الزامات توسعه انرژی خورشیدی
اگرچه در کوتاه‌مدت خاموشی‌های تحمیلی یک راهکار فوری برای کنترل شبکه به حساب می‌آید، اما نگاه پایدار به آینده انرژی کشور نیازمند بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر و زیرساخت‌های ایمن است. در این راستا، انرژی خورشیدی به دلیل دسترسی همیشگی، هزینه سرمایه‌گذاری نسبتا پایین و قابلیت نصب در مقیاس‌های مختلف، یکی از موثرترین گزینه‌ها برای توسعه شبکه برق کشور محسوب می‌شود.
توسعه انرژی خورشیدی و تولید پراکنده
انرژی خورشیدی امکان تولید پراکنده (Distributed Generation) را فراهم می‌کند، که خود به کاهش فشار شبکه و کاهش خاموشی‌های تحمیلی کمک می‌کند. نصب پنل‌های خورشیدی روی پشت‌بام منازل، ساختمان‌های عمومی و صنایع، می‌تواند کسری برق شبکه را در ساعات اوج کاهش دهد. حتی در مواردی که ظرفیت نصب‌شده محدود است، بهره‌برداری صحیح از آن می‌تواند به کاهش پیک مصرف، صرفه‌جویی اقتصادی و پایداری شبکه منجر شود. با این حال، یکی از موانع اصلی توسعه خورشیدی، سرمایه‌گذاری اولیه است. ایجاد زیرساخت شامل پنل‌ها، اینورتر، ترانسفورماتور و اتصال به شبکه، نیازمند منابع مالی و برنامه‌ریزی دقیق است. دولت و بخش خصوصی می‌توانند با همکاری یکدیگر، نقش مکمل داشته باشند؛ کاهش تعرفه گمرکی واردات تجهیزات، ارائه زمین و تسهیلات مالی، و قراردادهای خرید تضمینی برق، انگیزه سرمایه‌گذاران را افزایش می‌دهد. این سیاست‌ها هم در مقیاس خانگی و هم در مقیاس صنعتی، می‌توانند تولید پراکنده برق را تقویت کنند و کسری تولید شبکه را کاهش دهند.
نقش ساختمان‌ها در کاهش مصرف و تولید انرژی
ساختمان‌ها، به ویژه ساختمان‌های عمومی و دولتی، ظرفیت بالقوه‌ای برای کاهش فشار شبکه و افزایش بهره‌وری انرژی دارند. بر اساس مبحث بیست و دوم مقررات ملی ساختمان، استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر در مشاعات ساختمان و تزریق برق به شبکه، الزامی است. این اقدام علاوه بر کاهش فشار شبکه، عمر مفید ساختمان‌ها را افزایش می‌دهد و ایمنی آنها را بهبود می‌بخشد. بسیاری از ساختمان‌های موجود، به دلیل ضعف در نگهداشت و عدم رعایت استانداردها، عمر مفید کوتاهی دارند. بهره‌گیری از انرژی‌های خورشیدی و سیستم‌های کنترل مصرف می‌تواند این مشکل را تا حد زیادی کاهش دهد و ضمن صرفه‌جویی انرژی، ایمنی و کیفیت ساختمان‌ها را ارتقا دهد. در ساختمان‌های جدید، الزام قانونی برای نصب سیستم‌های خورشیدی حتی اگر امکان تامین کامل برق واحدها وجود نداشته باشد، می‌تواند به تامین برق مشاعات و سیستم‌های عمومی کمک کند و فشار شبکه را کاهش دهد. ایجاد سازوکار قانونی و ارائه تسهیلات مالی و خرید تضمینی برق، سرمایه‌گذاران را تشویق می‌کند و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر را تسریع می‌کند.
