اخبار یادداشت

بالاخره پس از یک‌سال و نیم، دولت آقای پزشکیان حاضر به اقدام در مورد قیمت بنزین شد. اگرچه اقتصاددانانی ایده‌های ارزشمند مختلفی برای حل معضل بنزین به‌طور خاص و انرژی به طور عام مطرح کرده‌اند، اما همان‌طور که حدس زده می‌شد، حکمرانی اقتصادی ایران آمادگی لازم را برای اقدام اساسی در حل مشکل انرژی ندارد.

سفر اخیر سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه، به فرانسه بار دیگر این سوال را مطرح کرد که آیا گشایشی در مذاکرات هسته‌‌ای در حال وقوع است؟ این سفر ۱۰روز بعد از دیدار بن‌سلمان از کاخ سفید صورت گرفت، دیداری که گفته می‌شد یکی از موضوعات آن روابط بین ایران و آمریکا است. با این حال، مقامات ایرانی صراحتا این ادعا را رد کردند.

پاییز امسال، ایران با یکی از خشک‌ترین فصل‌های خود در دهه‌های اخیر و با ششمین سال پیاپی خشکسالی روبه‌رو شده است. کاهش ۸۲درصدی بارش‌ها از ابتدای سال آبی در پهنه ایران‌زمین، همراه با بی‌بارشی گسترده در ۲۰استان از جمله تهران، پایتخت را در وضعیت شکنندگی کم‌سابقه ذخایر آبی قرار داده است. پرسش اصلی امروز دیگر این نیست که آیا تهران با بحران مواجه خواهد شد یا خیر، بلکه این است که چگونه این بحران می‌تواند مدیریت شود.

بحث درباره نقش مناطق آزاد و جایگاه آنها در ساختار اقتصادی ایران با یک اصل بنیادین آغاز می‌شود؛ با مرور دقیق تاریخ جنگ‌ها، رقابت قدرت‌ها و شکل‌گیری بلوک‌های سیاسی در جهان، همواره این واقعیت برجسته می‌شود که ریشه اصلی تحولات سیاسی، امنیتی و حتی نظامی، «اقتصاد» است و بس. اقتصاد همان نیروی پنهان اما تعیین‌کننده‌ای است که جهت‌گیری کشورها، رفتار قدرت‌های بزرگ و حتی نحوه شکل‌گیری نظم جهانی را هدایت می‌کند.

روستاها تنها محل سکونت یک‌‌‌‌‌‌سوم جمعیت آذربایجان‌غربی نیستند، بلکه کانون‌های اصلی تولید، فرهنگ و هویت این سرزمین به‌شمار می‌روند، از این‌رو هر برنامه‌‌‌‌‌‌ای برای پیشرفت استان، باید از مسیر توسعه پایدار و همه‌‌‌‌‌‌جانبه روستاها بگذرد. دولت با این نگرش، یک مدل یکپارچه را به اجرا گذاشته که هدف آن فراتر از ساخت‌‌‌‌‌‌وساز است؛ هدف، خلق اکوسیستمی است که در آن هر روستایی به آینده‌‌‌‌‌‌ای روشن، امن و شکوفا امیدوار باشد.

در نقشه اقتصادی ایران، مرزها همیشه محل گذر بوده‌اند، نه مقصد توسعه. اما در جهانی که مرزها از خطوط جدایی به کریدورهای اتصال بدل شده‌اند، نادیده‌گرفتن شهرهای مرزی به‌معنای از دست دادن فرصت‌های طلایی در ژئوپلیتیک، امنیت و اقتصاد ملی است. شهرهای مرزی ایران از سردشت و بانه تا زاهدان و چابهار، از سرخس و دوغارون تا آستارا و ماکو، در حاشیه نگاه توسعه قرار گرفته‌اند؛ درحالی‌که این شهرها می‌توانستند ستون‌های اقتصاد همگرایی منطقه‌ای باشند.

بی‌ثباتی اقتصادی برای تمامی فعالان اقتصادی چالش‌برانگیز است، اما زنان کارآفرین در سال‌های اخیر نشان داده‌اند که نه‌تنها از این شرایط عبور می‌کنند، بلکه با سرعتی چشم‌گیر خود را با آن سازگار کرده و مدل‌های کاری نوآورانه‌ای خلق می‌کنند.

