هر تغییر در انرژی جهانی،مستقیما روانکارها را نشانه میرود؛
فرصت‌های نو در بازار روانکار
ارزیابی مقادیر تولید و فروش گروه روانکار بازار سرمایه نشان می‌دهد که در ۵ ماه نخست امسال و همچنین سه‌ماهه بهار سال جاری میزان تولیدات کاهشی بوده است. عامل اصلی این موضوع به افزایش نرخ دلار رسمی(توافقی) بازمی‌گردد که موجب شده است تا شرکت‌های روانکار طی چهار ماهه امسال با افزایش نرخ لوب‌کات مواجه شود و به‌دنبال آن با جهش هزینه همراه شود. از آن طرف قیمت‌گذاری دستوری اجازه هم‌سو شدن رشد هزینه با نرخ فروش را نمی‌دهد.
رکود تولیدات روانکارها
بررسی میزان تولیدات شرکت‌های تولیدکننده روانکار بازار سرمایه نشان می‌دهد که در مقیاس سالانه متوسط در هر سال ۲میلیون تن محصول از طریق چهار تولیدکننده اصلی این صنعت به چرخه تولید درآمده است. در سال ۱۴۰۳تولیدات این گروه در مقایسه با متوسط تولید سالانه رشد یافته است. طی این سال مجموعا ۲میلیون و ۴۲۸هزار تن روانکار توسط بورسی‌های صنعت به تولید درآمد که نسبت به سال ماقبل افزایش ۴درصدی و در مقایسه با متوسط تاریخی ۲۱درصد رشد تجربه کرده است.
به‌‌رغم بهبود تولیدات سالانه روانکارها، در مقیاس فصلی میزان تولیدات این صنعت کاهش تجربه کرده است. در سه‌ماهه بهار سال جاری ۱۳درصد از تولیدات شرکت‌های روانکار کاسته شد و تولیدات این صنعت به ۵۳۷هزار تن کاهش یافت. طی ۵ماه ابتدایی سال جاری نیز این روند نزولی تداوم یافته است و تا پایان مرداد ماه میزان تولیدات صنعت روانکار با نزول ۱۱درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۹۲۲هزار تن کاهش یافت. ارزیابی عامل نزول میزان تولیدات شرکت‌های روانکار نشان می‌دهد که عمده‌ترین دلیل این موضوع به بحث ماده‌اولیه صنعت بازمی‌گردد.
ماده‌اولیه تولید روانکار، لوب‌کات است که توسط شرکت‌های روانکار بازار سرمایه از طریق بورس کالا خریداری می‌شود. لوب‌کات تحت‌تاثیر نرخ دلار رسمی(توافقی) تعیین نرخ می‌شود. با این حال نرخ‌گذاری محصولات روانکار بازار سرمایه به‌صورت دستوری صورت می‌گیرد. همین امر موجب می‌شود تا با رشد دلار مبنای محاسبه بورس کالا(توافقی)، روانکارها نتوانند هزینه‌های اضافی را از طریق افزایش نرخ محصول جبران کنند.
همه این موارد موجب شده است تا در دوره‌های اخیر خصوصا در سال جاری میزان تولیدات روانکارها کاهش یابد. در پنج ماهه امسال تنها شرکتی که موفق شده است برخلاف کلیت صنعت، میزان تولیدات خود را بهبود بخشد، شرکت «شنفت» است که ظرف ۵ماه نخست امسال مجموعا ۲درصد به تولیدات خود افزوده است و ۱۷۹هزار تن محصول به چرخه تولید درآورده است.
میدان مین چالش‌ها
یکی از مهم‌ترین چالش‌های صنعت روانکار وابستگی شدید به نفت خام و فرآورده‌های آن است. نوسانات قیمت جهانی نفت موجب شده تا ثبات در سودآوری و برنامه‌ریزی برای این صنعت دشوار باشد. از سوی دیگر، مسائل زیست‌محیطی و قوانین سخت‌گیرانه در زمینه انتشار آلاینده‌ها و پسماندهای صنعتی، تولیدکنندگان را وادار کرده تا به سمت فناوری‌های نوین و روانکارهای سبز حرکت کنند. تحریم‌ها، محدودیت‌های تجاری و هزینه‌های بالای تحقیق و توسعه نیز از جمله موانعی هستند که رشد و نوآوری در این صنعت را کند می‌کنند. در عین حال، رقابت فشرده میان تولیدکنندگان جهانی باعث شده تا بازارهای صادراتی با فشار بیشتری مواجه شوند.
