیرساخت‌های دیجیتال و تیم‌های سخت‌افزاری است، زیرا این بخش‌ها نشان‌دهنده قدرت فناوری کشورمان هستند و نباید هزینه‌های اضافی و خارج از چهارچوب برای آنها در نظر گرفته شود.» موضوع بعدی که از نظر او باید به آن توجه ویژه‌ای شود، این است که سال آینده حضور خارجی‌ها، چه به‌عنوان بازدیدکننده و چه به‌عنوان غرفه‌گذار، ضرورت دارد. این حضور باید هم‌راستا با سیاست‌های کلان باشد و در قالب رویداد بین‌المللی برنامه‌ریزی شود.
دعوت و حضور گسترده بخش‌های دولتی و حاکمیتی اهمیت زیادی دارد، چرا که در دوره‌های گذشته، به‌ویژه در نمایشگاه قبل که همزمان با انتخابات بود، این حضور محدود شد. شاید در دوره بیست‌وششم شاهد اوج حضور و تعامل موثر این بخش‌ها بودیم که می‌توان از آن به‌عنوان الگویی موفق بهره برد.
دگردیسی اساسی
عضو هیات‌مدیره نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران برای ایجاد تغییرات یا نوآوری در برگزاری الکامپ آینده با نگاه به دستیابی به جایگاه بین‌المللی، بر این باور است که نیازمند دگردیسی اساسی در مکان برگزاری، نحوه مدیریت و همچنین نوع نگاه به آینده هستیم. از طرفی، تجربه نمایشگاه بزرگی همانند «جیتکس» می‌تواند همچون الگویی پیش‌روی ما قرار گیرد. نخست، پرداختن ویژه به فناوری‌های نوین، به‌ویژه حوزه هوش مصنوعی، اهمیت زیادی دارد. دوم، هماهنگی بیشتر میان حوزه سیاست خارجی و فناوری‌های نوین و سیاست‌گذاری دقیق در این زمینه باید مورد توجه قرار گیرد، به‌خصوص تاکید بر بین‌المللی کردن واقعی نمایشگاه.
افزایش حضور
موضوع سوم از نظر اسلامی، افزایش حضور فعالان حوزه سخت‌افزار و زیرساخت‌های دیجیتال است که می‌تواند به غنای بیشتر این رویداد کمک کند. درنهایت، حضور گسترده و موثر مجموعه‌های دولتی از جمله وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، معاون اول رئیس‌جمهوری، شخص رئیس‌جمهور و حتی روسای قوا و اعضای کارگروه ویژه اقتصاد دیجیتال، به‌ویژه وزیر اقتصاد، از اهمیت زیادی برخوردار است.
سهیل مظلوم‌واجاری، نایب‌رئیس اسبق سازمان نظام صنفی رایانه‌ای در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» بر این باور است، «همه دوره‌های الکامپ در سه دهه گذشته هر کدام نقطه عطفی در تاریخ رابطه صنف با الکامپ بوده‌اند. بعد از دوره نخست که در چادر بادی برگزار شد، از دوره دوم به بعد عملاً فعالیت صنفی ما شکل گرفت. البته آن زمان هنوز انجمن تشکیل نشده بود و یک شرکت به نام «شرکت تحقیقاتی صنایع انفورماتیک» وجود داشت که جمعی از شرکت‌های حوزه در آن سهامدار بودند. در همان دوره دوم توانستیم برای نخستین‌بار فضای محدودی را در نمایشگاه بگیریم و شرکت‌ها به‌صورت یکپارچه در آن حضور پیدا کنند».
در آن زمان الکامپ هر دو سال یک‌بار برگزار می‌شد. اگر اشتباه نکنم در دوره چهارم برای نخستین‌بار توانستیم با نام انجمن شرکت‌های انفورماتیک ایران نمایشگاه را برگزار کنیم و شاید این نخستین دوره‌ای بود که صنف به‌صورت متمرکز در اداره نمایشگاه ورود کرد. دوره‌های چهارم و پنجم، برگزاری نمایشگاه در اختیار انجمن بود. اما در دوره‌های ششم و هفتم دیگر این امکان به انجمن داده نشد و در همان زمان نمایشگاه به‌صورت سالانه درآمد. در سال هشتم در سال ۱۳۸۱ توانستیم دو سالن نمایشگاه را بگیریم. در آن دوره، که دوره ریاست آقای سعیدی بر انجمن شرکت‌های انفورماتیک بود، نیمی از نمایشگاه را انجمن برگزار کرد و نیم دیگر را شرکت سهامی نمایشگاه. در الکامپ نهم نیز چنین تقسیم‌بندی وجود داشت.
