دبیر انجمن صنعت کامپوزیت ایران در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» اعلام کرد:
رای شورای رقابت، گامی برای تثبیت بازار استایرن مونومر
در این شرایط، اجرای رای شورای رقابت برای عرضه تلفیقی استایرن مونومر در بورس کالا میتواند انحصار را کاهش داده و بازار را به سمت شفافیت و ثبات هدایت کند. مسعود تاملی، دبیر انجمن کامپوزیت ایران، در این باره توضیح میدهد که تحقق کامل این مصوبه، گام موثری برای حمایت از تولیدکنندگان و توسعه پایدار صنعت کامپوزیت خواهد بود. برای پیگیری وضعیت این ماده مادر و چالشها و ظرفیتهای آن، وی پاسخگوی سوالات ما بوده است.
سال قبل در ایام همین نمایشگاه مصاحبهای با روزنامه دنیای اقتصاد داشتید، آیا در راستای بهبود شرایط بازار و با توجه به سختتر شدن شرایط اقتصادی و تولید، اقدامات خاص و تاثیرگذاری صورت گرفته است؟
سال گذشته پیگیر پرونده استایرن مونومر در شورای رقابت بودیم. خوشبختانه در اسفندماه، رای شورای رقابت صادر شد و شرایط جدیدی را در بازار این ماده اولیه رقم زد. بر اساس این رای، کسری نیاز استایرن مونومر در بازار داخلی با توجه به میزان تولید پتروشیمی پارس توسط وزارت صمت و شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران برآورد شده و اقدامات لازم برای واردات آن صورت میگیرد. سپس با تلفیق استایرن مونومر تولید داخل و وارداتی، این محصول در بورس کالا برای همه خریداران عرضه خواهد شد.
این روش موجب رفع انحصار و تقویت رقابتپذیری در بازار میشود. با این حال، مقاومتهایی از سوی کسانی که سالها از امکان خرید خارج از بورس کالا و به روشهای مختلف بهرهمند بودهاند، برای اجرای این رای وجود دارد. امیدواریم نهادهایی که به این موضوع مرتبط هستند، در جهت تحکیم قوانین بالادستی تصمیمگیری کرده و قانونمداری را بر منافع بخشی اولویت دهند.
رای شورای رقابت در صنعت شما چه تاثیراتی به همراه خواهد داشت؟
استایرن مونومر در چهار سال اخیر با رقابتهای سنگین مواجه بوده است. این رقم تا ۲۵۵ درصد نیز پیش رفت که منجر به ابطال معاملات شد. رقابت در سطحی که منجر به ابطال شده باشد چند بار دیگر اتفاق افتاده و هم اکنون نیز شاهد رقابت تا رقم ۵۰ درصد نیز هستیم. این رقم گرانتر از قیمت استایرن مونومر وارداتی است. عرضه تلفیقی از مهرماه آغاز شد؛ اما به دلیل تعطیلی پتروشیمی پارس برای انجام تعمیرات دورهای و وجود کمبود و تجمیع تقاضا از قبل و عدم افزایش میزان عرضه در بورس کالا (بر خلاف رای شورای رقابت) حتی در عرضه تلفیقی نیز به دلیل عدم اجرای کامل قانون، شاهد رقابت بودیم. در چند سال اخیر افزایش قیمت استایرن مونومر که منجر به افزایش قیمت رزین پلیاستر و محصول کامپوزیت شد باعث شد که بخشی از محصولات کامپوزیت توجیه اقتصادی برای تولید را از دست بدهند و برخی واحدهای تولیدی ناچار به تغییر خط تولید و یا تعطیلی شوند. اضافه میکنم که حدود ۱۱۰ شرکت تولیدی در یک تالار بورس کالا اقدام به خرید استایرن مونومر میکنند که طیف تولیدکنندگان رزین پلیاستر و کامپوزیت و سایر صنایع را تشکیل میدهند؛ بنابراین وضعیت بازارهای آنها به طور جداگانه باید بررسی شود. آسیب دیگر این بود که تولیدکنندگان لولههای کامپوزیت و محصولات پالتروژن که عمدتا در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی و انتقال آب و فاضلاب کاربرد دارند به دلیل تغییر قیمت غیرقابل پیشبینی با توجه به داشتن قرارداد با مشتریان خود بسیار متضرر شدند. موضوع کوچک شدن بازار محصولات کامپوزیت ضررهای هنگفتی به تولیدکنندگان انواع پارچههای الیاف شیشه نیز وارد کرد؛ چراکه محصول کامپوزیت دو ماده اولیه اصلی شامل انواع رزین و الیاف شیشه و پارچههای ساخته شده از آن دارد و کمبود یا گران شدن رزین پلیاستر وقتی بر توسعه بازار کامپوزیتها اثرگذار باشد طبعا بر بازار پارچههای الیاف شیشه نیز اثرگذار خواهد بود.
