تب برفکی مهار شد
سایه بیماری‌های ویروسی در دامداریهای استان پابرجاست
به‌طوری‌که سویه‌ای جدید و بسیار واگیردار از ویروس تب برفکی، از مرزهای شرقی و غربی وارد ایران شد؛ ویروسی که مسوولان دامپزشکی در مقایسه با کووید-۱۹ برای انسان ها، آن را پنج برابر واگیردارتر میان دام‌ها توصیف می‌کنند.
نخستین قربانیان یک ویروس
بیماری ویروسی از نوع انسانی یا دامی، هرکدام که باشد، حدومرزی نمی‌شناسد در هرلحظه‌ای ممکن است از نقطه‌ای به نقطه دیگر، حتی از کشوری به کشور دیگر سرایت کند.
و حالا بحث در مورد ویروسی است که از قدیمی‌ترین و خسارت‌بارترین، بیماری‌های دامی در جهان بشمار می‌آید.
تب برفکی بیماری‌ای که به‌سرعت میان دام‌ها گسترش می‌یابد، تلفات مستقیم و غیرمستقیم ایجاد می‌کند و می‌تواند زنجیره تولید گوشت و لبنیات را مختل کند.
و ایران به دلیل ساختار گسترده دام‌پروری و پراکندگی کاهش‌یافته نظارت‌ها، همواره در معرض خطر این بیماری بوده است. این‌چنین که در ماه‌های اخیر، به‌ویژه در اصفهان و چند استان مرکزی، برخی گزارش‌ها از چند برابر شدن موارد درگیری، کمبود واکسن و افزایش خسارت‌های اقتصادی حکایت دارد.
وضعیتی که از دیدگاه کارشناسان این حوزه، گسترش آن ماحصلی از کاهش تولید واکسن، محدودیت واردات و مشکلات بهداشتی و نظارتی است و در چنین شرایطی، فعالان خرد و متوسط، نخستین قربانیان هستند؛ افرادی که نه توان خرید واکسن بازار آزاد رادارند و نه دسترسی مشخصی به واکسینه کردن گله‌هایشان، فراهم است و به‌تبع از دست رفتن دام‌های مولد، کاهش تولید شیر، افت تولید گوشت و افزایش قیمت محصولات لبنی، بخشی دیگر از پیامدهای احتمالی این بحران است.
اصفهان؛ قلب تپنده تولید شیر کشور در خط مقدم بحران
استان اصفهان با بیش از ۴۶۰ هزار رأس دام سنگین و حدود سه میلیون رأس دام سبک، بزرگ‌ترین تولیدکننده شیر خام ایران است؛ استانی که روزانه بیش از ۵۵۰۰ تن شیر تولید می‌کند، یعنی تولید آن معادل تولید ۱۶ استان دیگر و همین تراکم بالای دامی، اصفهان را به حساس‌ترین نقطه کشور در برابر هر بیماری ویروسی تبدیل می‌کند.
به‌گونه‌ای که هشدار داده می‌شد اگر این ویروس در اصفهان مهار نشود، کشور با یک بحران ملی در تأمین شیر و فرآورده‌های لبنی مواجه خواهد شد.
حال‌آنکه تاکنون، تب برفکی در اصفهان با اقدامات و تمهیدات انجام‌گرفته، مهار گردیده است.
طبق گزارش‌های موجود تا ۲۸ آبان ۱۴۰۴، تنها ۱۸ کانون آلوده در پنج شهرستان، شناسایی شد و مهم‌تر اینکه تا این تاریخ حتی یک رأس تلفات ناشی از بیماری گزارش نشد. تنها حدود ۵۰۰ رأس دام برای جلوگیری از گسترش بیماری به کشتارگاه هدایت شدند.
این در حالی است که مدل‌های اپیدمیولوژی پیش‌بینی می‌کردند در صورت عدم‌مداخله سریع، بیش از ۲۶ هزار رأس دام تلف و ۱۲۰ هزار رأس به کشتار اضطراری فرستاده شود و خسارت مستقیم بیش از ۵.۲ تریلیون تومان باشد.
چگونه این معجزه رخ داد؟
از فروردین‌ماه ۱۴۰۴، وقتی نخستین گزارش‌های ورود سویه‌های اگزوتیک (عجیب و غریب) به ترکیه و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس منتشر شد، اداره کل دامپزشکی اصفهان اولین هشدار رسمی را صادر کرد. بیش از ۴۰۰ نامه و اطلاعیه به استانداری، فرمانداری‌ها، اتحادیه‌ها و دامداران ارسال گردید. قرارگاه استانی پیشگیری از تب برفکی به‌سرعت تشکیل شد و جلسات هفتگی با حضور استاندار، دادستان، فرمانداران و مدیریت بحران برگزار شد.
در چهار هفته منتهی به اواخر آبان، بیش از ۴۳۴ هزار رأس دام سنگین و ۳۰ هزار رأس دام سبک در استان اصفهان علیه سویه جدید واکسینه شدند. واکسیناسیون در روستاها کاملاً رایگان و در واحدهای صنعتی با خرید مستقیم دامدار از واکسن‌های وارداتی انجام شد و سرانجام وضعیت به مرحله‌ای رسید که این استان به شرایط بحرانی نرسید.
