رکورد جدید درآمد پلی‌پروپیلن
رشد بیش از دو برابری درآمد نسبت به شهریور سال گذشته تا سطح چهار هزار و ۴۱۵میلیارد تومان، نشان می‌دهد که بازار داخلی پلی‌پروپیلن پس از ماه‌ها رکود، دوباره به حرکت در آمده است. این روند بیش از هر چیز از افزایش واقعی تقاضا در صنایع پایین‌دستی همچون بسته‌بندی، خودروسازی و نساجی حکایت دارد؛ صنایعی که مصرف‌کننده اصلی این پلیمر استراتژیک‌اند.
کارشناسان معتقدند همزمانی رشد تولید، تقاضا و قیمت ارز، ترکیبی درخشان از عوامل محرک را برای این صنعت ایجاد کرده است. اکنون، پلی‌پروپیلن نه‌تنها در میان محصولات پلیمری کشور پیشتاز است، بلکه به یکی از معدود بخش‌های پتروشیمی تبدیل شده که توانسته مسیر رشد درآمدی خود را حفظ کند و از اثرات منفی محدودیت‌های خوراک و نوسانات صادراتی عبور کند.
درخشش صنعت پلی‌پروپیلن
پلی‌پروپیلن از پلیمریزاسیون مونومر پروپیلن به‌دست می‌آید. انواع این محصول شامل هموپلیمرها، کوپلیمرهای تصادفی و کوپلیمرهای ضربه‌گیر و گریدهای تخصصی مانند شیشه‌پرشده یا پرکنش‌یافته است. خواص کلیدی پلی‌پروپیلن شامل چگالی کم، مقاومت شیمیایی خوب، مقاومت به خستگی و قابلیت قالب‌گیری بالا است؛ همین ویژگی‌ها آن را برای تولید لوازم بسته‌بندی، قطعات خودرویی و منسوجات صنعتی ایده‌آل کرده است.
تامین پروپیلن به عنوان خوراک اصلی، نقش محوری در هزینه تمام‌شده پلی‌پروپیلن دارد. پروپیلن می‌تواند از محصولات جانبی کراکینگ بخار، واحدهای FCC پالایشگاهی و به‌ویژه از فرایندهای تبدیل پروپان به پروپیلن (PDH) تامین شود. کشورها و بازیگران صنعتی که دسترسی ارزان به خوراک مانند پروپان یا اتان دارند، مزیت رقابتی پایدارتری در تولید PP دارند. از سوی دیگر، مجتمع‌های یکپارچه پتروپالایشگاهی و شرکت‌های دارنده فناوری‌های مدرن می‌توانند با تنوع گریدها و ارائه محصولات ارزش افزوده، از فشارهای قیمتی جلوگیری کنند.
پلی‌پروپیلن کاربردهای متنوعی دارد که بزرگ‌ترین آن مربوط به بسته‌بندی است؛ ظروف مقاوم، درب‌ها، فیلم‌ها و قطعات ترموفرمینگ بیشترین سهم را از نظر ارزش و حجم دارند. در صنعت نساجی و منسوجات غیربافته، فیبرهای PP برای تولید فرش، طناب، ژئوتکستایل و منسوجات بهداشتی مانند پوشک کاربرد دارند.
در صنعت خودروسازی، قطعات داخلی، قطعات بدنه کم‌بار و قطعات تحت بار مثل سپرها و سیستم‌های سوخت‌رسانی از گریدهای تقویت‌شده یا شیشه‌پرشده استفاده می‌کنند تا وزن خودرو کاهش یابد. همچنین در حوزه بهداشت و درمان، گریدهای پرفشار و با خلوص بالا برای سرنگ‌های یکبارمصرف، قطعات تشخیصی و بسته‌بندی استریل کاربرد دارند.
وضعیت بازار پلی‌پروپیلن در ایران
در شهریورماه ۱۴۰۴ صنعت پلی‌پروپیلن یکی از باثبات‌ترین و در عین حال پربازده‌ترین عملکردهای خود را به ثبت رساند. سه پتروشیمی اصلی تولیدکننده این محصول در کشور توانستند تولید خود را در سطح شهریور سال گذشته حفظ کنند و با رشد قابل‌توجه در فروش داخلی، درآمدی چشم‌گیر به دست آورند. بررسی داده‌ها نشان می‌دهد روند همزمان افزایش تولید و تقاضا در بازار داخل، عامل اصلی جهش درآمدی این صنعت در شهریور بوده است.
