رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تشریح کرد
چالشهای اصلی توسعه تجدیدپذیرها در ایران
آرش نجفی، عضو هیأترئیسه کنفرانس بینالمللی بهینهسازی مصرف و بهرهوری انرژی در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» درباره اهدافی که برای رویداد امسال در نظر گرفته شدهاست، گفت: تصور تفاوت اهداف امسال با سال گذشته صحیح نیست، زیرا در سالهای گذشته رویداد موفقی در حوزه بهینهسازی انرژی رخ نداده است. بنابراین همان اهدافی که در گذشته به نتیجه نرسید، همچنان دنبال میشود تا شاید در شرایط کنونی امکان تحقق آنها فراهم شود و مسیر بهینهسازی به شکل موثری پیش برود.
وی در ادامه با اشاره به چالشهای موجود در حوزه بهرهوری انرژی و بهینهسازی مصرف توضیح داد: این چالشها عمدتا در حوزه افزایش راندمان، ارتقای بهرهوری و کاهش مصرف خلاصه میشود. این موانع اگرچه در ظاهر ساده هستند، اما بهدلیل ساختار پیچیده و ناکارآمد اقتصادی کشور، امکان دستیابی به اهداف تعریفشده را محدود کردهاند و نیازمند توجه جدیتر در حوزه سیاستگذاری و اجرا هستند.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران درباره علل نرسیدن به اهداف بهینهسازی بیان کرد: اگر در سال ۱۳۸۸ فرمایشات مقام معظم رهبری درباره اصلاح الگوی مصرف را مبنای اقدام قرار میدادیم و سالانه ۱۰ درصد کاهش شدت مصرف انرژی را دنبال میکردیم، امروز کشور از نظر انرژی و اقتصاد در وضعیتی مطلوب، متعارف و بدون بحران قرار داشت. این مسیر اصلاحی میتوانست ساختار مصرف را متحول کند اما هیچگاه بهطور جدی آغاز نشد و فرصتها از دست رفت.
نجفی با اشاره به سیاستهای سال ۱۳۸۹ توضیح داد: در آن سال مبالغ هنگفت یارانه نقدی، معادل ۴۵ هزار تومان ضربدر جمعیت کشور، میان مردم توزیع شد، بیآنکه اثرگذاری مثبتی در کاهش مصرف یا اصلاح ساختار ایجاد کند. از آغاز این طرح، ماهانه ۲.۴میلیارد دلار هزینه شد در نهایت نهتنها بهینهسازی رخ نداد، بلکه نقدینگی نیز افزایش یافت و تورم بالا رفت و اهداف طرح نیز محقق نشد. امروز در شرایطی هستیم که نه امکان اصلاح جدی قیمت بنزین وجود دارد، نه میتوان نرخ حاملهای انرژی را تغییر داد و نه امکان مدیریت موثر مصرف در کشور فراهم است.
وی با اشاره به محورهای همایش بهینهسازی مصرف و بهرهوری انرژی اظهار کرد: هدف این همایش آن است که جامعه و بخشهای مختلف توجیه شوند، طرحها تبیین شود و راهکارهای اجرایی برای کاهش مصرف، مدیریت انرژی و برنامهریزی دقیق ارائه شده تا مسیر سیاستگذاری در این حوزه اصلاح شود. در همایش امسال پروژهها و مدلهای گوناگون در حوزه کاهش مصرف حاملهای انرژی، تولید، نرخگذاری و قیمتگذاری بررسی خواهد شد. هدف این است که مشخص شود در چه محورهایی و با چه سازوکارهایی میتوان مدیریت انرژی را موثرتر انجام داد. ارائه این مدلها یکی از ضروریترین اقدامها برای رسیدن به الگوی صحیح مصرف است.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران درباره ضرورت چندجانبه بودن برنامهریزی توضیح داد: واقعیت این است که در مسیر بهینهسازی باید همزمان چند اقدام انجام شود؛ یعنی درحالیکه مصرف کاهش مییابد و قرار است هزینههای جامعه کم شود، تعدیل قیمتها نیز باید همزمان انجام گیرد تا فشار غیرمنطقی به مردم وارد نشود. این تعادل باید بدون ایجاد تورم و با یک رفتار منطقی و مهندسیشده پیش برده شود تا جامعه آسیب نبیند.
