دولت به تکلیف برنامه هفتم در «معافیت مالیاتی تاسیسات توریستی» عمل نکرد؛
«خودتعلیقی» خدمات گردشگری
علی‌اکبر رضوانیان، از فعالان باسابقه بوم‌گردی، در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» تاکید می‌کند که وضعیت توریسم در ایران به گونه‌ای است که توان برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت هم از فعالان این حوزه گرفته شده است. محمد فرید اعتماد فعال حوزه آژانس‌داری هم درباره خروج آژانس‌های گردشگری باتجربه از این صنعت و «خودتعلیقی» آنها هشدار می‌دهد.
یکی از راهکارها برای حمایت از این صنعت معافیت مالیاتی است. در برنامه هفتم توسعه هم برای بهبود این شرایط در جزء «۱» بند « الف» ماده (۸۳) آمده است: «تمامی تاسیسات و فعالیت‌های گردشگری و حوزه صنایع‌دستی، از هر نظر مشمول معافیت‌های مالیاتی پیش‌بینی‌شده در قوانین و مقررات بخش صنعت بوده و از شمول قوانین نظام صنفی مستثنی هستند.» یک سال پس از اجرای این برنامه، فعالان حوزه توریسم از عدم اجرای آن می‌گویند.
رضوانیان در توضیح وضعیت مالیاتی گردشگری توضیح می‌دهد که این صنعت هیچ‌وقت معاف از مالیات نبوده است. او با اشاره به قوانین موجود می‌گوید: گردشگری فقط از بخشی از مالیات، یعنی مالیات ارزش‌افزوده، معاف شده بود. این موضوع مربوط به چهار–پنج سال پیش است، فکر می‌کنم سال ۹۸ تصویب شد و از سال ۱۴۰۱ اجرایی شد. اما این به معنای معافیت کلی از مالیات نیست.
به گفته او، فعالان گردشگری همچنان موظف هستند اظهارنامه مالیاتی ارائه دهند و مالیات بر درآمد بپردازند؛ موضوعی که بسیاری به اشتباه تصور می‌کنند متوقف شده است. رضوانیان می‌گوید: به عنوان یک فعال حوزه بوم‌گردی تاکنون مالیات خود را پرداخت کرده‌ام، به علاوه حتی برای موسسه فرهنگی- هنری مان هم اظهارنامه پر می‌کنیم.
مسأله اصلی از نظر رضوانیان رکود عمیقی است که امروز گریبان فعالان این حوزه را گرفته است. او می‌گوید: گردشگری همیشه دوره‌های سخت داشته؛ از کرونا گرفته تا اتفاقات ۱۴۰۱ و مسائل اجتماعی و اقتصادی دیگر. اما چیزی که امروز شاهدش هستیم، حتی در پنج سال گذشته هم نبود. پس از جنگ ۱۲روزه، رکود گردشگری به شدت افزایش یافته است.
رضوانیان که سال‌ها مدیریت یک مجموعه بوم‌گردی در شهر کاشان را دارد توضیح می‌دهد که درآمد فعالان نه‌تنها کاهش یافته، بلکه حتی توان پوشش هزینه‌های جاری مانند حقوق کارکنان، قبض‌ها، هزینه‌های خوراک، تعمیرات و نگه‌داری را نیز ندارد. او با اشاره به دغدغه بسیاری از فعالان می‌گوید: وقتی درآمد نداریم، پرداختن به مواردی مثل عوارض شهرداری یا مالیات بر درآمد از توان ما خارج است. به علاوه قبض‌ها هم مدام افزایش پیدا کرده و فشارهای اقتصادی بر ما چند برابر شده است.
او تاکید می‌کند که بحث اصلی، فقط مالیات نیست؛ بلکه به نبود چشم‌انداز روشن برای آینده برمی‌گردد. رضوانیان می‌گوید: یکی از بزرگ‌ترین مشکلات ما این است که نمی‌توانیم برای کسب و کارمان برنامه‌ریزی داشته باشیم. الان واقعا نمی‌دانیم دو ماه یا سه ماه دیگر چه می‌شود و آیا سال آینده در همین زمان وضع چگونه خواهد بود.
او به الگوی سالانه گردشگری در گذشته اشاره و اضافه می‌کند: در سال‌های گذشته مطمئن بودیم در فصل بهار تعداد مشخص یا حدودی نزدیک به واقعیت، گردشگر خواهیم داشت یا شرایط پاییز به شکل دیگری خواهد بود. الان هیچ‌چیز قابل پیش‌بینی نیست. حتی نمی‌دانیم بعد از زمستان، بهاری برای توریسم ایران خواهد بود یا خیر.
رضوانیان می‌گوید: گردشگری یک فعالیت اقتصادی است و ما می‌پذیریم که وقتی درآمدی هست باید بخشی از آن را به‌عنوان مالیات پرداخت کنیم. اما الان درآمدی وجود ندارد. وقتی چرخه اقتصادی دچار اختلال شده و فعالیت اقتصادی سودآور نیست، گرفتن مالیات یا عوارض فقط فشار مضاعف به پیکر نیمه‌جان گردشگری است.