لطفا توضیحی راجع به موقعیت صنعت کامپوزیت در کشور ارائه کنید؟
صنعت کامپوزیت پلیمری به دلیل خواص منحصربهفرد محصولات خود، کاربردهای فراوانی در صنایع مختلف دارد. این محصولات با وزن کم، خواص مکانیکی مطلوب و مقاومت بالا در برابر انواع خوردگی، نقش گستردهای در صنایع دارند.
لولهها و مخازن کامپوزیتی در صنایعی مانند نفت، گاز و پتروشیمی، آب و فاضلاب و کارخانجات تولید مواد شیمیایی کاربرد زیادی دارند. پوشش مخازن بتنی و فلزی نیز در این صنایع اغلب با کامپوزیت انجام میشود. به عنوان مثال، مخازن ماژولار کامپوزیتی آب با ظرفیت بیست هزار مترمکعب توسط یکی از اعضای انجمن ساخته شده است؛ این مخازن به دلیل ماژولار بودن، قابل حمل و نصب در مناطق صعبالعبور هستند. کامپوزیتها میتوانند با ایجاد پوششهای مقاوم، لولههای انتقال مواد نفتی و گاز را که در معرض خوردگی هستند محافظت کنند. بسیاری از قطعات سکوهای نفتی نیز به دلیل سبکی و مقاومت به خوردگی، از کامپوزیت ساخته میشوند. در صنایع برق و انتقال برق فشار قوی، قطعاتی از کامپوزیت استفاده میشوند که جایگزین بسیاری از محصولات سنتی شدهاند. در حوزه حملونقل، کامپوزیتها در صنایع دریایی، ریلی، هوایی و زمینی کاربرد دارند؛ بخشی از بدنه واگنهای قطار و مترو از کامپوزیت ساخته شده است. همچنین انواع پرههای توربین بادی و کولینگ تاور نیز از این محصولات تولید میشوند. حضور کامپوزیتها در مبلمان شهری و تجهیزات شهربازی نیز نشاندهنده کارآمدی گسترده آنها است. به دلیل خواص ویژه، کامپوزیتها در صنایع ساختمان نیز کاربرد دارند. صنعت کامپوزیت کشور در سالهای اخیر پیشرفت قابلتوجهی داشته و فاصله زیادی با صنایع نوین کشورهای پیشرفته ندارد؛ بنابراین، با حمایتهای لازم، میتوان کاربرد این محصولات را در کشور گسترش داد.
همانطور که اشاره شد، کامپوزیتها در برابر خوردگی مقاوم هستند. هزینههای ناشی از خوردگی در سطح جهانی بسیار بالاست؛ در ایران، این رقم حدود ۳۲۰۰ میلیارد تومان برآورد میشود که معادل ۵٪ درآمد ناخالص ملی است. استفاده از کامپوزیتها میتواند نقش اساسی در کاهش این هزینهها داشته باشد. به همین دلیل، بیشترین کاربرد این محصولات در صنایع نفت، زیرمجموعههای آن، کارخانجات تولید مواد شیمیایی و تاسیسات آب و فاضلاب است؛ بیش از ۹۰٪ محصولات کامپوزیت در این بخشها مصرف میشوند.
