نوسانات مواد اولیه و هزینه‌های بالای تولید،بزرگ‌ترین مانع پیش روی تولیدکنندگان است
بازگشت طعم رشد به صنعت سس و رب
نوسانات مواد اولیه، افزایش هزینه‌های تولید، رقابت داخلی و فشار واردات از جمله مهم‌ترین موانع پیش روی شرکت‌های این گروه است. ارزیابی مقادیر تولید این صنعت نشان می‌دهد که در سال ۱۴۰۳، برخلاف روند تاریخی تولیدات این صنعت تحت‌تاثیر چالش‌های مذکور با کاهش ۱۰درصدی همراه شد. از منظر درآمدی نیز شتاب رشد درآمد این صنعت افت ۲۴درصد نسبت به متوسط سالانه تجربه کرد. با این حال در سه‌ماهه تابستان نشانه‌هایی از بهبود وضعیت متغیرهای مالی مشاهده می‌شود. میزان تولید و درآمد صنعت سس و رب در دومین فصل سال جاری به‌ترتیب بهبود ۲۰ و ۷۴درصدی به ثبت رسانده است. از منظر سودآوری در سال گذشته حاشیه سود گروه سس و رب با نزول ۷درصد نسبت به میانگین تاریخی به ۱۶درصد کاهش یافته است. در بازه فصلی نیز طی بهار امسال حاشیه سود ۳درصد افت تجربه کرده است.
بزرگ‌ترین مانع تولید
یکی از اصلی‌ترین مشکلات صنعت سس و رب، وابستگی شدید به مواد اولیه فصلی مانند گوجه‌فرنگی و کنسانتره است. این وابستگی باعث می‌شود شرکت‌ها در برنامه‌ریزی تولید و پیش‌بینی هزینه‌ها با مشکلات جدی روبه‌رو شوند. افزایش ناگهانی قیمت مواد اولیه می‌تواند به طور مستقیم حاشیه سود را تحت فشار قرار دهد و حتی تولید برخی شرکت‌ها را محدود کند.
علاوه بر این، کیفیت مواد اولیه نیز عامل تعیین‌کننده‌ای در میزان تولید و رضایت مشتریان محسوب می‌شود و نوسانات آن می‌تواند بر تصویر برند اثر منفی بگذارد. افزون بر این صنعت سس و رب با فشار هزینه‌های عملیاتی گسترده‌ای مواجه است. افزایش قیمت انرژی، هزینه‌های بسته‌بندی و حمل‌ونقل، بخش قابل‌توجهی از سود شرکت‌ها را کاهش می‌دهد. بسیاری از شرکت‌های کوچک و متوسط به دلیل محدودیت نقدینگی و توان مالی، با افزایش این هزینه‌ها ناچار به کاهش تولید یا توقف برخی خطوط تولید می‌شوند. علاوه بر این، نبود زیرساخت‌های کافی در زمینه حمل‌ونقل و نگهداری مواد اولیه می‌تواند منجر به هدررفت محصول و افزایش هزینه‌ها شود.
رکود تولیدات
ارزیابی میزان تولیدات صنعت سس و رب بازار سهام نشان می‌دهد که در 13سال گذشته میانگین در هر سال 105هزار تن انواع سس و رب توسط چهار شرکت بورسی این صنعت به چرخه تولید درآمده و میانگین سالانه 16درصد به مجموع تولیدات افزوده شده است. با این حال در سال‌های 1401 و همین‌طور 1403 وضعیت تولیدات گروه سس و رب بورس تهران چندان مناسب نبوده است و برخلاف روند سالانه، کاهش تولیدات در این صنعت رقم خورده است. در سال 1401، 9درصد از تولیدات سس و ربی‌ها کاهش یافت و طی سال 1403 نیز 10درصد از تولیدات این صنعت کاسته شد و 94هزار تن محصول از طریق بورسی‌های این گروه به چرخه تولید درآمد و روانه بازار شد. در مقیاس فصلی طی بهار امسال وضعیت تولیدات سس و ربی‌ها همچون سال گذشته رکودی بوده و تولیدات با افت 11درصد مواجه شده است.
با این حال در سه‌ماهه تابستان وضعیت تولیدات بهبود نسبی یافته است. در دومین فصل سال جاری 26هزار تن سس و رب تولید شد که در مقایسه با فصل مشابه سال گذشته 20درصد بهبود تجربه کرده است. در مقیاس شش‌ماهه امسال، میزان تولیدات گروه سس و رب بورس تهران با بهبود 4درصدی نسبت به دوره مشابه همراه شده و تولیدات این صنعت به 46هزار تن افزایش یافته است. در سال جاری بیشترین میزان رشد مقادیر تولید مختص به شرکت «غمهرا» است. این شرکت در شش‌ماهه نخست امسال 24هزار و 342تن محصول تولید کرد که نسبت به دوره مشابه سال گذشته 12درصد بهبود یافته است.
رقابت داخلی و تهدید واردات
رقابت در بازار داخلی و فشار واردات محصولات مشابه نیز یکی از چالش‌های اصلی صنعت است. برندهای خارجی با قیمت‌های رقابتی و کیفیت بالا قادرند سهم بازار داخلی را از تولیدکنندگان داخلی بگیرند. این فشار به ویژه شرکت‌های کوچک‌تر و تازه‌کار را تحت تاثیر قرار می‌دهد، زیرا توانایی مقابله با رقابت قوی و سرمایه‌گذاری در بازاریابی و توسعه محصول را ندارند. به علاوه، ورود محصولات جایگزین از کشورهای همسایه و چین، بخشی از بازار داخلی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و فشار رقابتی را تشدید می‌کند.
