خامفروشی فولاد؛ ضرر میلیاردی در سایه صادرات مواد اولیه
در سالهای اخیر، صادرات سنگ آهن، کنسانتره و گندله افزایش چشمگیری داشته است. برای مثال، در سال ۱۴۰۳ ایران ۳.۵ میلیون تن سنگ آهن، ۷.۶ میلیون تن کنسانتره و ۱۰.۸ میلیون تن گندله صادر کرده است که البته این ارقام در نیمه اول سال ۱۴۰۴ به ۲.۱ میلیون تن سنگ آهن، ۶.۴ میلیون تن کنسانتره و ۶.۶ میلیون تن گندله رسیده است و اگر در نیمه دوم امسال مانند نیمه اول سال صادرات این مواد اولیه ادامه داشته باشد متاسفانه شاهد افزایش حدود ۲ برابری خامفروشی نسبت به سال قبل خواهیم بود. جالب است که در سال ۱۳۹۹، مجموع صادرات کنسانتره و گندله تنها ۵۷۹ هزار تن بود که در سال ۱۴۰۳ به ۱۸.۶ میلیون تن رسید. این نشان از رشد ۳۲ برابری صادرات خامفروشی مواد اولیه فولاد در مدت چهار سال دارد.
این در حالی است که اگر این مواد خام در چرخه تولید به محصولات با ارزش افزوده بالاتر تبدیل میشدند، درآمدهای ارزی کشور به میزان چشمگیری افزایش مییافت. برای مثال، در سال ۱۴۰۳، صادرات ۲۲ میلیون تن سنگ آهن، کنسانتره و گندله به ارزش ۱.۶ میلیارد دلار صورت گرفت. اما اگر این مواد به ۱۲ میلیون تن محصولات میانی مانند شمش فولاد تبدیل میشد، ارزش صادرات به ۵.۴ میلیارد دلار میرسید. این یعنی در سال گذشته ۳.۸۵ میلیارد دلار از درآمد ارزی کشور فقط به دلیل خامفروشی از دست رفته است.
در ششماهه اول ۱۴۰۴، صادرات سنگ آهن و محصولات وابسته به ۱۵.۲ میلیون تن رسید که ارزشی معادل ۱.۱۳ میلیارد دلار داشت. اگر این مواد به شمش فولاد تبدیل میشد، میتوانست ارزآوری ۳.۵ میلیارد دلاری داشته باشد، به این معنا که از دست دادن فرصت تبدیل به محصول میانی در همین شش ماه، ۲.۴ میلیارد دلار ضرر اقتصادی برای کشور به همراه داشته است .
یکی از موانع اصلی در تبدیل مواد اولیه به محصولات نهایی، محدودیتهای انرژی در صنعت فولاد است. ظرفیت تولید فولاد کشور حدود ۵۰ میلیون تن در سال است، اما در سال ۱۴۰۳ فقط ۳۰ میلیون تن تولید شده است. همچنین، بهرهوری صنایع فولاد ایران حدود ۵۹.۸ درصد است که ۱۵ درصد پایینتر از میانگین جهانی (۷۵ تا ۸۰ درصد) قرار دارد؛ بنابراین با وجود ظرفیتهای خالی مناسب فولادسازی در داخل کشور میتوانستیم با افزایش رونق تولید در این بستر نسبت به ایجاد ارزش افزوده ناشی از عدم خامفروشی دست پیدا کنیم.
بر اساس تخمینها، ذخایر سنگ آهن کشور حدود ۲.۸ میلیارد تن است و با این روند، تنها تا ۲۰ سال آینده میتوان از این ذخایر استفاده کرد؛ بنابراین، لازم است که با مدیریت صحیح، از این منابع معدنی بهرهبرداری کنیم و خامفروشی را به حداقل برسانیم تا نسلهای آینده نیز از این منابع بهرهبرداری کنند.
* نایب رئیس انجمن صنفی کارفرمایی تولیدکنندگان فولاد آلیاژی
