بازتعریف نقش‌ها
اثر رویداد کیش اینوکس بر اقتصاد ایران در گفت‌وگو با اسفندیار شاه‌منصوری
کیش اینوکس از ۱۹ تا ۲۲ آبان دوازدهمین دوره را در حالی برگزار می‌کند که بسیاری این رویداد را متفاوت از سایر رویدادهای نمایشگاهی در ایران می‌بینند. به نظرتان اهمیت کیش اینوکس در اقتصاد ایران چیست؟ چه ارزیابی از این رویداد در تاثیر بر مناسبات اقتصادی در ایران دارید؟ کیش اینوکس ۲۰۲۵ چه نقشی ایفا می‌کند؟
کیش اینوکس طی بیش از یک دهه، به مهم‌ترین بستر تعاملات اقتصادی در کشورمان بدل شده است. در سال ۲۰۲۵، این رویداد با شعار «کشف آینده» و حمایت نهادهای حاکمیتی و مشارکت گسترده بخش خصوصی، به سکوی سیاست‌گذاری، تصمیم‌سازی و تبادل راهکارهای عملیاتی در حوزه‌های سرمایه‌گذاری، تامین مالی، تولید و حکمرانی اقتصادی تبدیل شده است.
برای برگزاری رویدادهایی همچون کیش اینوکس همواره مسئله تحریم‌ها یکی از چالش‌های اصلی نام برده می‌شود. به باورتان مهم‌ترین موانع و چالش‌ها و درعین‌حال فرصت‌های رویدادهایی همانند کیش اینوکس و اثر آن بر اقتصاد ایران چیست؟
درباره چالش‌ها می‌توان به چهار مسئله «نوسان و محدودیت‌های ارزی ناشی از تحریم»، «شکاف میان بازار سرمایه و اقتصاد واقعی»، «ضعف در زیرساخت‌های تامین مالی نوآورانه» و «عدم حضور سرمایه‌گذاران خارجی» و درباره فرصت به سه مقوله «گردهمایی نخبگان اقتصادی و سیاست‌گذاران»، «معرفی ابزارهای نوین مالی و سرمایه‌گذاری» و «تقویت دیپلماسی اقتصادی و تعاملات منطقه‌ای» اشاره کرد. شاید بهتر است این‌طور بگویم که رویداد کیش اینوکس با ایجاد فضای گفت‌وگو میان بخش خصوصی، نهادهای سیاست‌گذار و سرمایه‌گذاران منطقه‌ای، به بستری برای هم‌افزایی و حل چالش‌های ساختاری اقتصاد ایران تبدیل شده است.
یکی از بحث‌ها در رویداد کیش اینوکس که در نشست‌های تخصصی رویداد هم به آن پرداخته می‌شود، مقوله اثر مناطق آزاد بر اقتصاد است. به نظرتان در دولت کنونی با توجه به سیاست‌هایی که در نظر گرفته شده، مناطق آزاد چگونه می‌توانند به اقتصاد ایران کمک کنند؟ کیش اینوکس چه نقشی در این‌باره ایفا می‌کند؟ آیا دولت روی مناطق آزاد حساب ویژه‌ای باز کرده است؟
در دولت کنونی، مناطق آزاد به‌عنوان موتور محرک و پیشران توسعه صادرات غیرنفتی، تجارت منطقه‌ای و جذب سرمایه‌گذاری خارجی مورد توجه ویژه قرار گرفته‌اند. کیش اینوکس با تمرکز بر معرفی ظرفیت‌های مناطق آزاد، زمینه‌ساز بازتعریف نقش این مناطق در توسعه پایدار، جذب سرمایه و تسهیل تجارت بین‌المللی است. حضور فعال سازمان‌های مناطق آزاد در این رویداد، نشان از برنامه‌ریزی دولت برای بهره‌برداری راهبردی از این ظرفیت‌ها دارد. سخنان دکتر سیدعلی مدنی‌زاده، وزیر اقتصاد دولت مسعود پزشکیان و حتی دیگر وزرای قبلی همچون آقای عبدالناصر همتی در نشست‌های اقتصادی نشان از تاکیدات وزرای دولت بر اثرگذاری مناطق آزاد دارد.