تولید پلی‌پروپیلن در شهریورماه امسال به ۴۹هزار و ۷۰۴تن رسید؛ رقمی که تقریبا برابر با تولید شهریور سال گذشته یعنی ۴۹هزار و ۷۹۹تن است. این ثبات در تولید در حالی رقم خورد که بسیاری از واحدهای پتروشیمی کشور طی تابستان با محدودیت خوراک و تعمیرات دوره‌ای مواجه بودند. با این وجود، پتروشیمی‌های این صنعت توانستند ظرفیت عملیاتی خود را در سطح مطلوبی حفظ کنند. نتیجه این مدیریت، افزایش ۱۴درصدی تولید نسبت به مردادماه و بازگشت به سطح پایدار تولید سال گذشته بود.
از سوی دیگر، بازار فروش پلی‌پروپیلن در شهریورماه رشد محسوسی را تجربه کرد. حجم کل فروش داخلی این صنعت به ۵۱هزار و ۳۳۸ تن رسید که نسبت به شهریور سال گذشته رشد ۲۱درصدی و نسبت به مردادماه افزایش ۲۰درصدی را نشان می‌دهد. این روند بیانگر افزایش قابل‌توجه تقاضا در صنایع پایین‌دستی است.
بخش‌هایی چون بسته‌بندی، نساجی، خودروسازی و قطعه‌سازی از جمله مصرف‌کنندگان اصلی پلی‌پروپیلن هستند و داده‌های فروش نشان می‌دهد این صنایع در شهریورماه فعالیت خود را با سرعت بیشتری از سر گرفته‌اند.
درآمد صنعت پلی‌پروپیلن نیز همسو با رشد تولید و فروش، جهشی قابل‌توجه داشت. درآمد کل فروش این محصول در شهریورماه به چهار هزار و ۴۱۵میلیارد تومان رسید. این رقم نسبت به شهریور سال گذشته که درآمد دو هزار و ۱۲۴میلیارد تومانی ثبت شده بود، بیش از ۱۰۸درصد رشد را نشان می‌دهد. همچنین نسبت به مردادماه سال جاری (سه‌هزار و ۶۱۰میلیارد تومان) افزایش ۲۲درصدی را تجربه کرده است.
به نظر می‌رسد سه عامل اصلی در تقویت عملکرد شهریورماه نقش داشته‌اند؛ نخست ثبات در تولید که به جلوگیری از نوسان عرضه منجر شد، دوم افزایش محسوس تقاضای داخلی به ویژه در بخش بسته‌بندی و سوم رشد نرخ ارز که باعث افزایش ارزش ریالی فروش محصولات شد. این ترکیب سه‌گانه توانست موتور محرک رشد درآمدی صنعت را در شهریور روشن کند.
تحلیل داده‌های دو ماه اخیر نشان می‌دهد صنعت پلی‌پروپیلن در حال ورود به مرحله‌ای از تعادل میان تولید و تقاضا است. در ماه ابتدایی تابستان نوساناتی در عرضه به دلیل محدودیت خوراک مشاهده می‌شد اما اکنون تولیدکنندگان توانسته‌اند پاسخگوی کامل نیاز بازار داخلی باشند. کاهش موجودی انبارها و تداوم رشد تقاضا نیز نشان می‌دهد این تعادل حاصل یک رشد طبیعی در مصرف داخلی است، نه صرفا افزایش نرخ‌ها.
در مجموع، عملکرد شهریورماه صنعت پلی‌پروپیلن را می‌توان نقطه عطفی در بازگشت این بخش به مسیر رشد دانست. همزمانی رشد تولید، فروش و درآمد در شرایطی که سایر محصولات پتروشیمی با افت مواجه بودند، جایگاه ویژه‌ای برای پلی‌پروپیلن در میان محصولات پلیمری ایجاد کرده است. اگر روند فعلی در ماه‌های آینده تداوم یابد و نرخ ارز در سطوح فعلی باقی بماند، می‌توان انتظار داشت که درآمدهای این صنعت همچنان رو به افزایش باشد و بازار داخلی به رشد متوازن خود ادامه دهد.
بازیگران جهانی پلی‌پروپیلن
بازار جهانی پلی‌پروپیلن توسط چند بازیگر عمده هدایت می‌شود که در سبد تولید و دامنه جغرافیایی فعالیت گسترده‌ای دارند. از جمله شرکت‌هایی که در رتبه‌های بالای ظرفیت و تنوع گرید قرار دارند می‌توان به LyondellBasell ،SABIC ،Sinopec ،ExxonMobil Chemical ،Braskem و Reliance اشاره کرد. در سال‌های اخیر تلاش برای تکمیل زنجیره ارزش، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های تولید خاص و توسعه گریدهای تخصصی، به‌عنوان راهبردی برای حفظ حاشیه سود شناخته شده است.