رشد نرخ؛ ناجی روانکارها
بررسی وضعیت درآمد تولیدکنندگان روانکار بازار سرمایه نشان می‌دهد که در 13سال گذشته، به طور میانگین در هر سال 37درصد به فروش این صنعت افزوده شد. در سال 1403 میزان درآمد تولیدکنندگان روانکار بازار سهام با افزایش 36درصد نسبت به سال ماقبل به میزان 97هزار و 498میلیارد تومان به ثبت رسید. در فصل بهار سال جاری فروش تولیدکنندگان روانکار با رشد 28درصدی نسبت به بهار 1403، به میزان 25هزار و 998میلیارد تومان افزایش یافت. در 5ماه نخست امسال نیز میزان رشد درآمدی شرکت‌های روانکار قابل‌توجه بوده است.
در بازه 5ماهه، 42درصد به درآمد گروه روانکار افزوده شده است و فروش این صنعت به 49هزار و 514میلیارد تومان افزایش یافت. در سال جاری بالاترین میزان رشد درآمد مختص به شرکت «شرانل» است. این شرکت طی 5ماه اول امسال فروش خود را 67درصد افزایش داد و درآمد «شرانل» به 4هزار و 649میلیارد تومان رسید. با توجه به عدم افزایش مقادیر تولید و فروش روانکارها در سال جاری، عامل اصلی در رشد درآمد این گروه را می‌توان افزایش نرخ فروش عنوان کرد.
برگ برنده توسعه
ورود فناوری نانو، توسعه افزودنی‌های پیشرفته و افزایش توجه به روانکارهای پایه سنتزی، چشم‌انداز جدیدی را برای این صنعت ترسیم کرده است. این محصولات علاوه بر عملکرد بهتر، عمر طولانی‌تر و کاهش مصرف انرژی را نیز به همراه دارند. از سوی دیگر، حرکت جهانی به سمت خودروهای برقی و هیبریدی، تولیدکنندگان را به سمت طراحی روانکارهایی متناسب با موتورهای الکتریکی سوق داده است. این تغییر می‌تواند در بلندمدت ساختار تقاضا را به شکل جدی دگرگون کند.
بازار جهانی روانکار تحت سلطه چندین غول بین‌المللی است که با برندهای شناخته‌شده و شبکه توزیع گسترده، سهم عمده‌ای از تجارت را در اختیار دارند. این شرکت‌ها با سرمایه‌گذاری کلان در تحقیق و توسعه، محصولات متنوع و سازگار با استانداردهای جهانی عرضه می‌کنند.
در برابر آنها، تولیدکنندگان محلی در کشورهای در حال توسعه بیشتر بر بازار داخلی تکیه دارند و در ورود به بازارهای صادراتی با محدودیت مواجه هستند. چالش رقابت جهانی تنها در کیفیت و قیمت خلاصه نمی‌شود؛ برندینگ، خدمات پس از فروش و توانایی پاسخگویی سریع به نیاز مشتریان نیز از عوامل تعیین‌کننده در این عرصه هستند.
اگرچه صنعت روانکار با موانع متعدد از جمله قیمت‌گذاری دستوری، گران بودن ماده‌اولیه و غیره مواجه است، اما ظرفیت‌های بزرگی برای رشد در اختیار دارد. توسعه فناوری‌های سبز، استفاده از مواد اولیه جایگزین و تمرکز بر بازارهای نوظهور از جمله مسیرهایی است که می‌تواند آینده این صنعت را روشن‌تر سازد. سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه و ایجاد همکاری‌های بین‌المللی، امکان انتقال دانش و دسترسی به فناوری‌های پیشرفته را فراهم می‌کند. همچنین، توجه به ارتقای بهره‌وری در تولید و بهینه‌سازی فرآیندها می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و افزایش رقابت‌پذیری کمک کند.
لزوم بازنگری در استراتژی روانکارها
صنعت روانکار در نقطه عطفی تاریخی قرار دارد. از یک سو چالش‌های ناشی از نوسانات نفت، تغییرات فناورانه و فشارهای زیست‌محیطی بر دوش این صنعت سنگینی می‌کند، و از سوی دیگر فرصت‌های ناشی از نوآوری، تنوع بازارها و روندهای جهانی به سمت پایداری، افق‌های تازه‌ای را پیش روی آن قرار داده است. در نهایت، موفقیت در این مسیر نیازمند ترکیبی از استراتژی‌های هوشمندانه، سرمایه‌گذاری در فناوری و مدیریت موثر منابع است. عواملی که می‌توانند صنعت روانکار را از یک بخش سنتی به بازیگری نوآور و اثرگذار در اقتصاد جهانی بدل سازند.