در شرایط تحریم، تعاملات منطقه‌ای و ارتباط با همسایگان مورد توجه سیاست‌گذاران قرار گرفته است. بعد از فعال‌سازی مکانیسم ماشه همچنان دولت در نظر دارد مسیرهای متفاوتی برای خنثی‌سازی تحریم‌ها به کار بندد، به باورتان مناطق آزاد در تعاملات منطقه‌ای و مسیر خنثی‌سازی تحریم‌ها چه نقشی ایفا می‌کنند؟
در شرایط تحریم، مناطق آزاد می‌توانند به‌عنوان دروازه‌های ارتباطی با همسایگان عمل کنند. با بهره‌گیری از مزایای گمرکی، مالیاتی و زیرساختی، این مناطق زمینه‌ساز توسعه تجارت منطقه‌ای، انتقال فناوری و همکاری‌های مشترک هستند. رویداد کیش اینوکس با دعوت از فعالان اقتصادی کشورهای همسایه، نقش دیپلماسی اقتصادی مناطق آزاد را تقویت می‌کند. از همین رو تمرکز بر ایجاد مناطق آزاد مشترک با کشورهای هدف و همسایه استراتژیک در دستور کار دبیرخانه با همکاری تمامی ارگان‌های مرتبط و ذی‌ربط قرار دارد. تقویت تعاملات منطقه‌ای به‌عنوان یکی از مسیرهای کمک به خنثی‌سازی تحریم‌ها در همین راستا مورد توجه شورای عالی مناطق آزاد است.
در بخشی از برنامه‌های رویداد کیش اینوکس، پاسخ به راه‌حل‌ها و ارائه راهکارها در دستور کار برگزارکنندگان رویداد است. به باورتان مناطق آزاد چه راهکار و بستری برای افزایش درآمدهای ارزی دولت فراهم می‌کنند و چگونه این کار می‌تواند در شرایط تحریم انجام شود؟
مناطق آزاد می‌توانند از طریق توسعه صادرات‌محور و تولید بر مبنای مزیت‌های منطقه‌ای، جذب سرمایه‌گذاری در زنجیره‌های تامین منطقه‌ای و بین‌المللی، ایجاد بازار بدهی و تسهیل دسترسی بنگاه‌های کوچک به منابع مالی، استفاده از ظرفیت شرکت‌های مدیریت صادرات EMC، بهره‌گیری از ظرفیت رایزنان و پاویون‌های مشترک با سازمان توسعه تجارت ایران و آموزش در جهت افزایش سواد صادراتی فعالان اقتصادی در مناطق، درآمدهای ارزی دولت را افزایش دهند. در شرایط تحریم، این مناطق با انعطاف‌پذیری مقرراتی و تعاملات منطقه‌ای، بستری برای دور زدن محدودیت‌ها و افزایش تاب‌آوری اقتصادی در کشورمان فراهم می‌کنند.
رویداد کیش اینوکس روی محور تامین سرمایه‌گذاری خارجی متمرکز است. اگرچه مسئله تامین سرمایه‌گذاری خارجی موتور رشد اقتصادی شناخته می‌شود، اما در شرایط تحریم به نظر می‌رسد این موتور تا حد زیادی از کار افتاده است. شما چه راهکار و پیشنهادی درباره تامین سرمایه‌گذاری دارید؟ آیا دولت در این‌باره برنامه خاصی دارد؟
کیش اینوکس با تمرکز بر تقویت ابزارهای نوین سرمایه‌گذاری و تامین مالی، ترویج مشارکت عمومی-خصوصی (PPP)، شفاف‌سازی و هوشمندسازی نهادهای مالی، معرفی بسته‌های سرمایه‌گذاری با مجوزهای بی‌نام به سرمایه‌گذاران خارجی، حضور در نشست‌های بین‌المللی در راستای فرصت‌های سرمایه در مناطق آزاد و الگوبرداری و مشارکت فعالان و سرمایه‌گذاران خارجی بنام برای توسعه زمینه‌های همکاری بین‌المللی می‌تواند زمینه‌ساز جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ارتقای اعتماد سرمایه‌گذاران باشد. دولت نیز با بازتعریف نقش بازارهای مالی در تامین مالی پروژه‌های تولیدی و زیرساختی و پیوند اقتصاد با فناوری‌های پیشرفته و اقتصاد دانش‌بنیان، برنامه‌هایی برای افزایش جذابیت سرمایه‌گذاری در ایران تدوین کرده است.