استفاده از انرژی خورشیدی در معابر و روشنایی شهری
یکی دیگر از ظرفیت‌های کمتر استفاده‌شده، بهره‌گیری از انرژی خورشیدی برای روشنایی معابر و بزرگراه‌ها است. در بسیاری از شهرها، چراغ‌های روشنایی معابر به دلیل مدیریت مصرف از مدار خارج شده‌اند. جایگزینی این سیستم‌ها با پنل‌های خورشیدی، علاوه بر کاهش مصرف شبکه، امکان بهره‌برداری از انرژی پاک و کاهش هزینه‌های عملیاتی را فراهم می‌کند. استفاده از باتری‌های ذخیره‌سازی در سیستم‌های آف‌گرید (Off-Grid) امکان ذخیره انرژی در طول روز و استفاده در شب را فراهم می‌آورد، هرچند باتری‌ها محدودیت ظرفیت و طول عمر دارند و نیازمند برنامه‌ریزی دقیق هستند.
ایمنی برق در صنایع و بیمارستان‌ها
در کنار بهره‌برداری از انرژی خورشیدی، رعایت ایمنی برق در صنایع و بیمارستان‌ها یک ضرورت استراتژیک است. بسیاری از حوادث حریق در کارخانه‌ها و صنایع بزرگ، ناشی از نقص در سیستم اتصال زمین و نبود بازرسی‌های دوره‌ای است. اجرای آیین‌نامه تاسیسات برقی، بررسی سیستم اتصال زمین و انجام تست‌های زمان تحویل، نقش پیشگیرانه دارد و می‌تواند خسارات مالی و جانی را کاهش دهد. بیمارستان‌ها، به دلیل حضور مداوم بیماران و حساسیت فعالیت‌های درمانی، نیازمند رعایت بالاترین استانداردهای ایمنی برق هستند. آمار حریق و حوادث برق در بیمارستان‌ها نشان می‌دهد که نقص در سیستم برق و اتصال زمین، می‌تواند به خسارات سنگین و حتی فوت منجر شود. بازرسی‌های دوره‌ای، تست‌های اولیه و نگهداشت مستمر، می‌تواند از وقوع این حوادث جلوگیری کند و ایمنی بیماران و کارکنان را تضمین کند. استفاده از سیستم‌های انرژی خورشیدی در بیمارستان‌ها نیز می‌تواند به کاهش مصرف برق شبکه و تامین بخشی از انرژی اضطراری کمک کند.
تسهیل سرمایه‌گذاری و سیاست‌های تشویقی
در بخش سرمایه‌گذاری، ارائه طرح‌های توجیهی و مدل‌های مالی شفاف برای نیروگاه‌های خورشیدی، یکی از کلیدهای جذب سرمایه خصوصی است. ارائه اطلاعات دقیق درباره ظرفیت تولید، میزان زمین مورد نیاز، هزینه سرمایه‌گذاری و درآمد احتمالی، می‌تواند سرمایه‌گذاران را به مشارکت ترغیب کند. همچنین، کاهش موانع اداری، تسهیل ورود تجهیزات و ارائه قراردادهای خرید تضمینی برق، انگیزه‌های بیشتری برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر ایجاد می‌کند.
ادغام سیاست‌های آموزشی و فرهنگ‌سازی
علاوه بر اقدامات فنی، آموزش و فرهنگ‌سازی درباره مصرف بهینه انرژی و اهمیت نگهداشت و رعایت ایمنی برق در صنایع و ساختمان‌ها، تاثیر طولانی‌مدتی دارد. آموزش کارکنان، شهروندان و مدیران ساختمان‌ها، می‌تواند نقش موثری در کاهش مصرف غیرضروری و پیشگیری از حوادث داشته باشد. ترکیب سیاست‌های فنی، سرمایه‌گذاری و آموزشی، نتایج پایدارتری نسبت به اقدامات تک‌محور به همراه خواهد داشت.
به‌طور کلی، راهبرد بلندمدت برای کاهش فشار شبکه برق و افزایش ایمنی صنایع و بیمارستان‌ها حول سه محور اصلی توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر به ویژه خورشیدی، ارتقای زیرساخت‌ها و رعایت الزامات ایمنی برق و استفاده هوشمندانه از ساختمان‌ها و پروژه‌های جدید برای تولید پراکنده و کاهش مصرف شبکه می‌چرخد. این اقدامات همزمان می‌تواند به کاهش خاموشی‌های تحمیلی، صرفه‌جویی اقتصادی و افزایش ایمنی و کیفیت زندگی شهروندان کمک کند و مسیر پایدارتری برای مدیریت انرژی کشور ایجاد کند.
* کارشناس صنعت برق
