شکاف بین تولید آلاینده و اهداف سبز
با وجود تعهدات مکرر بین‌المللی برای حذف یارانه‌های ناکارآمد، هزینه‌های مالی حمایت‌های دولتی از سوخت‌های فسیلی همچنان نزدیک به سطوح اوج خود باقی مانده است. این یافته‌ها بر اساس گزارش جدیدی است که در ۲۲ سپتامبر ۲۰۲۵ منتشر شد. این گزارش کلیدی، با عنوان «گزارش شکاف تولید ۲۰۲۵» (PGR)، توسط موسسات تحقیقاتی همچون موسسه محیط زیست استکهلم (SEI)، تحلیل آب و هوا (Climate Analytics) و موسسه بین‌المللی توسعه پایدار (IISD) تهیه شده و از حمایت سازمان ملل متحد برخوردار است. گزارش هشدار می‌دهد که تولید برنامه‌ریزی‌شده سوخت‌های فسیلی تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۱۲۰ درصد سطوح سازگار با محدودسازی گرمایش به ۱.۵ درجه سلسیوس و ۷۷ درصد سطوح سازگار با ۲ درجه سلسیوس فراتر خواهد رفت.
نیل گرانت، نویسنده مشترک گزارش و کارشناس ارشد در تحلیل آب و هوا، در این باره گفت: «۱۰سال پس از توافق پاریس، انرژی‌های تجدیدپذیر با سرعت چشم‌گیری پیشتازی می‌کنند. اما دولت‌ها به جای پیوستن به این رقابت، به سمت وابستگی‌های فسیلی گذشته عقب‌نشینی کرده‌اند. دیدن هدررفت سرمایه‌های عمومی برای پروژه‌هایی که ناگزیر به دارایی‌های سرگردان تبدیل خواهند شد، ناامیدکننده است؛ اما فکر کردن به هزینه‌های انسانی و زیست‌محیطی این برنامه‌های گسترش فسیلی، به ویژه برای جوامع آسیب‌پذیر به شدت ناعادلانه و غیرقابل تحمل است.» این یافته‌ها نشان‌دهنده شکاف عمیقی میان تعهدات آب و هوایی کشورها و استراتژی‌های انرژی آنهاست.
رشد فزاینده سوخت‌های فسیلی
دولت‌ها به طور جمعی، سطوح بالاتری از تولید زغال‌سنگ تا سال ۲۰۳۵، گاز تا سال ۲۰۵۰ و نفت بسیار فراتر از میانه قرن را نسبت به پیش‌بینی‌های ۲سال پیش برنامه‌ریزی کرده‌اند. زغال‌سنگ همچنان بیشترین ناهمخوانی را نشان می‌دهد. پیش‌بینی می‌شود تولید جهانی آن در سال ۲۰۳۰ حدود ۵۰۰ درصد بالاتر از مسیر سازگار با ۱.۵ درجه سلسیوس و ۳۳۰درصد بالاتر از معیار ۲درجه سلسیوس باشد. شکاف‌های مربوط به نفت و گاز نیز شدید است، به طوری که تولید برنامه‌ریزی‌شده در سال ۲۰۳۰ به ترتیب ۳۱ درصد و ۹۲ درصد از محدودیت‌های سازگار با توافق پاریس فراتر می‌رود. کشورهایی همچون چین، ایالات متحده، عربستان سعودی، برزیل و نیجریه در حال افزایش استخراج هستند. برای نمونه، نیجریه هدف تولید نفت خود برای سال ۲۰۳۰ را دو برابر کرده، درحالی‌که برزیل پیش‌بینی می‌کند تولید خود را تا همان سال ۴۷درصد افزایش دهد. در همین حال، شرکت‌های دولتی در چین و هند همچنان از کاهش کندتر زغال‌سنگ نسبت به انتظارات پیشین حمایت می‌کنند.