ضیافت شام رئیس‌جمهور آمریکا برای ولیعهد عربستان سعودی در فضای عدم‌قطعیت‌های جهانی و منطقه‌ای طنین انداز شد؛ جایی که امنیت و سرمایه به یکدیگر پیوند خورد و نقطه تعادل جدیدی را در روابط چنددهه‌ای ریاض و واشنگتن پایه‌گذاری کرد. محمد بن‌سلمان در شرایطی با دستورکار اصلی امضای یک پیمان دفاعی غیرحزبی، خرید جنگنده‌های نسل پنجم و بازآرایی روابط چنددهه‌ای ریاض و واشنگتن در بستر شکاف‌های چندقطبی با منطق اقتصاد سیاسی بین‌المللی راهی کاخ سفید شده که مولفه امنیت نقش کلیدی برای پروژه چشم‌انداز ۲۰۳۰ این کشور بازی می‌کند.

چند وقت پیش کارآفرین جوانی به من گفت: «هر بار قانون یا مقرراتی یک‌شبه عوض می‌شود، می‌ترسم همه زحماتم دود شود و برود هوا.» این حرف فقط درد دل یک نفر نیست، روایتی است که در کارگاه‌های کوچک شهرهای دور و در دفاتر استارت‌آپی تهران بارها و بارها شنیده‌ام. هفته جهانی کارآفرینی فرصت خوبی است که دوباره به این صداها گوش بدهیم؛ صداهایی که هم پر از امیدند و هم سرشار از گلایه از بی‌ثباتی‌های مزمن.

سمرقند و بخارا اخیرا توجه بسیاری از گردشگران خارجی را به خود جلب کرده‌اند. یکی از گردشگران ایتالیایی که پیش‌تر از اصفهان بازدید کرده بود، درباره معماری مساجد و بناهای تاریخی این شهر توضیح داد که معماری مساجد اصفهان واقعا زیباست؛ اما بیش از همه او را به یاد سمرقند و بخارا می‌اندازد؛ چراکه پیش از سفر به اصفهان، در این دو شهر حضور داشته است. سمرقند و بخارا که از دیرباز بخشی از قلمرو فرهنگی و تمدنی ایران زمین بودند، اکنون به یکی از مقاصد اصلی دوستداران معماری ایرانی-اسلامی تبدیل شده‌اند و بازدید از آنها تجربه‌ای منحصربه‌فرد برای علاقه‌مندان به تاریخ و هنر است.

پرسش از چیستی حقوقی و سیاسی دولت گره گاه بسیاری از اندیشه‌هاست؛ به‌گونه‌ای‌که بی‌پاسخِ درخور در این‌باره، نمی‌‌شود خویش‌کاری و قلمرو دولت در اقتصاد را کاوید. همراهی با «بی‌دولتی»، «دولتِ نگهبانِ شب»، «دولتِ رفاه» و «دولتِ سراسر چیره»، به شناسایی چیستی دولت بستگی دارد. از سوی دیگر بررسی پیوند میان دولت، حق، آزادی، فرد، قانون، قانون‌گذاری، قدرت و بازار هم به شناسایی چیستی دولت بستگی خواهد داشت. برای روشن شدن جایگاه پرسش می‌توان در یک نمونه ساده ژرف‌کاوی‌های بیشتری داشت.

در سال‌های اخیر، به ‌ویژه پس از تجربه تلخ و فراموش‌نشدنی سال ۱۳۹۹، فضای روانی و تحلیلی حاکم بر بازار سرمایه ایران دستخوش دگرگونی‌هایی جدی و قابل تأمل شده است. آنچه زمانی موجی از اشتیاق و امیدواری در میان سهامداران خرد و تحلیلگران ایجاد کرده بود، در پی یک سقوط سنگین به بی‌اعتمادی عمیق و فرساینده بدل شد. در این میان، واکنش بازیگران حرفه‌ای و کارشناسان بازار نیز خود به‌عنوان بخشی از مشکل مطرح است؛ سکوتی فراگیر در روزهای سخت بازار و حضوری پررنگ و گاه اغراق‌آمیز در دوره‌های رونق، تصویری ناپایدار از راهبری تحلیلی را در ذهن سرمایه‌گذاران ترسیم کرده است.

عمده کلان‌شهرهای کشور با مشکل کمبود آب شرب مواجه هستند. بیش از دو‌سوم دشت‌های کشور در شرایط بحرانی قرار دارند و بیش از نیمی از آنها دچار پدیده فرونشست شده‌اند. موارد فوق، بخشی از بحران‌های مرتبط با آب و محیط‌زیست کشور هستند. سوال اساسی این است که ریشه این‌گونه مشکلات در کجاست؟ با نگاه اولیه می‌توان علت را در نحوه حکمرانی اقتصادی، کاهش سرمایه اجتماعی، عدم وجود رویکردها و استراتژی‌های توافق شده، نداشتن نظریه توسعه برای کشور، کم‌توجهی به محیط‌زیست و ضعف جامع‌نگری و رویکرد آمایشی جست‌وجو کرد.