مدیرکل دامپزشکی استان اصفهان در گفتگو با روزنامه دنیای اقتصاد اظهار می‌کند: که باوجود ورود سویه جدید ویروس تب برفکی از کشورهای همسایه، اقدامات سریع و هماهنگ پیشگیری باعث شد این بیماری در سطح بسیار محدودی کنترل شود و تنها ۱۸ کانون آلوده در ۵ شهرستان (اصفهان، شاهین‌شهر و میمه، خمینی‌شهر، فلاورجان و نجف‌آباد) شناسایی گردد.
شهرام موحدی تصریح می‌کند: ویروس تب برفکی یکی از واگیردارترین بیماری‌های دامی است و قدرت سرایت آن حدود پنج برابر ویروس کرونا است. مضاف بر آنکه کرونا ویروسی در حوزه انسانی است که با رعایت فاصله‌ها و برخی مقررات بهداشتی امکان مهار آن وجود داشته و هنوز هم سرایت این ویروس با سویه‌های جدید، ادامه دارد.
وی بیان می‌کند: حال تب برفکی باقدرت انتشار 5 برابری، ویروس دامی است که امکان رعایت مقرراتِ ویروس‌های انسانی هم برای آن وجود ندارد.
همچنین این ویروس بیش از ۶۰ زیر سویه دارد و واکسن هر سویه فقط در برابر همان سویه مؤثر است و ایمنی آن نیز حداکثر ۴ ماه دوام دارد. به این معنا که برای ایمنی کامل در طول یک سال 3 مرتبه واکسن می‌بایست تکرار شود.
این مسوول ادامه می‌دهد: براین اساس واکسن، حدود ۷۰ درصد در پیشگیری نقش دارد و ۳۰ درصد باقی‌مانده به رعایت دقیق اصول امنیت زیستی و بهداشت دامداری بستگی دارد.
او می‌گوید: استان اصفهان به دلیل داشتن بالاترین تراکم دام سنگین و رتبه اول تولید شیر کشور، در صورت عدم کنترل، در معرض خسارت بزرگی قرار داشت. برآوردها نشان می‌داد در صورت شیوع گسترده، حدود ۲۶ هزار رأس دام تلف و ۱۲۰ هزار رأس به کشتار اضطراری می‌رفت و بیش از ۵.۲ تریلیون تومان خسارت مستقیم ایجاد می‌شد.
و می‌افزاید: بااین‌حال، به دلیل واکنش سریع دامپزشکی و حمایت استانداری و دستگاه‌های مربوطه اصفهان توانست با تلاش شبانه‌روزی، اقدام فوق‌العاده‌ای را در کنترل این بیماری، به انجام رساند.
او تاکید می‌کند: مهار این بحران در استانی با این حجم تولید دام یک موفقیت بزرگ ملی است و اگر از پیشروی این بیماری در اصفهان، جلوگیری نمی‌شد، کشور با بحران جدی در تأمین شیر و فرآورده‌های دامی مواجه می‌شد.
موحدی یادآور می‌شود: همان‌گونه که کرونا همچنان در سویه‌های جدید ادامه دارد، ویروس تب برفکی هم از بین رفتنی نیست و با سویه‌های جدید پدیدار می‌شود. از این رو هرگونه اهمال‌کاری در هرزمانی فاجعه آور و می‌بایست همواره، اقدامات بهداشتی و ایمنی در جهت کنترل این بیماری، رعایت گردد.
هیچ ویروسی پاک شدنی نیست
پاییز ۱۴۰۴ نشان داد که احتمال انتشار بی‌صدای هر نوع ویروسی از انسانی تا دامی، همواره وجود دارد و راهکارهای مقابله با چنین چالشی هم در کشور، موجود است، فقط همتی را می‌طلبد که اجرایی شود. سامانه GIS سازمان دامپزشکی، شبکه گسترده مراقبت فعال و غیرفعال، هماهنگی بین دستگاهی و از همه مهم‌تر فداکاری هزاران دامپزشک، تکنسین و کارشناس در جای‌جای کشور، توانست یکی از خطرناک‌ترین ویروس‌های دامی قرن را در همان گام‌های نخست، مهار نماید. اقداماتی که اگر با این سرعت به انجام نمی‌رسید امروز با سونامی تب برفکی مواجه بودیم.
یک پیروزی خاموش که سفره‌های میلیون‌ها نفر، مدیون آن هرچند هنوز هم علی‌رغم کنترل این بیماری اما همچنان، خطر، باقی است.
خلاصه کلام آنکه قرنطینه، امنیت زیستی و واکسیناسیون باید در ۳۶۵ روز سال ادامه داشته باشد؛ زیرا هیچ ویروسی پاک شدنی نیست و خطر بازگشت آن همیشه وجود دارد.
