رفع تحریم داخلی
نقش کیش اینوکس در توسعه اقتصادی ایران در گفتوگو با قدیر قیافه
از نگاه شما، نمایشگاه بین‌المللی کیش اینوکس چگونه می‌تواند به شناسایی چالش‌ها و ارائه راهکارهای موثر برای بهبود دسترسی بنگاه‌ها به منابع مالی کمک کند؟
عموماً برگزاری رویدادها، اگر هدفمند باشد و در آن راهکارها و روش‌های نوین تامین مالی پیش‌بینی شده باشد، می‌تواند به‌طور موثری به بنگاه‌ها کمک کند. این‌گونه رویدادها در عمل بیش از آنکه محلی برای حل مسائل و مشکلات باشند، بیشتر به شکل گردهمایی و دیدار مجدد افراد برگزار می‌شوند. البته همین گردهمایی‌ها می‌تواند به تسهیل روابط میان تامین‌کنندگان مالی و مجموعه‌هایی که به‌دنبال دریافت فاینانس هستند کمک کند و زمینه آشنایی بیشتر با ابزارهای تامین مالی را فراهم آورد.
اگر از من بپرسند، می‌گویم حضور مجموعه‌های تامین مالی در کشورمان در نمایشگاه‌های تخصصی می‌تواند تاثیرگذار باشد. برگزاری رویداد کوتاه دو، سه‌ساعته در نمایشگاه بین‌المللی تخصصی، احتمالاً اثربخشی بیشتری دارد، زیرا در آنجا فعالان صنعتی و بخش‌هایی که نیاز به تامین مالی دارند، همگی حضور دارند. اما در مورد کیش اینوکس، به نظر من چنین اتفاقی نمی‌افتد. در این رویداد بیشتر مجموعه‌های تامین‌کننده مالی، گروه‌های فعال در بازار سرمایه و بورس حضور دارند و حضور نمایندگان سایر صنایع کمرنگ است.
به نظر شما مهم‌ترین پروژه‌های صادرات‌محور در حال حاضر کدام‌اند و رویداد کیش اینوکس چه نقشی می‌تواند در تقویت جایگاه صادراتی ایران ایفا کند؟
اگر در رویداد کیش اینوکس ابزارهای مالی برای تامین مالی صادرکنندگان کالا و خدمات ایرانی پیش‌بینی شده باشد و شرایط به‌صورت تسهیلگرانه طراحی شده باشد، می‌تواند به تقویت صادرات کمک کند. نباید فراموش کنیم که مسئله صادرات صرفاً به موضوع تامین مالی خلاصه نمی‌شود. آنچه بیش از هر چیز صادرات را زیر فشار قرار داده، سرکوب نرخ ارز و وضع عوارض صادراتی نامناسب و غیرسازنده است. به‌ویژه در شرایط دشوار تحریمی که کشور با آن روبه‌رو است. یعنی پیش از آنکه در کیش اینوکس به‌دنبال ایجاد فرصت برای صادرکنندگان و صنایع صادرات‌محور باشیم، لازم است دوستان دولتی و بوروکرات‌های ما از مداخله بیش از حد در حوزه صادرات و اقتصاد دست بردارند. در آن صورت می‌توان به بهبود اوضاع امیدوار بود. آن زمان، شرایط تسهیلگری مالی نیز به‌گونه‌ای کاملاً متفاوت است.
شما نمی‌توانید در بازار بزرگی مانند ایران انتظار داشته باشید که تنها با اتکا به مجموعه‌های تامین‌کننده مالی داخلی، مشکلات صنایع و صادرات حل شود. نباید این واقعیت را فراموش کنیم که مسیر توسعه صادرات، تقویت تولید، افزایش تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی، صرفاً از درون مرزها نمی‌گذرد. نگاهی اجمالی به تجربه کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته نشان می‌دهد که پیشرفت آنها حاصل همکاری میان سرمایه‌گذاران داخلی و جذب سرمایه‌های خارجی بوده است. همین هم عامل اصلی توسعه بخش‌های مختلف اقتصادی آن کشورها بوده است.