او همچنین از نبود بسته‌های حمایتی موثر انتقاد می‌کند و می‌گوید: در کشورهای مختلف، وقتی رکود یا بحران پیش می‌آید، دولت‌ها کمک می‌کنند تا بخش گردشگری سرپا بماند. اما در ایران نه‌تنها حمایتی انجام نشده، بلکه گاهی هزینه‌ها بیشتر هم شده است. با وجود همه این چالش‌ها، او همچنان امیدوار است که با برنامه‌ریزی دقیق‌تر و توجه به نیازهای واقعی فعالان، امکان خروج از بحران فراهم شود. او می‌افزاید: در حال حاضر هیچ‌چیز معلوم نیست. فقط امیدواریم روزهای بهتری برسد و بتوانیم به روال معمول برگردیم.
خروج باتجربه‌ها از بازار آژانس‌داری
محمدفرید اعتماد هم در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» می‌گوید: چند سال پیش، متولی گردشگری روی برخی تورها تخفیف مالیاتی می‌داد. حتی روی آب، برق، گاز مراکز گردشگری ۵۰ درصد تخفیف می‌دادند. اما کم‌کم همه اینها حذف شد. در حال حاضر ما مالیات ارزش افزوده، مالیات عملکرد، مالیات حقوق و در مواردی مالیات بابت اجاره را پرداخت می‌کنیم. مالیات بر حقوق به این معناست که برای حقوق بالاتر از ۲۴میلیون تومان بایستی مالیات بپردازیم.
اعتماد توضیح می‌دهد که حتی در مناطقی مانند جزیره کیش جایی که همیشه قرار بود «منطقه آزاد» باشد و با هدف جذب گردشگر از هرگونه تعرفه اضافی معاف شود نیز مقررات به‌تدریج سخت‌تر شده است. او می‌افزاید: بخشی از صاحبان آژانس دفاتر خود را در کیش قرار داده بودند اما آنها هم مشمول معافیت مالیاتی نشده و به آنها اعلام شده فقط پروازها و تورهایی که مبدا یا مقصدشان کیش است شامل معافیت مالیات می‌شود.
به باور او، بسیاری از وعده‌های دولتی درباره حمایت از گردشگری روی کاغذ باقی مانده است و در میدان عمل اجرایی نمی‌شود.اعتماد می‌افزاید: هر سال اعلام می‌کنند که حدود ۷میلیون یا ۱۰میلیون گردشگر به مشهد آمده است. اما واقعیت میدان چیز دیگری است. من فکر می‌کنم آمار از سه‌میلیون هم کمتر است. اما آنچه بیش از همه صنعت آژانس‌داری را زمین‌گیر کرده، تغییر ساختار بازار است. اعتماد بیان می‌کند: در صنعت گردشگری ما چند شرکت بزرگ داریم و بقیه شرکت‌ها و آژانس‌ها در حال حذف شدن هستند.
او می‌افزاید: در مشهد به عنوان یکی از شهرهای توریست‌پذیر شاهدیم که برخی دفاتر گردشگری خود را «خود تعلیق» کرده‌اند؛ یعنی خودشان درخواست کرده‌اند مجوزشان غیرفعال شود تا هزینه‌های مالیاتی و بیمه‌ای و خدمات شهری از دوش‌شان برداشته شود. متاسفانه بازار گردشگری دچار رکود است و با این درآمدها نمی‌شود کارمند نگه داشت، دفتر اجاره کرد یا هزینه جاری را داد.
افزایش تخلفات از دیگر چالش‌هایی است که این فعال حوزه آژانس‌داری به آن اشاره کرده و می‌گوید: متاسفانه برخی آژانس‌ها به عمد تخلف می‌کنند. پول مسافر را می‌گیرند، خدمات غلط می‌دهند، یا اصلا هیچ خدماتی ارائه نمی‌کنند. مسافر بعد از شش ماه یا یک سال با دادگاه شاید بتواند پولش را بگیرد. اینها نشان می‌دهد سیستم به‌هم ریخته است.
خراسان رضوی یکی از توریستی‌ترین استان‌های ایران است. با این حال به گفته این فعال حوزه توریسم، مسافر وقتی وارد مشهد می‌شود، بلیت را خریده، هتل را رزرو کرده. در نتیجه در آن شهر درآمدی برای آژانس‌ها ایجاد نمی‌شود. او اضافه می‌کند: فقط بعضی خدمات کوچک را آژانس‌ها انجام می‌دهند.
آیا معافیت مالیاتی می‌تواند شرایط را برای آژانس‌های گردشگری بهتر کند؟ اعتماد پاسخ می‌دهد: الان مشکل ما نداشتن درآمد است. دارایی هم فشار می‌آورد که شرایط ما را دشوارتر می‌کند.
او همچنین به پدیده «آژانس‌سازی بی‌کیفیت» به عنوان چالشی که ضربه دیگری به صنعت گردشگری می‌زند اشاره می‌کند و می‌گوید: هر روز آژانس‌های جدید باز می‌شوند که اغلب‌شان خدمات بی‌کیفیتی را ارائه می‌دهند. در مقابل کسانی که سال‌ها در این حوزه بوده‌اند، بازار را می‌شناسند، مشکلات را می‌دانند، در حال خروج از این صنعت هستند. با ادامه چنین روندی کیفیت سقوط می‌کند، شکایات زیاد می‌شود، مسافر ناراضی می‌شود و صنعت ضربه می‌بیند.
اعتماد با بیان اینکه آمار تعداد آژانس‌ها تکان نمی‌خورد، اما آژانس‌داران باتجربه در حال خروج هستند، می‌افزاید: گردشگری در حال از دست دادن نیروهای ارزشمند خود است. همین موضوع آینده توریسم در ایران را دشوارتر می‌کند.
