جهش درآمد ریالی تولیدکنندگان PVC
ارزش فروش داخلی در مهر امسال به ۶۱۸میلیارد تومان رسیده است. رقمی که نسبت به مهر پارسال بیش از ۵۰درصد افزایش نشان می‌دهد. این اختلاف میان افت نسبی فروش و جهش درآمدی گواهی است بر اینکه بازار ایران همچنان از فشار قیمتی، هزینه‌های تولید و تقاضای پایدار برای محصولات ساختمانی تاثیر می‌پذیرد.
از نمک صنعتی تا رزین PVC
بازار جهانی پلی وینیل کلراید یا همان PVC این روزها در مرکز توجه صنایع زیرساختی قرار دارد؛ ماده‌ای که از دل زنجیره کلر آلکالی و واکنش‌های پتروشیمیایی بیرون می‌آید و در نهایت به شکل لوله، پروفیل ساختمانی، روکش کابل و انواع محصولات دیگر وارد زندگی روزمره می‌شود. اهمیت این ماده نه تنها در حجم عظیم تولید آن، بلکه در نقشی است که در تجارت جهانی، ساخت‌وساز و شبکه‌های انرژی ایفا می‌کند.
زنجیره ارزش PVC از نمک صنعتی آغاز می‌شود که شاید در نگاه اول ارتباطی با صنعت پلاستیک نداشته باشد. کارخانه‌های کلر آلکالی با استفاده از نمک و برق، کلر و سود کاستیک را تولید می‌کنند که دو پایه اصلی در صنایع شیمیایی جهان به شمار می‌روند. کلر تولیدشده در مرحله بعد با اتیلن وارد واکنش می‌شود تا مونومر وینیل کلراید یا VCM شکل گیرد. این ماده نقطه اتصال میان صنایع بالادستی پتروشیمی و صنعت پلیمر است؛ جایی که فرایند پلیمریزاسیون، VCM را به رزین PVC تبدیل می‌کند.
رزین PVC در حالت اولیه پودری سفید و نسبتا شکننده است اما با افزودنی‌هایی مانند پایدارکننده، پلاستی‌سایزر، روان‌کننده و پرکننده، رفتارهای متفاوتی پیدا می‌کند. همین تنوع افزودنی‌ها باعث شده PVC در دو شکل اصلی سخت و نرم عرضه شود. PVC سخت عمدتا در صنایع ساختمانی کاربرد دارد و PVC نرم بیشتر در روکش کابل، کف‌پوش و بسته‌بندی استفاده می‌شود.
فرایندهای صنعتی که این رزین را به محصول نهایی تبدیل می‌کنند شامل اکستروژن، تزریق و کالندرینگ هستند. در اکستروژن، رزین با افزودنی‌ها ترکیب شده و در قالب‌های خاص به لوله، پروفیل و قطعات مشابه تبدیل می‌شود. در بخش تزریق نیز قطعات با اشکال پیچیده‌تر برای صنایع خودروسازی و لوازم خانگی تولید می‌شوند. ضخامت مناسب، مقاومت شیمیایی مطلوب و قابلیت کنترل خواص مکانیکی از طریق افزودنی‌ها باعث شده PVC یک ماده پایدار در دهه‌های اخیر باشد.
صنعت ساختمان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده PVC است. لوله‌های آب و فاضلاب، پروفیل پنجره‌ها و کف‌پوش‌ها سهم قابل توجهی از بازار را تشکیل می‌دهند. در کنار آن، صنایع برق و الکترونیک از این ماده به دلیل مقاوم بودن در برابر شعله و پایداری ابعادی در روکش سیم و کابل استفاده می‌کنند.
مصارف پزشکی مانند کیسه خون، تجهیزات یکبار مصرف و بخشی از بسته‌بندی‌های بهداشتی نیز از کاربردهای مهم PVC نرم به شمار می‌آید. تنوع این بازار به گونه‌ای است که PVC را به یکی از سه پلیمر پرمصرف جهان تبدیل کرده و در بسیاری از کشورها ظرفیت‌های تولیدی آن یکی از شاخص‌های توسعه صنایع شیمیایی محسوب می‌شود.
