کارشناس صنعت رنگ پودری ایران در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» از ظرفیت پنهان، چالشهای آشکار این صنعت گفت:
صنعت رنگ پودری ایران زیر سایه محدودیتها
ساختار این صنعت امروز تحت تاثیر سه متغیر کلیدی قرار دارد: وابستگی سنگین ۶۰ تا ۷۰ درصدی به مواد اولیه وارداتی، ناپایداری انرژی و محدودیتهای ناشی از تحریم. این عوامل موجب شدهاند تولید واقعی پایینتر از ظرفیت اسمی بماند و رقابتپذیری منطقهای ایران، با وجود توان فنی قابلتوجه، کمتر از ظرفیت حقیقی آن باشد. در همین حال، افزایش مصرف در صنایع لوازمخانگی، قطعات خودرویی، بخشهای ساختمانی، تجهیزات صنعتی و ظهور کاربردهای جدید همراستا با رشد جهانی ۸ تا ۱۲ درصدی پوششهای پودری فرصتی استراتژیک برای توسعه بازار داخلی و تقویت حضور ایران در بازارهای صادراتی ایجاد کرده است. رضا عقیلی، مدیرعامل شرکت پلی رزین و عضو هیاتمدیره انجمن رنگ و رزین در گفتوگوی پیشرو تصویری جامع از فناوری، زنجیره تامین، ساختار رقابت، کیفیت، فرصتهای صادراتی و محدودیتهای ساختاری صنعت ارائه میدهد و نشان میدهد آینده این صنعت بیش از هر زمان دیگر به ثبات جریان انرژی، هموارسازی تجارت خارجی و ارتقای استانداردهای زیستمحیطی وابسته است.
ظرفیت اسمی و تولید واقعی رنگ پودری در ایران چه اندازه است و در سالهای اخیر چه روندی را تجربه کرده است؟
ظرفیت اسمی تولید رنگ پودری در ایران حدود ۲۰ تا ۲۲ هزار تن در سال برآورد میشود؛ با این حال، تولید واقعی به دلیل محدودیتهای انرژی و شرایط اقتصادی کمتر از این مقدار است. مصرف رزین پودری کشور حدود ۹ تا ۱۰ هزار تن است که ۶ تا ۷ هزار تن آن از تولید داخلی و مابقی از واردات تامین میشود. رشد تعداد واحدهای تولیدی نیز چشمگیر بوده؛ از ۹ واحد در سال ۱۳۸۶ به بیش از ۴۴ واحد فعال رسیدهایم که نشاندهنده توسعه قابلتوجه این صنعت است.
فناوری تولید رنگ پودری ایران در مقایسه با استانداردهای جهانی چه وضعیتی دارد؟
تولید داخلی عمدتاً بر پایه فرمولاسیونهای هیبریدی و TGIC است. هرچند رزینهای پریمید و یورتان نیز در کشور تولید میشوند، اما هزینه بالاتر آنها مانع فراگیری مصرف شده است. فاصله ایران با اروپا از نقطه استفاده از سختکننده TGIC آغاز میشود که در استانداردهای اروپایی تقریباً حذف شده است. با این وجود، خطوط تولید ایران از نظر تجهیزات حدود ۸۰ درصد با استانداردهای جهانی همتراز است؛ هرچند کشورهایی با سطح اتوماسیون بالا در زمینه کنترل کیفیت و انتقال مواد همچنان جلوتر هستند.
صنایع اصلی مصرفکننده رنگ پودری در کشور کداماند؟
لوازمخانگی و قطعات خودرویی بیشترین سهم از مصرف را به خود اختصاص میدهند. در کنار آن، ورقهای کویل و آلومینیوم، کرکرهها، تجهیزات صنعتی و اخیراً شیرآلات به مصرفکنندگان مهم تبدیل شدهاند. تقریباً هر محصول فلزی بادوام در صنایع مختلف امروز به سمت پوشش پودری حرکت کرده است.
محدودیتهای انرژی چه اثری بر بهرهبرداری از ظرفیت تولید دارد؟
انرژی بزرگترین مانع افزایش تولید است. در برخی مقاطع، از جمله تابستان گذشته، واحدهای تولیدی تنها دو روز در هفته فعال بودند؛ در حالی که صنعت از توان فنی و ظرفیت انسانی لازم برای رشد برخوردار است. با رفع محدودیتهای انرژی، ایران میتواند مشابه روند جهانی، سالانه ۵ تا ۸ درصد رشد را تجربه کند.
زنجیره تامین مواد اولیه چه نقاط ضعف و قوتی دارد؟
زنجیره تولید داخلی کامل نیست. در بخش رزین تولیدکنندگان فعالی داریم، اما در سختکنندهها، پیگمنتها و بخش عمده افزودنیها وابستگی تقریباً کامل به واردات وجود دارد. امروز ۹۰ تا ۹۵ درصد مواد اولیه رزین وارداتی است و در مجموع ۶۰ تا ۷۰ درصد قیمت تمامشده رنگ پودری به مواد خارجی وابسته است.
