فلز سبکی که دنیا را متحول کرده است؛
آینده روشن صنعت آلومینیوم
آلومینیوم به دلیل ویژگیهای منحصربهفردش، بهعنوان یک منبع اقتصادی کلیدی، پایه و اساس توسعه زیرساختها و نوآوریهای تکنولوژیک در سراسر جهان شناخته شده است. ایران نیز با داشتن ذخایر غنی بوکسیت و ظرفیتهای تولید قابلتوجه، در مسیر تقویت این صنعت است تا جایگاه خود را در بازارهای جهانی بهبود بخشد و به یکی از بازیگران اصلی این حوزه تبدیل شود.
جبران جاماندگی تولیدات
بررسی مقادیر تولیدی صنعت آلومینیوم نشان میدهد که در ۱۳سال اخیر به طور متوسط در هر سال ۲۰۵هزار و ۷۶۷تن آلومینیوم از طریق چهار تولیدکننده بورسی این حوزه به چرخه تولید درآمده است. باتوجه به روند ناهمگون رشد و کاهش تولیدات این صنعت، در برآیند سالانه تولیدات این صنعت بدون تغییر بوده است.
در سال ۱۴۰۳، میزان تولیدات شرکتهای آلومینیوم بازار سهام ۱۹۴هزار و ۷۷۴تن به ثبت رسید که در مقایسه با سال ماقبل ۹درصد نزول را تجربه کرده است. علاوه بر این میزان تولیدات این صنعت نسبت به متوسط تناژ تولیدات سالانه آلومینیومسازان افت ۵درصدی را رقم زده است. در بازه فصلی طی سهماهه دوم امسال برخلاف بهار، رشد تولیدات مثبت بوده است. در تابستان میزان تولیدات آلومینیومسازان بورسی با افزایش ۲درصدی به ۵۱هزار و ۳۴۸تن رسیده است.
طی هفت ماه نخست امسال مجموع تولیدات شرکتهای آلومینیومساز بورسی به میزان ۱۲۱هزار و ۷۳۵تن بوده که در مقایسه با هفت ماه مشابه سال گذشته ۲درصد نزول را به ثبت رسانده است. در این مقیاس شرکت «فنوال» بیشترین میزان بهبود تولیدات را تجربه کرده است. این شرکت در هفت ماه نخست سال جاری ۹هزار و ۹۰۷تن آلومینیوم به چرخه تولید درآورد که نسبت به هفت ماه ابتدایی ۱۴۰۲، افزایش ۷درصدی داشته است.
بزرگترین بازیگر جهانی آلومینیوم
بازار جهانی آلومینیوم طی سالهای اخیر دچار تغییرات چشمگیری شده است. افزایش تقاضا بهخصوص در صنایع خودرو و ساختمانسازی، رشد تولید این فلز را در سطح جهان رقم زده است. چین، بزرگترین تولیدکننده و مصرفکننده آلومینیوم، نقش بسیار مهمی در تعیین قیمتها و عرضه جهانی دارد. تغییرات در سیاستهای این کشور به سرعت بر بازار جهانی تاثیر میگذارد.
ایران با وجود محدودیتهای ناشی از تحریمها، توانسته تولید خود را افزایش دهد و به بازارهای منطقهای نفوذ کند. اما قیمت آلومینیوم به شدت وابسته به هزینههای انرژی و تولید است و نوسانات زیاد این قیمتها، چالشی جدی برای تولیدکنندگان داخلی به شمار میآید. مدیریت این نوسانات، کاهش هزینههای انرژی و بهبود فناوری تولید، از اولویتهای اصلی برای حفظ رقابتپذیری صنعت آلومینیوم ایران است.
کلید طلایی تولید پایدار
فرآیند تولید آلومینیوم از استخراج بوکسیت آغاز میشود و پس از پالایش به آلومینا و در نهایت با استفاده از الکترولیز به آلومینیوم خالص تبدیل میشود. این مراحل انرژیبر و هزینهزا هستند و یکی از چالشهای بزرگ صنعت، مصرف بالای انرژی در آنهاست. به همین دلیل، بهکارگیری فناوریهای نوین برای کاهش مصرف انرژی و ارتقای کیفیت محصول، اهمیت ویژهای یافته است.
در سالهای اخیر، فناوریهای پیشرفتهای مانند بازیافت آلومینیوم با کارآیی بالا و استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر، به عنوان راهکارهای پایدار در صنعت مطرح شدهاند. این تکنولوژیها نه تنها هزینههای تولید را کاهش میدهند، بلکه تاثیرات زیستمحیطی را نیز به طور قابلتوجهی کاهش میدهند و مسیر تولید سبز را هموار میکنند.
سیکل رونق درآمدی
از منظر درآمدی، در مقیاس سالانه طی 13سال گذشته در هر سال متوسط 37درصد به درآمد فروش آلومینیومسازان بازار سهام افزوده شد. در سال 1403 میزان درآمد این صنعت 32هزار و 840میلیارد تومان به ثبت رسید که در قیاس با سال ماقبل 48درصد جهش تجربه کرد. این به معنای بهبود 11درصدی درآمد آلومینیومسازان نسبت به میانگین رشد سالانه است. هرچند که در بهار امسال رشد اندک 14درصدی در درآمد تولیدکنندگان آلومینیوم بازار سرمایه به ثبت رسید، طی تابستان جهش 46درصدی در فروش این صنعت رقم خورد و درآمد آلومینیومیها به 10هزار و 189میلیارد تومان رسید.