نجفی درباره آگاهی عمومی نسبت به انرژیهای تجدیدپذیر گفت: همایشها موثر هستند، اما دامنه مخاطبان آنها محدود است. معمولا چند صد نفر در این برنامهها شرکت میکنند، در حالیکه آگاهسازی جمعیتمیلیونی کشور نیازمند زیرساخت مناسب است. اطلاعرسانی زمانی اثربخش است که زیرساختها فراهم باشد، در حوزه انرژیهای تجدیدپذیر مخاطب اصلی مردم نیستند بلکه مدیران پروژهها و سرمایهگذاران کلان هدف هستند. در این بخش نیازی به آگاهسازی عمومی گسترده وجود ندارد، زیرا تصمیمگیران اصلی، مدیران سرمایهگذاری و مجریان نیروگاهها هستند.
وی در ادامه به موضوع نیروگاههای خورشیدی پشتبامی پرداخت و تصریح کرد: توسعه نیروگاههای ۵۰۰ و ۱۰۰۰ مگاواتی نیازمند سرمایهگذاری کلان و نهادینه شدن سازوکارهای مالی است، بنابراین آموزش عمومی اولویت اصلی نیست و باید تمرکز بر جذب سرمایه و طراحی مدلهای اقتصادی صحیح باشد. سرمایهگذاری روی بام منازل با توجه به نرخ بازده اقتصادی، مقرونبهصرفه نیست. ساتبا (سازمان بهینهسازی و مدیریت راهبردی انرژی) برای هر پنج کیلووات سالانه ۴۰میلیون تومان پرداخت میکند؛ اما نصب چنین سامانهای حدود ۲۰۰میلیون تومان هزینه دارد و سود بانکی آن سالانه ۴۸میلیون تومان است. بنابراین سرمایهگذار نهتنها سودی به دست نمیآورد بلکه حدود ۸میلیون تومان زیان میبیند.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران تاکید کرد: در این شرایط اقتصادی هیچگاه اصل سرمایه بازنمیگردد و به همین دلیل این طرح را نمیتوان موفق دانست. مدل ۵ کیلوواتی که برای بام منازل پیشنهاد شده، بهدلیل عدم تطابق با نرخ تورم، سود بانکی و هزینه نصب، توجیه اقتصادی ندارد و لازم است رویکردهای دقیقتری در این زمینه طراحی و اجرا شود.
نجفی با بیان اینکه زیرساختهای لازم برای بهرهگیری گسترده از انرژیهای تجدیدپذیر در حال حاضر کافی نیست، گفت: شبکه انتقال کشور با کمبودهایی روبهرو است و تعداد پستها و ظرفیت تقویت فشار نیز محدود است. در بسیاری از نقاط، زیرساختها به اندازهای نیست که بتوان برق تولیدی نیروگاههای جدید را به شبکه منتقل کرد و همین مساله یکی از چالشهای اصلی توسعه این حوزه محسوب میشود.
وی درباره ضرورت سرمایهگذاری در این زمینه اظهار کرد: این بخش نیازمند سرمایهگذاری سنگین است. بیثباتی نرخ ارز، تورم فزاینده و عدم بازگشت بهموقع سرمایهها موجب شده استهلاک سرمایه در چنین شرایطی بالا باشد. اگر سرمایهگذار بخواهد علاوه بر نیروگاه، پست انتقال را هم خود ایجاد کند، بازگشت سرمایه طرح مقرونبهصرفه نیست و دولت نیز با محدودیت منابع مالی مواجه است، بنابراین توسعه در این بخش متوقف خواهد شد.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران ادامه داد: این شرایط باعث میشود برق تولیدی انرژیهای تجدیدپذیر، بهویژه نیروگاههای خورشیدی، قابل انتقال به شبکه نباشد و توسعه آنها با مشکل مواجه شود. همزمان با گسترش پنلهای خورشیدی و توسعه نیروگاهها، باید دولت نیز برای سرمایهگذاری در زیرساختها متقاعد شده تا مسیر رشد این بخش هموار و انتقال انرژی در شبکه امکانپذیر شود.