وضعیت بازار پی‌وی‌سی در ایران
بررسی عملکرد مهر ۱۴۰۴ نشان می‌دهد صنعت در بخش تولید رشد کرده اما همچنان نتوانسته در فروش به تناژ مهر سال گذشته برسد. در مقابل، درآمد به لطف نرخ‌های بالاتر جهش قابل توجهی داشته و ترکیب این سه عامل تصویری روشن از وضعیت فعلی بازار پی‌وی‌سی ارائه می‌دهد. از آنجا که صادرات این محصول به دلیل نیاز داخلی محدود است، تحلیل روند صادرات ارزش چندانی ندارد و تمرکز اصلی بر بازار داخل است.
در مهر ۱۴۰۴ مجموع تولید صنعت پی‌وی‌سی به ۱۲هزار و ۲۱۷تن رسید. رقمی که نسبت به مهر ۱۴۰۳ رشد ۸درصدی و نسبت به شهریور بدون تغییر بوده است. این ثبات تولید در ماهانه، همراه با رشد سالانه، نشان می‌دهد واحدهای تولیدی در مسیر حفظ ظرفیت عملیاتی قرار گرفته‌اند و بخشی از محدودیت‌های فنی یا برنامه‌های تعمیراتی که طی سال گذشته وجود داشت، تا حدی پشت سر گذاشته شده است.
با وجود این عملکرد باثبات در تولید، سمت فروش همچنان تصویر متفاوتی دارد. مجموع فروش صنعت در مهر ۱۴۰۴ برابر با ۱۰هزار و ۷۷۸ تن ثبت شده که نسبت به مهر سال گذشته ۶درصد کاهش و نسبت به شهریور ۱۱درصد افزایش داشته است. افزایش ماهانه فروش نشانه بازگشت تدریجی تقاضا از سمت صنایع پایین‌دستی است، اما افت فروش نسبت به مهر سال قبل بیانگر این است که بازار همچنان به سطح تقاضای دوره مشابه نرسیده است.
در بخش فروش داخلی، صنعت با عدد ۱۰هزار و ۷۷۸ تن در مهر امسال عملکرد بهتری نسبت به شهریور داشته و رشد ۱۱درصدی ثبت کرده اما در مقایسه با سال گذشته نزدیک ۴درصد افت کرده است. این موضوع تاکید می‌کند که اگرچه تولید رشد کرده اما فروش هنوز همان مسیر را دنبال نمی‌کند؛ بنابراین موجودی انبار ممکن است افزایش یافته باشد یا بخشی از کالا در مسیر توزیع قرار گرفته و هنوز جذب کامل بازار نشده است.
از منظر صادرات، صنعت عملا در مهر ۱۴۰۴ فروش صادراتی نداشته است. در مهر ۱۴۰۳ حدود ۱۷۳ تن صادرات ثبت شده بود، اما امسال با توجه به اولویت تامین بازار داخل، صادرات به صفر رسیده است. با توجه به نیاز داخلی و سیاست‌های محدودکننده صادرات، تحلیل صادرات پی‌وی‌سی اهمیت چندانی ندارد و مبنای ارزیابی اصلی، روند داخلی است.
ارزش فروش کل صنعت پی‌وی‌سی در مهر ۱۴۰۴ معادل ۶۱۸میلیارد تومان ثبت شده است. این عدد نسبت به مهر سال قبل رشد ۴۸درصدی و نسبت به شهریور رشد ۲۶درصدی دارد که یک جهش جدی محسوب می‌شود.
در بخش فروش داخلی نیز ارزش معاملات به ۶۱۸میلیارد تومان است. این رقم نسبت به سال گذشته ۵۱درصد افزایش نشان می‌دهد. رشد بیش از ۵۰درصدی درآمد داخلی با توجه به اینکه فروش داخلی در تناژ ۴درصد افت کرده، نشان می‌دهد افزایش نرخ‌ها عامل اصلی جهش درآمد بوده است.
به‌عبارت دیگر، صنعت پی‌وی‌سی در مهر امسال با وجود اینکه فروش تناژ نسبت به پارسال کاهش داشته، به لطف رشد قیمت‌ها توانسته درآمد بیشتری ثبت کند.
این موضوع یکی از ویژگی‌های خاص بازار پی‌وی‌سی در دوره اخیر است. صنعتی که به دلیل محدودیت عرضه داخلی، تقاضای پایدار صنایع ساختمانی، فشار هزینه‌های انرژی و خوراک و همچنین شرایط رقابتی منطقه‌ای، با روند صعودی نرخ‌ها مواجه شده است.