استان آذربایجان غربی به واسطه موقعیت منحصربه‌فرد ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک خود در شمال غرب ایران و برخورداری از منابع غنی معدنی، ظرفیت‌های لجستیکی و پتانسیل‌های صنعتی، به عنوان یکی از کانون‌های بالقوه توسعه منطقه‌ای در کشور مطرح است. این یادداشت، به معرفی و ارزیابی مزیت‌های نسبی و رقابتی استان در سه حوزه کلیدی می‌پردازد: ۱. بهره‌برداری از ذخایر استراتژیک معدنی طلا و مس در راستای ایجاد زنجیره ارزش افزوده؛ ۲. تبدیل کریدورهای ترانزیتی و مرزهای بین‌المللی به‌ هاب‌های لجستیک یکپارچه؛ ۳. فعال‌سازی ظرفیت‌های مغفول صنعتی و عمرانی از طریق مشارکت بخش خصوصی.

بر اساس قانون مصوب شورای‌شهر تهران، سقف تعیین‌شده برای منابع و درآمدهای شهرداری تهران در سال‌۱۴۰۴ حدود ۲۳۱‌هزار‌ میلیارد‌تومان است. طبق گزارش رسمی شهرداری (قرائت‌شده در صحن شورای‌اسلامی شهر تهران)، در شش‌‌‌‌‌‌‌ماهه نخست امسال حدود ۸۸‌هزار و ۹۱۳‌میلیارد‌تومان از این رقم محقق شده‌است. در این یادداشت قصد نداریم درباره میزان تحقق بودجه‌ یا ارزیابی عملکرد وصول بحث کنیم؛ مساله اصلی، کیفیت حکمرانی مالی و ترکیب منابع درآمدی است. اینکه منابع بودجه‌ از چه مسیرهایی وارد می‌شوند، چه نسبتی با پایداری مالی دارند و چه تصویری از منطق و نگاه حاکم بر اداره شهر به‌دست می‌دهند. این متن تلاش می‌کند به‌‌‌‌‌‌‌جای بررسی کمیت درآمد، منشأ و کیفیت حکمرانی مالی پشت ارقام و اعداد را تحلیل کند. تحلیل ساختار درآمدی نشان می‌دهد؛ بخش قابل‌توجهی از منابع محقق‌‌‌‌‌‌‌شده، نه حاصل فعالیت‌های مولد یا خدمات و کالاهای عمومی پایدار شهری، بلکه محصول واگذاری ظرفیت‌های کالبدی، دارایی‌های عمومی و منابع زمانی شهر است.

از یک سال و اندی پیش که دکتر ظفرقندی وزارت بهداشت را برعهده گرفت و دکتر پزشکیان به عنوان رئیس‌جمهور آغاز به کار کرد، انتظار می‌رفت عدالت در نظام پرداخت پرستاران و پزشکان به طور واقعی و عملیاتی برقرار شود. واژه عدالت یکی از شعارهای اصلی و مورد تاکید ریاست جمهوری بود و انتظار می‌رفت این وعده‌ها به ویژه در حوزه سلامت تحقق یابد.اما آنچه امروز شاهد آن هستیم، افزایش بی‌رویه فاصله درآمدی بین پزشکان و پرستاران است؛ تبعیضی آشکار که جامعه پرستاری را به شدت نگران و ناامید کرده است.

از ویژگی‌های عارضی دولت در عصر مدرن، برعهده گرفتن بسیاری از مسوولیت‌ها و ارائه خیل کثیری از خدمات عمومی است که به شاخصه‌ای برای ارزیابی آن تبدیل شده است. این مساله تا جایی پیش رفته که حیات اجتماعی و تمشیت ابعادی از زندگی خصوصی افراد نیز در ارتباط و وابستگی متقابل به دولت قرار دارد. با این حال اما، در میان کشورها و دولت‌های مختلف، شدت و ضعف این حضور پررنگ دولت، در درجات مختلفی قرار دارد که اتفاقا همین مساله بر رضایت‌مندی شهروندان و ایضا کیفیت دولت‌ها تاثیرگذار بوده است.