آمارهای تجارت بین‌المللی نشان می‌دهد که کشورهای حوزه خلیج فارس، به‌ویژه عربستان سعودی، به‌عنوان صادرکننده عمده پلی‌پروپیلن نقش برجسته‌ای ایفا می‌کنند؛ دسترسی به خوراک ارزان و سرمایه‌گذاری در واحدهای PDH و مجتمع‌های عظیم پتروشیمی عامل این موقعیت است.
دیگر صادرکنندگان مهم شامل کره‌جنوبی، ایالات متحده و کشورهای صنعتی اروپا هستند که هم تولید داخلی قابل‌توجه دارند و هم در برخی موارد به عنوان‌هاب‌های بازتوزیع فعالیت می‌کنند. در سوی مقابل، چین به‌عنوان بزرگ‌ترین واردکننده شناخته می‌شود؛ نیاز گسترده صنعت تبدیل و مصرف نهایی در چین باعث شده جریان واردات از خاورمیانه، آسیا و آمریکای شمالی به این بازار عظیم هدایت شود. الگوی تجارت بسته به گرید محصول، نیازهای بازار و هزینه حمل‌ونقل متغیر است، اما کلیت آن نشان‌دهنده تمرکز تولید در مناطق دارای خوراک ارزان و تمرکز مصرف در مراکز صنعتی آسیا است.
در سال‌های اخیر موجی از پروژه‌های PDH و افزایش ظرفیت در خاورمیانه و آسیا، عرضه جهانی را تقویت کرده است. افزایش ظرفیت جدید باعث شده تعادل عرضه و تقاضا تحت فشار قرار گیرد و تولیدکنندگان سنتی برای حفظ حاشیه سود به سمت تولید گریدهای تخصصی، یکپارچه‌سازی بیشتر و سرمایه‌گذاری در بازیافت مکانیکی و شیمیایی حرکت کنند. ورود تولیدکنندگان بزرگ جدید در سال‌های اخیر، از جمله طرح‌های عظیم در آفریقا که هدف کاهش واردات منطقه‌ای و صادرات به بازارهای بین‌المللی را دنبال می‌کنند، نشان می‌دهد بازیگران جدید می‌توانند جریان تجارت را تغییر دهند و رقابت قیمتی را تشدید کنند.
محیط زیست و پلی‌پروپیلن
پلی‌پروپیلن قابل بازیافت است اما نرخ بازیافت در سطح جهان بسیار ناهمگن است؛ قطعات سخت‌تر جمع‌آوری مانند فیلم‌های بسته‌بندی مشکل جدی‌تری برای بازیافت ایجاد می‌کنند. سیاستگذاری‌هایی مانند مسوولیت تولیدکننده و اهداف بسته‌بندی قابل بازیافت در اروپا، و همچنین ابتکارات صنعتی برای طراحی به‌منظور بازیافت و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های بازیافت شیمیایی، زمینه‌ای برای تغییر ایجاد کرده‌اند. در عین حال تضاد بین رشد تولید و ناکافی‌بودن زیرساخت‌های جمع‌آوری، نگرانی‌های زیست‌محیطی را تشدید می‌کند و تنظیم‌کنندگان و صنعت را به همکاری برای توسعه اقتصاد مدور و کاهش نرخ هدررفت کالا فرامی‌خواند.
برای خریداران و تبدیل‌کنندگان، مدیریت سبد تامین و توجه به گریدهای خاص و هزینه‌های لجستیک اهمیت دارد؛ منابع رقابتی مانند صادرکننده‌های خاورمیانه و شرقی آسیا می‌توانند گزینه‌های مقرون به صرفه فراهم کنند اما ثبات عرضه و کیفیت را باید سنجید. برای تولیدکنندگان، فشار ناشی از ظرفیت جدید و نوسانات خوراک، ضرورت حرکت به سوی محصولات با ارزش افزوده بالاتر و سرمایه‌گذاری در بازیافت را تعیین می‌کند.
از منظر سیاستگذاری، هماهنگی بین افزایش ظرفیت تولید و تقویت زیرساخت‌های مدیریت پسماند و بازیافت برای دست یافتن به اهداف زیست‌محیطی و صنعتی حیاتی است. در پایان، پلی‌پروپیلن همچنان یک ماده پایه برای اقتصاد جهانی باقی می‌ماند اما آینده آن بستگی مستقیم به توازن عرضه و تقاضا، تحولات فناوری تولید و تعهد به حلقه‌بندی مواد دارد.