برآیند عملکرد مهر ۱۴۰۴ صنعت پی‌وی‌سی نشان می‌دهد تولید در مسیر رو به رشد قرار دارد و نسبت به سال گذشته بهبود یافته اما فروش همچنان نتوانسته به سطح مهر ۱۴۰۳ برسد. با این حال بازار داخلی طی یک ماه اخیر نشانه‌هایی از بازیابی دارد و رشد ۱۱درصدی فروش ماهانه این موضوع را تایید می‌کند.
تجارت جهانی و بازیگران اصلی بازار PVC
بازار جهانی PVC ترکیب خاصی از تولید متمرکز و تقاضای گسترده دارد. شرکت‌های عمده‌ای مانند شین اتسو، فورموسا پلاستیک، وست لیک، اینئوس و مجموعه‌های بزرگ چینی در صدر تولید جهانی قرار دارند. این شرکت‌ها شبکه وسیعی از مجتمع‌های پتروشیمی در آمریکا، اروپا و شرق آسیا دارند و ظرفیت‌های چند میلیون تنی آنها جهت بازار جهانی را تعیین می‌کند. مطابق اطلاعات منتشرشده در گزارش‌های صنعتی، چین طی سال‌های گذشته به بزرگ‌ترین مصرف‌کننده و یکی از صادرکنندگان مهم تبدیل شده است. آمریکا نیز به دلیل دسترسی به خوراک ارزان و زیرساخت گسترده کلر آلکالی، یکی از تامین‌کنندگان اصلی بازار جهانی است.
آمارهای جهانی نشان می‌دهد که ارزش تجارت PVC در سال‌های اخیر به چندین میلیارد دلار رسیده است. کشورهایی مانند آمریکا، چین و آلمان در فهرست صادرکنندگان اصلی قرار دارند، در حالی که هند، ترکیه، برزیل و بسیاری از کشورهای اروپایی واردکنندگان عمده‌اند. تقاضای پیوسته صنعت ساختمان در بازارهای در حال رشد، سهم بالایی در واردات PVC دارد و همین موضوع باعث شده بازارهایی مانند هند و ترکیه به مقصد ثابت صادرات تبدیل شوند. در مقابل، اروپا به دلیل فشارهای زیست‌محیطی و هزینه بالای انرژی در برخی دوره‌ها از رقابت قیمتی جا مانده و بخش قابل توجهی از نیاز خود را از منابع خارجی تامین کرده است.
در همین حال، ابتکارهایی مانند VinylPlus در اروپا با هدف کاهش انتشار، بهبود بازیافت و حذف افزودنی‌های پرخطر شکل گرفته و روند تولید این ماده را تغییر داده‌اند.
یکی از ویژگی‌های مهم بازار PVC این است که عوامل بیرونی مانند قیمت انرژی، هزینه برق واحدهای کلر آلکالی، قیمت اتیلن و شرایط حمل‌ونقل جهانی به سرعت بر عرضه و تقاضا تاثیر می‌گذارند. هنگامی که قیمت نفت و گاز افزایش پیدا می‌کند، حاشیه سود تولیدکنندگان کوچک‌تر کاهش می‌یابد و بازار به سمت تولیدکنندگان بزرگ با مقیاس بالا متمایل می‌شود.
همچنین تغییرات در مقررات زیست‌محیطی یا تعرفه‌های تجاری می‌تواند مسیر صادرات را تغییر دهد و رقابت را میان بازیگران اصلی تشدید کند. به طور کلی باید گفت PVC همچنان یکی از ستون‌های اصلی صنایع زیرساختی و شیمیایی جهان است. زنجیره ارزش آن از نمک صنعتی تا رزین نهایی گسترده و پیچیده است و شبکه تجارت آن به دلیل نقش کلیدی در ساخت‌وساز، بهداشتی، الکترونیک و بسته‌بندی به شدت پویا بوده و تحت تاثیر عوامل اقتصادی و صنعتی قرار دارد. آینده این بازار در سال‌های پیش رو تحت تاثیر توسعه فناوری‌های بازیافت، بهبود فرایندهای تولید و رقابت میان سه قطب اصلی یعنی آمریکا، چین و اروپا خواهد بود.