نجفی درباره راهکارهای بهروزرسانی شبکه برق در شرایط ناترازی انرژی گفت: مدل سرمایهگذاری باید اصلاح شود. در حال حاضر هیچ مزیتی برای سرمایهگذاران، بهویژه خارجیها، ایجاد نمیشود و نحوه ورود و خروج سرمایه بهطور روشن تعریف نشده است. سرمایهگذار خارجی حتی در صورت علاقهمندی، با دستورالعملهای فعلی انگیزه خود را از دست میدهد و وارد بازار نمیشود.
وی با تاکید بر ضرورت تغییر رویکرد افزود: برای ایجاد فرآیند صحیح سرمایهگذاری، باید تسهیلگری انجام شود، تضامین لازم برای بازگشت سرمایه تعریف شده و سازوکار مشخصی برای نقلوانتقال ارز فراهم شود. در غیر این صورت، هیچ تحول بنیادی در توسعه شبکه و گسترش انرژیهای تجدیدپذیر رخ نخواهد داد و روند فعلی همچنان با کندی همراه خواهد بود.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران درباره نقش همایشهای تخصصی، از جمله همایش بهینهسازی مصرف و بهرهوری انرژی، اظهار کرد: این رویدادها ماهیت کارشناسی دارند و بدنه متخصص در آنها حضور مییابد. تعداد مهندسان و متخصصان این حوزه چندان زیاد نیست و همین گروه محدود اما اثرگذار، با دریافت اطلاعات تخصصی و متنوع، میتوانند فرآیند توسعه را تسریع کنند. بنابراین همایشها در حوزه انرژیهای تجدیدپذیر موثرتر از حوزه بهینهسازی مصرف هستند.
نجفی افزود: مخاطبان حوزه تجدیدپذیر حدود هزار نفر متخصص و فعال اقتصادی هستند که میتوانند در این زمینه اجماعسازی کنند. در مقابل، در حوزه بهینهسازی مصرف انرژی نیاز است برای بیش از ۵۰میلیون نفر فرهنگسازی شود، اما در بخش تجدیدپذیرها، گروه محدودی از متخصصان میتوانند نقشآفرینی موثری داشته باشند و این رویدادها برای آنان کارآمد و اثربخش است.
وی درباره هدفگذاری همایش امسال بیان کرد: بهینهسازی مصرف انرژی ماهیت عام دارد، اما هدفگذاری یعنی تمرکز بر پروژهای خاص. بهعنوان نمونه، پروژه تعویض بخاریها که ۴ سال است دنبال میشود، همچنان با بوروکراسی و موانع اداری روبهرو است؛ همین وضعیت در پروژه تعویض کولرهای گازی و راهاندازی پاور استوریجها نیز وجود دارد و این موارد نیازمند اقدام تخصصی و مستمر هستند.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران در پاسخ به اینکه آیا دولتها میتوانند با کاهش بوروکراسی به توسعه انرژیهای تجدیدپذیر کمک کنند، اظهار کرد: بدون تردید چنین امکانی وجود دارد. بزرگترین مشکل، خودتحریمی و قوانین زائدی است که مانع پیشرفت میشود و رفع آنها میتواند مسیر توسعه را هموار کند. کاهش این موانع یکی از ضرورتهای مهم برای تحقق اهداف تعیینشده در این حوزه است. این محور همواره جزو اهداف همایش بوده و در سالهای گذشته نیز مورد توجه قرار داشتهاست. توجه به اصلاح قوانین، رفع موانع و ایجاد شفافیت در فرآیندها همیشه یکی از رویکردهای اصلی این رویداد بوده و همچنان نیز در اولویت قرار دارد.
انجمن انرژیهای تجدیدپذیر و کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران با حمایت توانیر و همراهی مجموعهای از انجمنها و تشکلهای صنفی و علمی، چهارمین کنفرانس و نمایشگاه بینالمللی بهینهسازی مصرف و بهرهوری انرژی را در ۱۷ و ۱۸ آذر در تهران برگزار میکند. این گردهمایی بزرگترین رویداد ملی در حوزه بهرهوری انرژی است و فرصتی برای تبادل تجربه میان سیاستگذاران، مدیران صنعتی، شرکتهای دانشبنیان و دانشگاهیان فراهم میآورد.