روند مطلوب درآمد
بررسی درآمد شرکت‌های تولیدکننده سس و رب بازار سهام در 13سال اخیر نشان می‌دهد که در هر سال میانگین 43درصد به درآمد این صنعت افزوده شده است. با این حال شتاب رشد درآمدی از سال 1401 کاهش یافته و در سال 1403 تنها 19درصد به فروش صنعت افزوده شد. این به معنای افت 24درصدی شتاب افزایش درآمد گروه سس و رب تالار شیشه‌ای در قیاس با متوسط سالانه است. در مقیاس فصلی طی بهار امسال افزایش قابل‌توجهی در درآمد صنعت سس و رب رقم نخورد. با این حال طی دومین فصل سال 74درصد به درآمد این گروه افزوده شد و فروش آن به 2هزار و 390میلیارد تومان رسید.
در شش‌ماهه نخست امسال 50درصد به درآمد فروش گروه سس و رب بورس تهران افزوده شد و فروش این صنعت به 4هزار و 353میلیارد تومان رسید. در نیمه ابتدای سال جاری «غشهداب» بالاترین میزان رشد درآمدی رقم خورد و فروش این صنعت به 689میلیارد تومان رسید.
محدودیت‌های صادراتی
صنعت سس و رب ایران دارای ظرفیت بالایی برای صادرات است، اما محدودیت‌های تجاری و مشکلات لجستیکی مانع از بهره‌برداری کامل از این ظرفیت می‌شود. تحریم‌ها، موانع گمرکی و مشکلات حمل‌ونقل بین‌المللی دسترسی شرکت‌ها به بازارهای صادراتی را محدود کرده است. با این حال، شرکت‌هایی که موفق به توسعه بازارهای صادراتی خود شده‌اند، توانسته‌اند بخش مهمی از درآمد و سودآوری خود را از این مسیر تامین کنند.
مدیریت بهینه صادرات و ایجاد قراردادهای بلندمدت با مشتریان خارجی می‌تواند ریسک‌ها را کاهش داده و فرصت رشد را افزایش دهد. برخی شرکت‌ها در مواجهه با چالش‌ها، استراتژی‌های موفقی برای مدیریت تولید و فروش خود اتخاذ کرده‌اند. تمرکز بر بهره‌وری خطوط تولید، بهبود کیفیت محصولات، توسعه بسته‌بندی جذاب و استفاده از فناوری‌های نوین تولید، از جمله راهکارهایی است که می‌تواند مزیت رقابتی ایجاد کند. همچنین، مدیریت زنجیره تامین و برنامه‌ریزی دقیق تولید، کمک می‌کند تا اثر نوسانات قیمت مواد اولیه کاهش یابد و تولید پایدار حفظ شود. این اقدامات نه تنها به افزایش تولید کمک می‌کند، بلکه اعتماد مشتریان و سرمایه‌گذاران را نیز تقویت می‌کند.
نزول متغیرهای سودآوری
ارزیابی متغیرهای سودآوری گروه سس و رب بازار سرمایه نشان می‌دهد که در دوره‌های اخیر با کاهش همراه شده است. طی سال 1403 حاشیه سود صنعت حاشیه سود گروه سس و رب به میزان 16درصد به ثبت رسید که در قیاس با متوسط سالانه 7درصد کاهش یافته است. در مقیاس فصلی نیز نزول سودآوری سس و رب رقم خورده است. در بهار امسال حاشیه سود صنعت 16درصد به ثبت رسید که در مقایسه با میانگین سالانه 3درصد کاهش یافت. در میان چهار تولیدکننده سس و رب بازار سهام، «غشهداب» بهترین عملکرد را از منظر سودآوری به نمایش گذاشته است. حاشیه سود این شرکت در سال 1403 و بهار امسال به‌ترتیب 21 و 17درصد به ثبت رسیده است.
چشم‌انداز توسعه و رشد پایدار
با وجود چالش‌های متعدد، چشم‌انداز صنعت سس و رب امیدوارکننده است. سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، بهبود فرآیندهای تولید و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین می‌تواند راهی برای افزایش کیفیت محصول و کاهش هزینه‌ها باشد. توسعه بازارهای صادراتی، شناسایی مشتریان جدید و تمرکز بر محصولات با ارزش افزوده بالاتر، می‌تواند سهم بازار شرکت‌ها را افزایش دهد و درآمد ارزی بیشتری ایجاد کند. علاوه بر این، سیاست‌های حمایتی دولت از جمله تسهیل صادرات، ارائه تسهیلات مالی و حمایت از تحقیق و توسعه، می‌تواند زمینه‌ساز رشد و توسعه پایدار این صنعت باشد. نوسانات مواد اولیه، افزایش هزینه‌ها و رقابت خارجی می‌تواند تولید و سودآوری شرکت‌ها را تحت فشار قرار دهد،
اما مدیریت بهینه، سرمایه‌گذاری در کیفیت محصول و توسعه بازارهای صادراتی می‌تواند مسیر رشد پایدار را برای این صنعت هموار کند. در نهایت، اگر شرکت‌ها و سیاستگذاران با همکاری یکدیگر بتوانند زیرساخت‌های لازم و حمایت‌های مناسب را فراهم کنند، صنعت سس و رب قادر خواهد بود به جایگاه پیشین خود بازگردد و سودآوری بالایی را تجربه کند.