سرانه مصرف کامپوزیت در کشور حدود یکسوم ترکیه و یکپنجم آمریکاست. یکی از شاخصهای توسعهیافتگی کشورهای پیشرفته، دستیابی به فناوری کامپوزیت است. لذا توجه مسوولین به توسعه این صنعت و بهویژه تامین مواد اولیه آن اهمیت ویژهای دارد. دو ماده اولیه اصلی کامپوزیتها، رزین پلیاستر و الیاف شیشه هستند؛ متاسفانه تولید رزین پلیاستر در کشور به دلیل عرضه نامناسب استایرن مونومر با مشکلاتی مواجه است که نیازمند اصلاح سیاستها و حمایتهای مستمر است.
بیشترین مشکلات جاری صنایع را در چه چیزهایی میبینید؟
۱. ارز چندنرخی: ارز چندنرخی به عنوان «امالفساد» شناخته میشود. بیشترین مقررات و محدودیتها برای تولیدکنندگان به منظور جلوگیری از فساد وضع شده است، اما در عمل، تمام فعالان اقتصادی با انبوهی از مقررات مواجه شدهاند که فعالیت آنها را با مشکلات جدی روبهرو میکند.
۲. ناترازی انرژی و قطعیهای مکرر:عدم تامین سوخت گازوئیل برای ژنراتورهای کارخانجات، قطعی مکرر برق، گاز و آب (نه به صورت برنامهریزی شده) و توصیه به نصب پنلهای خورشیدی، ضربه جدی به تولید وارد میکند. تولیدکنندگان رزین که قطعی برق برای آنها خطرناک است، مجبور به خرید ژنراتور شدهاند، اما سوخت کافی در اختیارشان قرار نمیگیرد. خرید سوخت از بازار غیررسمی نیز کالای قاچاق محسوب میشود و تولیدکننده در شرایط بلاتکلیف باقی میماند.
نصب پنلهای خورشیدی نیز چالشهای خاص خود را دارد:
تابش آفتاب در همه مناطق یکسان نیست و تولید برق در برخی مناطق اقتصادی نیست.
تولید برق صنعتی عملاً به معنای ایجاد یک خط تولید جدید است که تخصص و مدیریت خود را میطلبد.
بهترین روش، احداث شهرکهای صنعتی مخصوص تولید برق خورشیدی و فروش سهام آن به تولیدکنندگان است؛ این روش تخصصیتر، اقتصادیتر و مدیریتیتر خواهد بود.
۳. ثبت سفارشات و تخصیص ارز: نبود امکان برنامهریزی در ثبت سفارشات، مشخصنبودن زمان تخصیص ارز و عدم بهینهسازی مصرف ارزی، باعث شده تولیدکنندگان نتوانند برنامهریزی مناسبی برای شارژ انبار خود داشته باشند. این امر سرمایه در گردش آنها را درگیر میکند و هزینههای جاری را افزایش میدهد. تعیین سقف ارزی برای برخی کالاها در اواسط سال و اعلام پایان آن، نشاندهنده بیبرنامگی و ناهماهنگی متولیان امر است.
۴. مشکلات گمرکی: بخش عمده مشکلات گمرکی ناشی از چندنرخی بودن ارز است. در صورتی که فاصله معنادار بین ارز آزاد و ارز تخصیص یافته کاهش یابد، بسیاری از مشکلات قانونی و گمرکی رفع میشود.