۲۰ سال گذشته
پس از چند سال، در دوره دبیری خانم عصاری، انجمن دوباره توانست نمایشگاه را برگزار کند. به نظر من اوج الکامپ همان الکامپ دهم بود که از هر جهت رکوردهای تازه‌ای ثبت کرد. در سال ۱۳۸۳ ما حدود ۸۰ پروژه اجرا کردیم. پروژه‌هایی که هر کدام نقطه تحول محسوب می‌شد. از ثبت‌نام الکترونیکی گرفته تا جانمایی آنلاین که هر فرد می‌توانست خودش جایگاهش را انتخاب کند. همه این اقدام‌ها تحول‌های مهمی در روند برگزاری نمایشگاه ایجاد کرد. الکامپ یازدهم کاملاً متفاوت بود. چراکه به دلیل مشکلاتی که به ناحق در الکامپ دهم برای انجمن ایجاد شد، اعضای صنف نمایشگاه را تحریم کردند و الکامپ یازدهم به شکل نامطلوبی برگزار شد. پس از اوج الکامپ دهم، یازدهمین دوره در حضیض برگزار شد.
نایب‌رئیس اسبق سازمان نصر با بیان اینکه چند سال رابطه صنف با الکامپ چندان مناسب نبود، تا اینکه دوباره رویکردی تازه در پیش گرفته شد. «از سال ۱۳۸۴ به بعد، انجمن به سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تبدیل شد و از آن زمان این سازمان مسئولیت‌ها را بر عهده گرفت. سپس در دوره آقای رحمتی، در الکامپ شانزدهم، دوباره سازمان مجری نمایشگاه شد و این مسیر به شکل آهسته و پیوسته ادامه یافت، تا به امروز که در خدمت شما هستیم.»
نکته بعدی این بود که ۲۱ سال پیش ما برای نخستین‌بار غرفه‌ها را براساس ارزش و مرغوبیت در چهار نرخ مختلف جانمایی کردیم. همچنین این امکان فراهم شد که کل محوطه نمایشگاه مجهز به اینترنت بی‌سیم (وای‌فای) باشد و دسترسی به اینترنت در آن برقرار شود. در آن زمان هنوز موضوع‌هایی همانند تلفن هوشمند، اینترنت نسل چهارم و فناوری‌های مشابه مطرح نبود، بنابراین کاری که امروز ممکن است ساده یا پیش‌پا‌افتاده به نظر برسد، در آن زمان تحول واقعی به‌شمار می‌آمد.
حضور رئیس‌جمهور در نمایشگاه
برای نخستین‌بار و متاسفانه آخرین‌بار، رئیس‌جمهور وقت (سیدمحمد خاتمی) در مراسم افتتاحیه الکامپ حضور یافت. اتفاقی که پیش از آن سابقه نداشت و بعد از آن نیز تا به امروز تکرار نشده است. امیدوارم امسال نیز چنین شرایطی فراهم شود و مسئولان در این رویداد شرکت کنند.
مظلوم‌واجاری این‌طور جمع‌بندی می‌کند: آن دوره اوج شکوفایی حوزه فناوری اطلاعات بود. عمدتاً به دلیل اجرای پروژه «تکفا» که در کشورمان تحولات قابل‌توجهی ایجاد کرد. انجمن نیز در کنار این جریان حرکت کرد و عملاً نمایشگاهی برگزار شد که میزبان مهمانان خارجی واقعی بود. برای حضور آنان نیز تمهیداتی اندیشیده شده بود.
