تحولات جهانی بازار فلز خاکستری بررسی شد
بازگشت «روی» به مدار رشد
اهمیت روی تنها در کاربردهای گسترده آن خلاصه نمیشود، بلکه بازار پرنوسان و وابستگی شدید کشورها به منابع محدود، این فلز را به یکی از شاخصهای مهم تحولات اقتصادی جهان تبدیل کرده است. بررسی جایگاه روی در بازار جهانی، روند تاریخی قیمتها، وضعیت ذخایر در کشورهای مختلف و نوسانات یک ماه اخیر، نشان میدهد که آینده این فلز برای اقتصادهای نوظهور و توسعهیافته به یک اندازه حساس و راهبردی خواهد بود.
روی اگرچه در نگاه نخست فلزی خاکستری و ساده به نظر میرسد، اما تاثیر آن بر صنایع مختلف جهان غیرقابل انکار است. مهمترین نقش این فلز در فرآیند گالوانیزه کردن فولاد دیده میشود. فولادی که با لایهای از روی پوشیده میشود، در برابر رطوبت، زنگزدگی و فرسودگی مقاوم میشود و عمر مفید آن در پروژههای عمرانی، خطوط انتقال انرژی، خودروها و تجهیزات صنعتی افزایش مییابد. این ویژگی باعث شده است که بیش از نیمی از مصرف جهانی روی به همین فرآیند اختصاص پیدا کند و بدون آن بسیاری از پروژههای زیربنایی امکان دوام طولانیمدت نداشته باشند. کاربرد روی اما فراتر از صنعت فولاد است.
در صنایع آلیاژی، ترکیب روی با مس، آلیاژ برنج را ایجاد میکند که همچنان در صنایع موسیقی، لوازم خانگی، شیرآلات و قطعات صنعتی حضوری پررنگ دارد. در حوزه شیمیایی، ترکیباتی چون اکسید روی نقش پررنگی در تولید رنگ، لاستیک و پلاستیک دارند. در کشاورزی نیز کودهای حاوی روی برای افزایش بهرهوری خاک و جلوگیری از افت کیفیت محصولات کشاورزی ضروری هستند. در حوزه داروسازی و بهداشت، مکملهای حاوی روی به عنوان عامل تقویتکننده سیستم ایمنی بدن شناخته میشوند و کمبود این عنصر در بدن میتواند به بروز بیماریها و ضعف عمومی منجر شود.
همین گستره وسیع مصرف نشان میدهد که روی تنها یک فلز صنعتی نیست، بلکه پلی میان بخشهای مختلف اقتصاد از صنایع سنگین گرفته تا کشاورزی و سلامت عمومی ایجاد میکند. به همین دلیل، هرگونه اختلال در عرضه یا نوسان شدید قیمت آن میتواند آثار مستقیمی بر اقتصاد جهانی و رفاه اجتماعی داشته باشد.
قطبهای اصلی تولید
روی به طور عمده از معادن سولفیدی استخراج میشود و در حال حاضر چند کشور سهم اصلی در تامین نیاز جهانی دارند. چین با اختلاف چشمگیر در صدر تولیدکنندگان قرار گرفته و بیش از یکسوم عرضه جهانی را در اختیار دارد. این وابستگی بالای بازار به چین سبب شده است که هرگونه تغییر در سیاستهای صنعتی یا اقتصادی این کشور، مستقیما بر قیمت و عرضه روی در بازارهای جهانی تاثیر بگذارد.
پس از چین، کشورهایی مانند استرالیا و پرو به دلیل دارا بودن ذخایر عظیم معدنی و سرمایهگذاریهای خارجی، در ردیف دوم تولیدکنندگان قرار دارند. هند، ایالات متحده و مکزیک نیز نقش مهمی در تامین نیازهای جهانی ایفا میکنند. در برخی کشورها مانند قزاقستان و کانادا نیز ذخایر قابلتوجهی وجود دارد که با توسعه زیرساختهای استخراج میتوانند سهم بیشتری از بازار را به دست آورند. در کنار تولید اولیه از معادن، بازیافت روی هم جایگاه رو به رشدی دارد.
بخشی از مصرف جهانی از منابع بازیافتی تامین میشود و این روند با توجه به دغدغههای زیستمحیطی و فشار بر منابع طبیعی سرعت بیشتری گرفته است. بسیاری از صنایع با جمعآوری قراضههای حاوی روی، بخشی از نیاز خود را بدون استخراج جدید برطرف میکنند و همین مساله موجب شده است که سهم بازیافت در تامین بازار هر سال افزایش یابد.
فراز و فرود قیمتها
قیمت روی در بازارهای جهانی همواره بازتابی از شرایط عرضه و تقاضا بوده است. در سال ۲۰۰۶ میلادی، جهش مصرف چین و کاهش ذخایر انبارها قیمت روی را به اوج رساند. اما تنها دو سال بعد، بحران مالی جهانی سال ۲۰۰۸بازار فلزات پایه را دچار سقوط شدید کرد و روی نیز از این قاعده مستثنی نبود. در سال ۲۰۱۷، دوباره با رونق پروژههای عمرانی در چین و کاهش عرضه از سوی برخی معادن، قیمت روی افزایش یافت و توجه سرمایهگذاران را جلب کرد.
این روند اما در سالهای بعد تحت تاثیر سیاستهای تجاری و کاهش سرعت رشد اقتصادی چین، به ثبات نسبی رسید. یکی از نقاط عطف قیمتی در سال ۲۰۲۲ رقم خورد، زمانی که بحران انرژی در اروپا و جنگ اوکراین باعث شد هزینههای تولید و حملونقل فلزات افزایش یابد. در همین دوره، قیمت روی به حدود ۴۹۰۰دلار در هر تن رسید که یک رکورد تاریخی محسوب میشود. با این حال، بازار توان تحمل این سطح قیمتی را نداشت و با تعدیل تقاضا و بازگشت بخشی از ظرفیت تولید، روند نزولی آغاز شد.
تحولات بازار
سپتامبر ۲۰۲۵ برای بازار روی ماهی پرنوسان اما در مجموع رو به رشد بود. قیمت این فلز در ابتدای ماه در محدوده ۲۸۰۰دلار در هر تن قرار داشت، اما در طول هفتههای بعد به تدریج افزایش یافت و در پایان ماه به حدود ۲۹۳۰دلار رسید. این رشد معادل بیش از ۶درصد در یک بازه ۳۰روزه بود و توجه فعالان بازار را دوباره به سمت این فلز جلب کرد.
عوامل متعددی در این افزایش قیمت نقش داشتند. نخست کاهش تولید در برخی معادن پرهزینه که با افت حاشیه سود مواجه بودند و ناچار شدند ظرفیت خود را پایین بیاورند. دوم افزایش تقاضا از سوی چین پس از اجرای بستههای محرک اقتصادی که به رشد بخش ساختوساز و صنایع فولادی منجر شد. سوم کاهش هزینههای فرآوری و تصفیه که نشانهای از محدودیت عرضه مواد خام معدنی بود و فشار بیشتری بر بازار وارد کرد.
