عضو انجمن رنگ و رزین ایران مطرح کرد؛
از تهران تا مسکو: فرصتها و موانع صادرات رنگ و رزین ایران
در این میان، مسوول صادرات شرکت سیماب رزین با نگاه دقیق بازار، فرصتها و چالشهای این صنعت را از دریچه کشورهای همسایه، بازارهای فنیمحور همچون روسیه و آسیای میانه، تا ورود به اروپا مرور میکند. متن زیر ماحصل گفتوگوی ما با مانی مستوفی راد، مدیر صادرات سیماب رزین و عضو انجمن رنگ و رزین ایران حول محور ظرفیت ها ،چالش ها و محورهای توسعهای این صنعت است.
مهمترین چالشهای فعلی زنجیره تامین مواداولیه در صنعت رنگ و رزین ایران چیست و چه راهکارهایی برای کاهش وابستگی وارداتی وجود دارد؟
چالشها چندوجهی و عمدتاً ساختاری هستند. در وهله اول، وابستگی فناورانه به مواداولیه کلیدی، بهویژه مونومرهای خاص و پیگمنتهای تخصصی، یک گلوگاه اساسی است. اما مانع بزرگتر، اختلالات بانکی و مالی ناشی از تحریمها است. دسترسی به اعتبارات اسنادی (LC) و سیستم بانکی جهانی مختل شده و فرآیند گشایش اعتبار با بررسیهای مضاعف و سختگیرانه بانکهای ثالث مواجه است. در حوزه لجستیک، اگرچه مسیرهای جایگزین مانند کریدور روسیه و دریای خزر در حال استفاده هستند و گزارشها از رشد صادرات و واردات پتروشیمی حکایت دارند، اما تکیه بر این مسیرها هم از نظر ظرفیت و هم از نظر مدیریت ریسک، چالشهای خاص خود را دارد و نمیتواند جایگزین کاملی برای خطوط اصلی کشتیرانی بینالمللی باشد.
سهم واقعی صنایع بالادستی پتروشیمی در تأمین رزین و حلال موردنیاز تولیدکنندگان داخلی چقدر است؟
باید میان محصولات تفکیک قائل شویم. در بخش حلالهای نفتی پایه (مانند تولوئن و زایلن)، ما تا حد زیادی (۸۰ تا ۹۵ درصد) خودکفا هستیم. چالش اصلی در محصولات با ارزش افزوده بالا است. در حوزه رزینها و مونومرهای اکریلیک تخصصی و برخی کوپلیمرها، وابستگی وارداتی بین ۲۰ تا ۴۰ درصد برآورد میشود. این وضعیت در افزودنیهای تخصصی (مانند دیسپرسکنندهها و سیلانتها) بحرانیتر است، جایی که وابستگی به واردات اغلب به ۷۰ درصد میرسد. بنابراین، هر استراتژی کاهش وابستگی باید از حلالها فراتر رفته و مستقیماً بر توسعه تولید داخلی مونومرهای اکریلیک و افزودنیهای فناورانه متمرکز شود.
چگونه میتوان ارتباط فناورانه بین صنایع پتروشیمی (تامینکننده مونومر) و تولیدکنندگان رنگ و رزین (فرمولاتور) را تقویت کرد؟
چالش اصلی صنعت ما دقیقاً در همین گسست فناورانه بین بالادست (پتروشیمیها) و پاییندست (فرمولاتورها) نهفته است. برای تقویت این ارتباط، راهحلهای اجرایی مشخصی وجود دارد:
ایجاد پنلهای فنی مشترک: هدف آن تبادل مشخصات فنی مونومرها و رزینها و اعلام نیازهای کیفی جدید از سوی صنعت رنگ است.
ایجاد پلتفرم دیجیتال (Monomer-to-Market): فضایی که در آن فرمولاتورها بتوانند دادههای فنی، نتایج تست عملکرد و بازخورد کاربردی را برای پتروشیمیها ثبت کنند.