۵. نبود برنامهریزی کلی برای توسعه صنایع: تصمیمگیریهای جزیرهای و نبود برنامه جامع توسعه صنعتی و صادرات، باعث شده در برخی صنایع رشد قارچگونه شکل بگیرد و حتی قوانین بالادستی نیز نادیده گرفته شود. نمونه بارز آن، عدم اجرای صحیح سیاستهای اجرایی اصل ۴۴ است.
۶. بورس کالا: در شرایط فعلی، بورس کالا از اهداف اصلی خود فاصله گرفته و بیشتر به محل اجرای شفاف سهمیهبندی تبدیل شده است. فروش کالا در بورس بیشتر شبیه حراج اشیای عتیقه شده است و عرضهکننده در صورت کاهش عرضه، سود بیشتری کسب میکند. پیشنهاد این است که رقابت بالای 10 درصد در بورس به جای پرداخت به فروشنده، در حسابی ذخیره شود تا برای توسعه همان صنعت بالادستی یا تسهیلات برای صنایع در نظر گرفته شود.
۷. عدم اجرای قوانین و تعیین استثناهای متعدد: وجود خلاهای قانونی و تفاوت ارزها باعث شده برخی صنایع بالادستی با سودجویی غیرمتعارف حقوق صنایع پاییندستی را پایمال کنند و حتی بر تدوین قوانین بالادستی نیز اثرگذار باشند.
۸. ادارات مالیات و تامین اجتماعی: سازمان امور مالیاتی و تامین اجتماعی بدون توجه به شرایط جاری، تمرکز صرف بر مالیاتستانی و دریافت حق بیمه دارند. صدور برگهای تشخیص اشتباه، عدم اتصال سامانهها و رسیدگی به اسناد چند ساله گذشته، باعث ایجاد مشکلات متعدد برای کارفرمایان میشود.
۹. تعدد و تعارض قوانین: وجود قوانین متعدد و گاه متعارض، انرژی فعال اقتصادی را صرف مسائل فرعی کرده و مانع توسعه تولید و صادرات میشود. در برخی موارد حتی ستاد تسهیل و رفع موانع تولید و ستاد مقابله با مقررات خلقالساعه نیز نمیتوانند به اهداف خود در جهت حمایت از تولید برسند.
اگر مطلب دیگری بهعنوان سخن پایانی دارید بفرمایید.
قبلاً به طور خلاصه درباره نقش صنعت کامپوزیت توضیح داده شد. اگر مسوولین توجه ویژهای به این زنجیره تولید داشته باشند، شاهد شکوفایی این بخش از صنعت خواهیم بود. با توجه به نیازهای فعلی کشور به محصولات کامپوزیت، حمایت بیشتر میتواند به ایجاد اشتغال گسترده منجر شود. حمایت مسوولین از این صنعت از تامین مواد اولیه آغاز و تا انتهای زنجیره تولید ادامه مییابد. این صنعت نیازی به حمایت رانتی نسبت به سایر صنایع ندارد و صرفاً توجه و برنامهریزی دقیق مسوولین را طلب میکند.در مرحله دوم، فعالان اقتصادی انتظار دارند قوانین به درستی و بدون مصلحتاندیشیهایی که تنها به نفع گروه کوچکی از صنایع است اجرا شود. در این زمینه، اجرای کامل قانون و سیاستهای اجرایی اصل ۴۴ قانون اساسی اهمیت ویژهای دارد. در مرحله سوم، برای رفع موانع تولید، توجه به بهبود مستمر فضای کسبوکار ضروری است.
در مرحله چهارم، مسوولین با همکاری انجمنها و تشکلهای مرتبط باید برنامه توسعه هر زنجیره تولید را تدوین و موانع موجود را برطرف کنند. در این مسیر، حضور دانشگاهیان و متخصصان میتواند نقش راهگشا داشته باشد.در مرحله پنجم، مسوولان باید بپذیرند که ارتباط مستمر، مستقیم و موثر با تشکلها و انجمنهای هر رشته صنعتی، بهترین راه برای برنامهریزی، رفع موانع تولید و توسعه صنعتی است.