زمان از دست رفته
گزارش تاکید دارد که هر سال تاخیر در اقدام، هزینه و سرعت کاهش‌های آتی را افزایش می‌دهد. تولید سوخت‌های فسیلی به جای اوج‌گیری در اوایل دهه ۲۰۲۰، رو به رشد گذاشته و زیرساخت‌های جدید را قفل کرده، که این امر کاهش‌های ضروری از دیدگاه علمی را به تعویق می‌اندازد. برای همخوانی با توافق پاریس، مصرف زغال‌سنگ باید تا سال ۲۰۴۰ تقریبا حذف شود، درحالی‌که تولید نفت و گاز باید تا سال ۲۰۵۰ حدود ۷۵ درصد نسبت به سطوح ۲۰۲۰ کاهش یابد. اما مسیرهای فعلی پیش‌بینی می‌کنند که تولید سوخت‌های فسیلی در سال ۲۰۵۰ بیش از ۴.۵ برابر سطوح سازگار با ۱.۵ درجه سلسیوس باشد. اولیویه بوا فون کورسک، نویسنده مشترک گزارش و مشاور سیاست در IISD، اظهار کرد: «درحالی‌که بسیاری از دولت‌ها انرژی‌های تجدیدپذیر را کلید امنیت انرژی خود می‌دانند، برخی دیگر علیه گذار به انرژی پاک شرط‌بندی می‌کنند. برای جلوگیری از بدترین تاثیرات آب و هوایی با حداقل اختلال اقتصادی، دولت‌ها باید به عدم توسعه سوخت‌های فسیلی جدید متعهد شوند و از صنایع پاک آینده حمایت کنند.»
ترغیب به گذار عادلانه
نویسندگان گزارش استدلال می‌کنند که سیاست‌های هدفمند برای «گذار عادلانه» ضروری است تا کارگران و جوامعی که به صنایع سوخت‌های فسیلی وابسته‌اند، حمایت شوند. هرچند کشورهایی همچون کلمبیا، آلمان و برزیل شروع به همخوانی سناریوهای تولید با اهداف خالص صفر کرده‌اند، اما اکثر تولیدکنندگان عمده همچنان یارانه‌ها و اکتشاف‌ها را گسترش می‌دهند. گزارش نشان می‌دهد که هزینه‌های مالی حمایت‌های دولتی از سوخت‌های فسیلی همچنان نزدیک به سطوح رکورد باقی مانده است، با وجود تعهدات مکرر بین‌المللی برای حذف یارانه‌های ناکارآمد. با افزودن وزن قانونی، دیوان بین‌المللی دادگستری امسال حکم داد که عدم مهار گسترش سوخت‌های فسیلی می‌تواند یک عمل غیرقانونی بین‌المللی باشد. دادگاه بیان کرد: «عدم اقدام مناسب یک دولت... ممکن است یک عمل غیرقانونی بین‌المللی باشد که به آن دولت نسبت داده شود.»
کریستیانا فیگوئرس، رئیس سابق آب و هوای سازمان ملل و یکی از مشارکت‌کنندگان در گزارش، این یافته‌ها را هم به عنوان هشدار و هم نقشه راه توصیف کرد. او گفت: «سوخت‌های فسیلی در مراحل پایانی خود هستند و صنعت این را می‌داند. ما فناوری، اقتصاد و چارچوب قانونی را داریم. آنچه اکنون نیاز داریم، شجاعت و همبستگی برای حرکت سریع به جلو است.»
نقطه عطف برای ۲۰۲۵
درحالی‌که دولت‌ها برای ارائه سومین دور از کمک‌های تعیین‌شده ملی (NDCs) تحت توافق پاریس آماده می‌شوند، گزارش خواستار معکوس کردن صریح برنامه‌های گسترش سوخت‌های فسیلی و ادغام کاهش‌های تولید در گذارهای انرژی گسترده‌تر است.نویسندگان گزارش تاکید دارند: «جهان نمی‌تواند تاخیر بیشتری را تحمل کند.»
امیلی گوش، نویسنده اصلی هماهنگ‌کننده و مدیر برنامه گذارهای عادلانه در SEI US، گفت: «برای نگه داشتن هدف ۱.۵ درجه سلسیوس در دسترس، جهان نیاز به کاهش سریع سرمایه‌گذاری در زغال‌سنگ، نفت و گاز دارد و این منابع را به سمت گذار انرژی هدایت کند که عدالت و انصاف را اولویت دهد.» او افزود: «تا COP۳۰، دولت‌ها باید متعهد شوند به گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر، حذف سوخت‌های فسیلی، مدیریت تقاضای انرژی و اجرای گذارهای انرژی متمرکز بر جامعه برای همخوانی با تعهدات توافق پاریس. بدون این تعهدات، تاخیر بیشتر در اقدام، انتشارهای اضافی را قفل کرده و تاثیرات آب و هوایی بر آسیب‌پذیرترین جمعیت‌های جهان را بدتر خواهد کرد.»