پروژههای مهندسی معکوس (Reverse Engineering) مشترک: برای توسعه محصولات وارداتی در داخل.
دورههای آموزشی فنی مشترک: برگزاری دورههای کوتاه تخصصی (مثلاً در دانشگاه امیرکبیر) درباره خواص رزینها، امولسیونسازی و افزودنیها برای ایجاد یک زبان فنی مشترک بین واحدهای R&D دو صنعت.
تاثیر نوسان نرخ خوراک پتروشیمیها بر قیمت تمامشده محصولات صنعت رنگ و رزین چیست؟
تأثیر آن مستقیم و قابل توجه است. تحلیلها نشان میدهد که هر ۱۰ درصد افزایش در نرخ خوراک پتروشیمیها، به طور میانگین حدود ۳ تا ۵ درصد رشد در بهای تمامشده رزینها و رنگهای ساختمانی ایجاد میکند.
این اثر از مسیر افزایش قیمت مونومرهای اکریلیک، حلالها و همچنین کاهش عرضه داخلی (به دلیل جذابتر شدن صادرات مواد پایه) منتقل میشود. راهحل کلیدی، حرکت به سمت قراردادهای تامین پایدار و بلندمدت بین پتروشیمیها و صنایع پاییندست، و تشویق سرمایهگذاری مشترک در حلقههای میانی زنجیره است.
کیفیت رزینهای داخلی تا چه میزان در تولید رنگهای خودرویی و دریایی پاسخگوی استانداردهای جهانی است؟
باید دقیق بود: رزینهای داخلی ایران در بخش ساختمانی و صنعتی سبک به بلوغ رسیدهاند. اما در حوزههای با عملکرد بالا (High-Performance) مانند خودرویی و دریایی، هنوز به طور کامل پاسخگوی استانداردهای جهانی نیستند.
دلایل این امر فنی است:
کیفیت غیریکنواخت مونومرها و خوراک دریافتی از بالادست.
فقدان کنترل دقیق بر وزن مولکولی (Molecular Weight) در فرآیند پلیمریزاسیون.
کمبود رزینهای تخصصی که به افزودنیهای وارداتی با تکنولوژی بالا وابستهاند.
فقدان R&D مشترک و هدفمند با خودروسازان و صنایع دریایی.
چگونه میتوان صنایع را به سمت «تولید سبز» سوق داد؟
تولید سبز بر اساس چهار محور کلیدی استوار است: ۱. کاهش شدید ترکیبات آلی فرار (VOCs). ۲. جایگزینی سیستمهای پایه حلال با رزینها و حلالهای پایه آب (Water-borne). ۳. بهبود بهرهوری انرژی در فرآیند تولید. ۴. مدیریت بستهبندی و حملونقل سازگار با محیطزیست. صنایع رنگ و رزین ایران از نظر فناوری تولید سبز، در سطح «مقدماتی تا میانی» قرار دارند. ظرفیت حرکت به مرحله بالاتر وجود دارد، اما مشروط به ترکیب سه عامل است: سیاستهای مشوقدار دولتی، نوسازی فناوری و همکاری جدی با مراکز R&D دانشگاهی.
بزرگترین موانع صادرات رنگ و رزین ایرانی به کشورهای منطقه چیست؟
موانع صادراتی ما ترکیبی از چالشهای درونی (کیفیت و مستندسازی) و محیطی (زیرساخت، تحریم و رقابت منطقهای) است.
با این حال، ایران مزیتهای واقعی و ساختاری دارد: دسترسی به خوراک ارزان پتروشیمی، نیروی انسانی فنی ماهر و موقعیت جغرافیایی ممتاز. اگر صنایع ایرانی بر استانداردسازی، برندسازی حرفهای (فراتر از رقابت قیمتی) و ایجاد شبکههای فروش و پشتیبانی فنی منطقهای سرمایهگذاری کنند، پتانسیل رشد تا ۵ برابری صادرات فعلی در میانمدت کاملاً واقعبینانه است.