امروز راه‌های ارتباط خارجی ایران به‌دلیل تحریم‌های ظالمانه بسته شده است. از سوی دیگر، سرمایه‌گذاران داخلی نیز احساس نسبت به سرمایه خودشان امنیت ندارند. در سال‌های گذشته، رخدادهای متعدد در کشورمان روی داده که متاسفانه موجب ناامیدی و بی‌اعتمادی بسیاری از سرمایه‌گذاران داخلی شده است. در همین راستا، رویداد کیش اینوکس و بنگاه‌های تامین مالی حاضر در آن از جمله صندوق‌های تامین مالی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و شرکت‌های تامین سرمایه می‌توانند با استفاده از ابزارهایشان نقش موثری ایفا کنند. بااین‌حال، نباید فراموش کنیم که نرخ موثر تامین مالی از سوی شرکت‌های تامین سرمایه و مجموعه‌های پشتیبان، آنقدر بالاست که صنایع و صادرکنندگان ما به‌سختی می‌توانند از این منابع استفاده کنند.
همان‌طور که می‌دانید، صادرکنندگان در سایر کشورها کارمزد و نرخ سود پایینی برای تامین مالی پرداخت می‌کنند. درحالی‌که صادرکننده و صنعتگر ایرانی باید با نرخ سود موثر بالای ۴۵ درصد وارد رقابت در بازار جهانی شود. مقایسه کنید با رقبایی که در کشورهای دیگر، حداکثر با نرخ سود سالانه ۵ تا ۱۰ درصد و در برخی کشورها حتی حدود 5/1 درصد تامین مالی می‌شوند. با چنین اختلافی، بعید می‌دانم برگزاری همایش‌ها و رویدادهایی همانند کیش اینوکس بتواند تاثیر چشمگیری بر بهبود وضع صادرات داشته باشد.
با توجه به شرایط فعلی اقتصادی و چالش‌های موجود در تامین مالی و تحریم‌ها، به نظر شما برگزاری رویداد کیش اینوکس تا چه اندازه می‌تواند به توسعه صنایع و اقتصاد ایران کمک کند؟
در حوزه پتروشیمی، که از بخش‌های جذاب اقتصاد کشور به‌شمار می‌رود، و همچنین در بخش معدن، که ظرفیت‌های بالایی دارد، کافی است نگاهی بیندازیم که ببینیم با چه اعداد و شرایطی می‌توان تامین مالی انجام داد. باید بررسی کنیم که بازار سرمایه در این صنایع تا چه اندازه فعال و موثر است. با توجه به تحریم‌های ظالمانه، بازگشت تحریم‌های شورای امنیت و دیگر چالش‌هایی که هنوز پیامدهای کامل آن آشکار نشده است، نمی‌توان انتظار داشت رویدادی مانند کیش اینوکس تاثیر قابل‌توجهی بر توسعه بنگاه‌های اقتصادی یا رشد اقتصاد ایران داشته باشد.