دنیای اقتصاد: نشست آتی گروه بیست در ژوهانسبورگ، نقطه‌عطفی در مسیر تحولات نظم نوین جهانی است. این نخستین‌بار است که قاره آفریقا، نه در حاشیه بلکه در متن یکی از مهم‌ترین مجامع اقتصادی و سیاسی جهان، نقش میزبانی را بر عهده می‌گیرد. این میزبانی، فراتر از یک اتفاق نمادین است؛ نشانگر گذار تاریخی از نظم تک‌قطبی به نظمی است که در آن جنوب جهانی، از جایگاه دریافت‌کننده سیاست‌ها به بازیگر و تصمیم‌ساز اصلی بدل می‌شود.

آمار و گزارش‌های رسمی و غیررسمی منتشر شده از سطح کیفی دانش‌آموزان، حکایت از آن دارد که ما با یک افت تحصیلی جدی مواجه هستیم که اساسا مساله مهم و نگران‌کننده‌ا‌ی است و باید در این موضوع، مسوولان مربوطه به فکر راهکار درست و دقیقی باشند.

کیش اینوکس ۲۰۲۵ دوازدهمین دوره برگزاری این رویداد است. این تداوم را باید گرامی داشت که رویدادی در ایران سال‌ها تداوم یافته و برگزارکننده آن با علاقه موضوع را دنبال کرده است. برخلاف بسیاری از رویدادها، این رویداد تنها محدود به نمایشگاه و دیدارهای حضوری نمی‌شود. در این دوره، تمرکز اصلی روی تهیه محتوای جامع و تخصصی برای نشست‌هایی است که طی این رویداد برگزار می‌شود.

رویداد کیش اینوکس (۲۰۲۵) فرصتی را فراهم می‌آورد که فعالان صنعت مالی شامل نهادهای بازار سرمایه، بانک‌ها، بیمه‌ها و کارشناس و متخصصان این بازار گردهم آیند و راهکارهای افزایش بهره‌وری و کارآمدی صنعت مالی را در تامین منابع مالی اقتصاد واقعی و تامین رضایت سرمایه‌گذاران در این صنعت مورد بررسی قرار دهند. از سوی دیگر، فعالان اقتصادی در بنگاه‌های تولیدی و خدماتی حضور پیدا می‌کنند تا در تعامل با فعالان صنعت مالی و نیز آشنایی و تعامل با بنگاه‌های تولیدی دیگر از امکانات تامین سرمایه و مشارکت و همکاری با سایر بنگاه‌ها اطلاع پیدا کنند. این رویداد با اهداف بالا، رویداد مبارک و مفیدی است، اما نیاز جدی به مشارکت‌کنندگان دیگری دارد که می‌تواند زمینه‌ساز موفقیت، و در غیر این‌صورت احتمال ناکامی آن باشد.

بحران آب در کشوری که هزاران‌کیلومتر مرز آبی دارد و دوختن نگاه‌ها به آسمان برای بارش باران جهت رفع مشکل به مثابه همان است که در روزهای آلودگی هوا در انتظار وزیدن باد باشیم. تغییرات اقلیمی انکار‌ناپذیر است، اما فنون، علم و دانش مهندسی نیز روزبه ‌روز پیشرفته‌تر می‌شود. در ایران امروز گریزی نیست جز تغییر نگاه و استفاده از الگوهای جدید برای دستیابی به آب، نه‌تنها برای زنده ماندن بلکه برای رونق‌دادن به توسعه و رشد کشور.

انتخابات اخیر پارلمانی آرژانتین در اکتبر۲۰۲۵ نه تنها برای آینده این کشور، بلکه برای کل آمریکای لاتین و حتی ناظران جهانی یک رویداد مهم و آموزنده بود. پیروزی دوباره حزب «آزادی به پیش» به رهبری خاویر میلی در شرایطی رخ داد که جامعه آرژانتین در دو سال گذشته تحت فشار شدید تورمی، رکود و سیاست‌های سخت‌گیرانه اقتصادی قرار داشت. با این حال، مردم در پای صندوق‌های رای نشان دادند که به جای واکنش احساسی به مشکلات روزمره، تصمیمی مبتنی بر عقلانیت بلندمدت گرفته‌اند؛ تصمیمی که پیام آن فراتر از مرزهای آرژانتین است.