در بازه هفتماهه، طی سال جاری میزان درآمد این صنعت 22هزار و 597میلیارد تومان به ثبت رسید که در قیاس با هفت ماه ابتدایی سال گذشته 40درصد بهبود یافته است. در همین مدت بیشترین میزان جهش درآمد مختص به شرکت «فنوال» است. این شرکت که از منظر تولیدات بهترین عملکرد را در سال جاری به ثبت رساند، از نظر درآمدی نیز با ثبت جهش 110درصدی درآمد خود را به 2هزار و 591میلیارد تومان افزایش داد.
مسیر پیچیده صنعت آلومینیوم ایران
صنعت آلومینیوم ایران با ظرفیتهای بالقوه فراوان، همزمان با چالشهای جدی نیز مواجه است. یکی از مهمترین این چالشها، مصرف بالای انرژی در فرآیند تولید است که به ویژه در مرحله الکترولیز، هزینههای تولید را به شدت افزایش میدهد. دسترسی محدود به منابع انرژی ارزان و پایدار، فشار مضاعفی بر تولیدکنندگان وارد میکند. نوسانات قیمت جهانی آلومینیوم نیز با توجه به تاثیر عوامل متعددی مانند قیمت انرژی و تحولات اقتصادی، ریسک سرمایهگذاری را در این صنعت افزایش داده است. از سوی دیگر، تحریمها مانع دسترسی ایران به فناوریهای نوین و بازارهای صادراتی شدهاند که این موضوع رشد و توسعه صنعت را کند کرده است.
با این حال، فرصتهای قابلتوجهی در این مسیر وجود دارد. ذخایر غنی بوکسیت و ظرفیتهای تولیدی ایران، این امکان را فراهم میکند که کشور به یک بازیگر مهم منطقهای تبدیل شود. توسعه بازارهای صادراتی منطقهای و جذب سرمایهگذاریهای جدید میتواند به ارتقاء فناوری، افزایش تولید و بهبود کیفیت محصولات کمک کند. حرکت به سمت تولید محصولات با ارزش افزوده بالا، یکی دیگر از راهکارهای مهم برای رقابت در بازار جهانی است. در مجموع، صنعت آلومینیوم ایران در تقاطع چالشها و فرصتها قرار دارد؛ مدیریت هوشمندانه منابع، بهرهگیری از فناوریهای نوین و حمایتهای هدفمند میتواند آینده روشنی برای این صنعت رقم بزند.
حفظ سودآوری در عین محدودیتها
بررسی متغیرهای سودآوری تولیدکنندگان آلومینیوم بازار سرمایه نشان میدهد، روند سالانه و فصلی حاشیه سود این صنعت روبه افزایش بوده است. متوسط حاشیه سود گروه آلومینیوم بورس تهران در 13سال اخیر، 9درصد بوده است. در سال 1403 حاشیه سود این صنعت به 16درصد افزایش یافت که این به معنای بهبود 7درصدی حاشیه سود آلومینیومسازها نسبت به متوسط سالانه است. در بازه فصلی، طی بهار و تابستان امسال بهترتیب حاشیه سود 12 و 17درصدی به ثبت رسید که همچون وضعیت سال گذشته بوده است. از میان چهار تولیدکننده آلومینیوم بازار سهام، «فنوال» بهترین عملکرد را از منظر رشد متغیرهای سودآوری تجربه کرده است. این شرکت در سال 1403 و تابستان امسال بهترتیب حاشیه سود 35 و 25درصدی را به ثبت رسانده است.
شرکتهای پیشرو در ایران و جهان
در صنعت آلومینیوم ایران، شرکتهای بزرگی همچون ایمیدرو و شرکت آلومینیوم ایران به عنوان ستونهای اصلی فعالیتهای استخراج، تولید و فرآوری شناخته میشوند. این شرکتها با اجرای پروژههای گسترده و سرمایهگذاری در توسعه زیرساختها، نقش مهمی در پیشبرد صنعت آلومینیوم کشور ایفا میکنند. ایمیدرو به عنوان متولی اصلی معادن و صنایع معدنی، برنامههای گستردهای برای افزایش ظرفیت تولید و بهبود کیفیت محصولات در دست اجرا دارد.
در سطح جهانی، شرکتهای بزرگ و شناخته شدهای مانند آلکوا (Alcoa)، ریو تینتو (Rio Tinto) و شل (Shell) با تمرکز بر نوآوری و فناوریهای پیشرفته، به طور مستمر در حال بهبود فرآیندهای تولید و کاهش هزینهها هستند. این غولهای صنعتی با سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه، استفاده از فناوریهای نوین و توجه به مسائل زیستمحیطی، چشمانداز رقابتی و پویایی را در بازار جهانی آلومینیوم ایجاد کردهاند. ترکیب توانمندیهای داخلی با بهرهگیری از تجارب و فناوریهای بینالمللی، میتواند مسیر رشد و توسعه صنعت آلومینیوم ایران را هموارتر کند و این صنعت را به جایگاه برجستهتر در بازارهای جهانی برساند.
آیندهای روشن یا هزارتویی پیچیده؟
با وجود چالشهای فراوان، صنعت آلومینیوم ایران ظرفیت بالایی برای رشد و توسعه دارد که میتواند آن را به یکی از بازیگران مهم منطقهای و حتی جهانی تبدیل کند. کلید موفقیت در این مسیر، بهرهگیری از فناوریهای نوین، سیاستهای حمایتی و توسعه بازارهای صادراتی است. این موارد به افزایش تولید، ارتقای کیفیت و رقابتپذیری کمک میکند. علاوه بر این، توجه ویژه به مسائل زیستمحیطی و حرکت به سمت تولید پایدار، نه تنها مسوولیتی اجتماعی بلکه فرصتی طلایی برای بهبود جایگاه ایران در عرصه جهانی محسوب میشود.