علاوه بر این، واقعیت این است که اقتصاد ایران با مشکلات ساختاری جدی مواجه است و بسیاری از این مشکلات هنوز حل نشده‌اند. راه‌حل‌های کنونی بیشتر شبیه مُسکن‌اند. یعنی تنها برای دوره‌ای کوتاه می‌توانند دردها و آلام این بیماری اقتصادی را کاهش دهند. بنابراین، تامین مالی به‌تنهایی راه برون‌رفت از شرایط فعلی نیست. در وضع فعلی، تامین مالی نقش مُسکن موقت را ایفا می‌کند و آنچه در این شرایط به آن نیاز داریم، انجام اقدامات اساسی و اصلاح ساختارهای اقتصادی با رویکردی بنیادین است. حتماً لازم است که سازمان‌های مداخله‌گر به جای ایجاد مانع، نقش تسهیلگر ایفا کنند و موانع را از سر راه فعالان اقتصادی، صنعتگران و صاحبان بنگاه‌های کوچک، متوسط و بزرگ بردارند. متاسفانه رفتار اقتصادی ما در عمل ترکیبی از سوسیالیسم، کاپیتالیسم، لیبرالیسم است. اما در مورد یکسری از بنگاه‌ها و مجموعه‌ها کاملاً لیبرال عمل می‌کنیم و با مجموعه‌های کوچک و ضعیف، رفتار سوسیالیستی و محدودکننده داریم. چنین ترکیبی نه‌تنها به توسعه اقتصادی کمکی نمی‌کند، بلکه عده‌ای را به‌شدت متمول و ثروتمند و همزمان فقر و نابرابری را تشدید می‌کند. مجدداً بر این نکته تاکید می‌کنم که مشکلات اقتصاد ایران تنها زمانی قابل حل است که در نگاه اقتصادی‌مان تغییر پارادایمی اساسی ایجاد کنیم.
برگزاری رویدادهایی همچون کیش اینوکس چه تاثیری می‌تواند بر تصویر بین‌المللی اقتصاد ایران و بازسازی اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی داشته باشد؟ شما فکر می‌کنید پیشتر میزان استقبال افراد و بنگاه‌های بین‌المللی از کیش اینوکس چقدر بوده است؟
بله، ما می‌توانیم تاثیرگذار باشیم و نشان دهیم که به‌‌رغم تحریم‌های شدید و ظالمانه، همچنان با دشواری زندگی می‌کنیم و می‌خواهیم از این فرصت برای ایجاد ارتباط و تعامل استفاده کنیم. اما واقعیت این است که اگر نگاهی به آمار بیندازیم، تصویر روشنی از این موضوع به‌دست می‌آوریم. کافی است رویداد سال گذشته کیش اینوکس را بررسی کنید و ببینید چه تعداد شرکت خارجی، موسسه تامین مالی و صندوق سرمایه‌گذاری در کیش اینوکس حضور داشته‌اند.
اگر نگاهی بیندازیم، متوجه می‌شویم چه اتفاقی در سطح بین‌المللی در حال رخ دادن است. من اخیراً به نمایشگاه و کنفرانس بین‌المللی نفت ابوظبی (ادیپک) رفتم. آنجا همه چیز کاملاً بین‌المللی بود. صدها گروه از کشورهای مختلف حضور داشتند. از جنوب شرقی آسیا گرفته تا کارائیب و آفریقا، آمریکای شمالی، اروپا، روسیه، اوکراین و قزاقستان. چهره این نمایشگاه کاملاً بین‌المللی بود. در این نمایشگاه شما می‌توانستید نقش هوش مصنوعی در حوزه‌های نفت، گاز و پتروشیمی را مشاهده کنید و ببینید که چه تغییر و تحولاتی در حال شکل‌گیری است.
ما باید قبول کنیم که در این حوزه‌ها، حداقل در مقام اجرا، عقب هستیم و در شرایط فعلی نمی‌توانیم انتظار ویژه‌ای داشته باشیم. به نظر من، مهم‌ترین مسئله‌ای که می‌تواند اقتصاد را از این وضع رها کند، این است که دست از «تحریم‌های داخلی» برداریم. درباره مسائل خارجی، واضح است که برخی کشورها، مثل آمریکا و ترامپ و دیگران، دوستی با ملت ایران ندارند و برخی کشورها که زمانی شرکای ما بوده‌اند، امروز به منافع ملی خودشان فکر می‌کنند و کاری به ما ندارند. اما مسئله اصلی مربوط به داخل است. ابتدا باید بتوانیم این مشکلات داخلی را برطرف کنیم. لازم است تصمیم گرفته شود برخی مداخله‌ها کاهش یابد و فضای فعالیت اقتصادی برای فعالان و بنگاه‌ها تسهیل شود.
* نویسنده نشریه