در آن دوره، دولت الکترونیک سالن اختصاصی داشت و دستگاه‌های دولتی دستاوردهای چندساله در چهارچوب طرح تکفا را ارائه کردند. در مجموع بیش از هفت وزیر و معاون رئیس‌جمهور و حدود ۷۰ نماینده مجلس از نمایشگاه بازدید کردند. اهمیت موضوع این بود که آنان با مفهوم فناوری اطلاعات (آن زمان بیشتر با عنوان «انفورماتیک» شناخته می‌شد و بعدها واژه فناوری اطلاعات جایگزین شد) از نزدیک آشنا شدند و در عمل دیدند که این حوزه وارد عرصه سیاست‌گذاری و اجرا شده است. همین امر باعث شد توجه جدی‌تر به استفاده از ابزارهای فناوری اطلاعات صورت گیرد.
نوآوری‌هایی گذشته
این کارشناس فناوری اطلاعات برای این قضیه مثال می‌زند: «در آن زمان ورود به نمایشگاه با بلیت‌فروشی دستی انجام می‌شد، اما ما در کنار آن، ثبت‌نام اینترنتی و ورود آنلاین را نیز فراهم کردیم. کسانی که به اینترنت دسترسی داشتند، می‌توانستند به‌صورت آنلاین ثبت‌نام کنند و بدون پرداخت وجه در محل، وارد نمایشگاه شوند. اینها و بسیاری موارد دیگر در آن زمان نوآوری‌هایی بودند که تحولات قابل‌توجهی ایجاد کرد.» نایب‌رئیس اسبق سازمان نظام صنفی رایانه‌ای، الکامپ را آینه تمام‌نمای وضع فناوری اطلاعات در هر دوره می‌داند. گاهی توجه بیشتر به حوزه نرم‌افزار جلب می‌شود. در این مواقع شرکت‌های نرم‌افزاری با حضور پرقدرت در نمایشگاه شرکت می‌کنند. در دوره‌های مختلف، نام‌ها و عناوین متفاوت در این حوزه رایج بود. زمانی با عنوان نرم‌افزار، بعدها با نام فین‌تک یا فناوری‌های مالی، سپس حوزه سلامت دیجیتال و همین‌طور انواع و اقسام گرایش‌ها و عناوین دیگر. همچنین موضوعات دیگری همانند اتوماسیون اداری نیز مطرح بوده‌اند.
در مقاطعی نیز سخت‌افزار در مرکز توجه قرار گرفت. شرکت‌های سخت‌افزاری غرفه‌های بزرگ و چندصد‌متری می‌گرفتند و حضور پررنگ داشتند. معمولاً این بخش خصوصی است که فعالانه وارد می‌شود و غرفه‌های پرمحتوا عرضه می‌کند. در برخی دوره‌ها هم شرکت‌های خصولتی شرایط بهتری پیدا کرده‌اند و با سرمایه‌گذاری سنگین، غرفه‌های چشمگیر برپا کرده‌اند. در دوره‌هایی هم حوزه فناوری اطلاعات با مشکلاتی مواجه شد و کمتر مورد توجه قرار گرفت. در چنین وضعیتی، اپراتورهای تلفن همراه معمولاً با غرفه‌های بزرگ وارد می‌شوند و فضای اصلی نمایشگاه را به خود اختصاص می‌دهند. به همین دلیل، با بازدید ساده از هر دوره الکامپ می‌توان دریافت که وضع صنف و اکوسیستم فناوری اطلاعات در آن مقطع چگونه بوده است. طبیعتاً این شرایط بر تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌های بعدی نیز اثرگذار است.
در مرز دانش
این کارشناس فناوری اطلاعات درباره تفاوت مهم الکامپ امروز می‌گوید، این نمایشگاه بیش از گذشته در مرز دانش حرکت می‌کند. رویدادهای جانبی که در الکامپ برگزار می‌شوند، جهت‌گیری مباحثی را که در جامعه مطرح‌اند مشخص می‌کنند. این رویدادها به مثابه «تغذیه فکری» هستند و مباحث نظری را مطرح می‌کنند، که در دوره‌های بعدی الکامپ می‌توان جلوه‌های اجرایی و عملی آنها را در کسب‌وکارهای حاضر در نمایشگاه مشاهده کرد. مظلوم بر این باور است که تقریباً همه نیازهای واقعی اکوسیستم فناوری کشورمان در الکامپ بازتاب پیدا می‌کند. برخی حوزه‌ها به دلیل پشتوانه مالی یا شرایط جانبی پررنگ دیده می‌شوند و برخی دیگر کمرنگ.