براساس داده‌های موازنه پرداخت، بانک مرکزی طی ۲۰سال گذشته، از محل فروش نفت، گاز و میعانات گازی ۱۱۶۱‌میلیارد دلار درآمد ارزی به‌دست آورده است. از این میزان، ۸۲۷‌میلیارد دلار برای تامین ارز واردات کالا و خدمات مصرف شده است. همچنین طی ۲۰ سال گذشته، ۳۳۳‌میلیارد دلار مازاد جاری به‌دست آمده است.

در سال ۱۳۵۷ ، در اوج ناآرامی‌های انقلاب ایران، کارخانه داروسازی دکتر عبیدی در تهران با مشکلات بزرگی روبه‌رو بود. کمبود مواد اولیه، اختلال در زنجیره تامین و فشارهای اقتصادی، تولید داروهای ضروری را تهدید می‌کرد. اما دکتر غلامعلی عبیدی که در خاطرات صنعت داروسازی ایران به‌عنوان مدیری دلسوز و آینده‌نگر شناخته می‌شود، بدون وابستگی سیاسی به این و آن، از قبل ذخیره‌ای از مواد اولیه کلیدی فراهم کرده بود.

بانک مرکزی ترکیه روز پنج‌شنبه مجوز یکی از بزرگ‌ترین بانک‌های پول الکترونیک این کشور را لغو کرد. موسسه پول الکترونیکی که به نام پاپارا شناخته می‌شد، از روز پنج‌شنبه عملا به خدماتش پایان داده شد. از روز جمعه هر فردی که می‌خواست با کارت پاپارا خرید کند، متوجه می‌شد که اجازه برداشت به آن کارت داده نمی‌شود. شاید در وهله اول خریدار فکر می‌کرد مشکلی برای کارت یا دستگاه پوز پیش آمده است، اما وقتی وارد اپلیکیشن پاپارا می‌شد با اطلاعیه‌ای مواجه می‌شد که دستور بانک مرکزی را منتقل می‌کرد. لغو مجوز پاپارا در حال حاضر یکی از اخبار مهمی است که نه فقط در جامعه ترکیه، بلکه در میان سایر کشورها از جمله ایرانی‌ها هم می‌چرخد. پاپارا از سال۲۰۱۶ با اخذ مجوز از بانک مرکزی ترکیه فعالیت خود را با سرمایه‌ای معادل ۱۰۰‌میلیون لیر آغاز کرد.

گفت‌وگوهای منامه (۳۱ اکتبر تا ۲ نوامبر) و اظهارات وزرای خارجه عرب درخصوص نحوه مواجهه با همسایه شمالی، بار دیگر موضوع محوری تعاملات ایران و شورای همکاری را در صدر اخبار و به تبع آن در چشم‌انداز دو سوی ساحل خلیج فارس قرار داد.

بازار مالی ایران سال‌هاست در چنبره یک تناقض مخرب گرفتار شده است: نرخ سود دستوری ۲۳درصدی در شبکه بانکی در برابر نرخ‌های موثر و واقعی تامین مالی با نرخ بعضا بیشتر از ۴۰‌درصد در بازارهای رسمی و غیر رسمی. این شکاف عظیم، مانند خندقی عمیق است که مسیر سرمایه را از تولید جدا می‌کند.

حدود چهار، پنج ماه از بمباران کاملا غیرقانونی و بدون تحریک ایران توسط اسرائیل و ایالات‌متحده می‌گذرد و احتمال حملات بیشتر همچنان وجود دارد. امنیت ملی یک پیش‌شرط لازم برای رونق و پیشرفت است. همان‌طور که آدام اسمیت-پدر سرمایه‌داری و به طور گسترده به عنوان پدر علم اقتصاد شناخته می‌شود- در اثر بزرگش تحقیق در باب طبیعت و علل ثروت ملل تاکید کرده، دفاع «بسیار مهم‌تر از ثروت است.» حتی از دیدگاه اسمیت، حفاظت از کشور اولویت دارد و بر ایجاد ثروت مقدم است. با این حال، باید توجه داشت که برای قوی بودن از نظر نظامی و توان دفاع از مرزها، یک کشور به رشد اقتصادی پایدار نیاز دارد. به عبارت دیگر، رشد اقتصادی مداوم برای دفاع ملی حیاتی است.

تناقض عمیق و دردناکی در قلب اقتصاد ایران نهفته است. از یک‌سو، ما از سرمایه انسانی فوق‌العاده‌ای برخوردار هستیم و در شاخص‌هایی مانند تعداد فارغ‌التحصیلان علوم و مهندسی رتبه‌های بالایی را به خود اختصاص می‌دهیم.