نوسانات ارزی چه پیامدی بر تولید دارد؟
اثر ارز بسیار سریع و مستقیم است. با توجه به سهم بالای مواد وارداتی، هر تغییر نرخ ارز هزینه تولید را افزایش میدهد و برنامهریزی تولید را دشوار میکند. تخصیص ارز نیمایی یا تالاری نیز این اثر را حذف نمیکند، بلکه تنها شدت آن را تعدیل میکند.
ظرفیت تولید داخلی تا چه حد پاسخگوی بازار است؟
ظرفیت فعلی به طور کامل پاسخگوی نیاز داخلی است. بسیاری از واحدها با تنها ۳۰ تا ۴۰ درصد ظرفیت فعالاند، بنابراین امکان افزایش تولید وجود دارد. سهم واردات کمتر از ۳ درصد و محدود به محصولات ویژه و افکتی است؛ بنابراین تامین کل بازار از داخل امکانپذیر است.
کیفیت تولیدات داخلی در مقایسه با نمونههای آسیایی و اروپایی چگونه است؟
از نظر فنی، کیفیت رزینهای داخلی در سطح رقابتی با نمونههای چینی و برخی برندهای اروپایی است. ضعف اصلی، نه در کیفیت، بلکه در قیمت تمامشده است که گاهی باعث میشود واردات برای برخی شرکتها اقتصادیتر باشد.
وضعیت همکاری میان تولیدکنندگان مواد اولیه و شرکتهای رنگسازی چگونه است؟
همکاری گستردهای وجود دارد. واحدهای تحقیق و توسعه به طور مداوم با شرکتهای رنگسازی همکاری میکنند و فرمولاسیونهای جدید در نتیجه این تعاملات توسعه یافته و وارد بازار میشوند.
بازار داخلی و روند رشد آینده چه چشماندازی دارد؟
با وجود مشکلات اقتصادی، بازار ایران ظرفیت رشد دارد. گسترش صنایع لوازمخانگی، افزایش استفاده از پوششهای پودری در ساختمان و رشد تولید تجهیزات صنعتی بازار مصرف را تقویت میکند. روند جهانی نیز مؤید افزایش سهم این نوع پوششها در سالهای آینده است.
مهمترین مسیرهای صادراتی برای ایران کداماند؟
روسیه مهمترین بازار بالقوه است و اکنون ترکیه سالانه حدود ۳۰ هزار تن از نیاز آن را تامین میکند. کشورهای عراق، امارات، عمان و قطر نیز بازارهای جذابی برای صادرات محسوب میشوند. با تسهیل حملونقل و رفع موانع بانکی، ایران میتواند سهم بیشتری از این بازارها کسب کند.
رقبای منطقهای ایران در صنعت رنگ پودری چه کشورهایی هستند؟
چین جدیترین رقیب است؛ هم در تولید مواد اولیه و هم در محصول نهایی. پس از چین، هند قرار دارد و سپس ترکیه که از زیرساخت صادراتی قدرتمندی برخوردار است. ایران در صورت سرمایهگذاری و ثبات اقتصادی میتواند جایگاه سوم منطقه را از آن خود کند.
موانع اصلی صادرات کدام موارد هستند؟
تحریمها، محدودیتهای حملونقل و نظام بانکی سه مانع اساسیاند. بازار ترکیه به دلیل حجم تولید بالا و قیمت رقابتی، بسیار سخت و تقریباً اشباع است؛ بنابراین تمرکز بر کشورهای خلیجفارس و بازار روسیه منطقیتر است.
وضعیت استانداردهای زیستمحیطی و کیفیت در ایران چگونه است؟
از نظر کیفیت، تولیدکنندگان ایرانی به سطح استانداردهای بینالمللی نزدیک شدهاند، اما در حوزه زیستمحیطی فاصله وجود دارد. وابستگی بازار داخلی به TGIC مانع اصلی ارتقاست؛ در حالی که اروپا به سمت فناوری پریمید با سمیت کمتر حرکت کرده است.
جمعبندی شما از آینده صنعت چیست؟
آینده این صنعت به رفع محدودیتهای تحریمی، پایداری انرژی، اصلاح زنجیره تامین و تسهیل تجارت خارجی وابسته است. ایران ظرفیت فنی، نیروی انسانی و تجهیزات لازم برای تبدیلشدن به یکی از بازیگران اصلی منطقه را دارد، اما تحقق این چشمانداز نیازمند ثبات سیاستی و دسترسی پایدار به مواد اولیه و فناوری روز است.
