بازگشت اژدها به صحنه
این سازمان به بخش مهمی از تلاش‌های شتابان چین برای ساختن یک نظم نوین بین‌المللی تبدیل شده است؛ نظمی که با احترام بیشتر به منافع چین، هنجارهای سازگارتر با نظام سیاسی آن، و جایگزینی رهبری ایالات متحده مشخص می‌شود. منشور سازمان همکاری شانگهای صراحتا این سازمان را موظف به ترویج یک «نظم نوین بین‌المللی سیاسی و اقتصادی» می‌کند. در تیانجین، رئیس‌جمهور شی توانایی خود را برای گرد هم آوردن طیف وسیعی از کشورها و سازمان‌های بین‌المللی در حمایت از این چشم‌انداز بلندپروازانه و تحریک‌آمیز به نمایش گذاشت. درحالی‌که تنوع اعضای سازمان همکاری شانگهای اغلب ظرفیت این سازمان را برای اقدامات مشخص محدود می‌کند، اما این تنوع استدلالی را که چین به جهان ارائه می‌دهد تقویت می‌کند؛ اینکه رهبری چین و «خِرَد» شخصی شی، اصلاحیه‌ای مورد استقبال گسترده برای سیاست خارجی دمدمی‌مزاج واشنگتن است. علاوه بر این، نشست تیانجین فرصت مهمی را برای شی جهت تقویت بسیاری از روابط دوجانبه چین فراهم کرد. طی دو روز، شی جلسات جداگانه‌ای با حداقل ۱۵رهبر دیگر برگزار کرد،
ازجمله دیداری به شکل غیرمعمولی گرم با نخست‌وزیر مودی، که به نظر می‌رسد به بهبود روابط چین با هند شتاب بخشیده و فرصت‌های جدیدی برای همکاری بین این دو رقیب دیرینه ایجاد کرده است. ملموس‌ترین نتیجه نشست سال ۲۰۲۵ سازمان همکاری شانگهای شاید تصمیم اعضا برای تاسیس یک بانک توسعه سازمان همکاری شانگهای باشد که هدف آن تامین مالی زیرساخت‌ها و برنامه‌های اقتصادی است. پکن بیش از یک دهه به دنبال تاسیس یک بانک متعلق به سازمان همکاری شانگهای بوده است. اما در سال‌های گذشته، این پیشنهاد توسط روسیه مسدود می‌شد، که ترجیح می‌داد تامین مالی توسعه برای آسیای مرکزی را از طریق نهادهایی که تحت کنترل خود داشت هدایت کند.
نشست سازمان همکاری شانگهای در هر فرصتی قدرت شراکت چین و روسیه را برجسته کرد، اما این رابطه‌ای است که در آن روسیه به طور فزاینده‌ای نقش شریک کوچک‌تر را ایفا خواهد کرد. علاوه بر این، چین شش پلتفرم جدید برای همکاری چین و سازمان همکاری شانگهای را اعلام کرد که رهبری بالفعل چین بر این سازمان را بیش از پیش نهادینه می‌کند. این پلتفرم‌ها بر انرژی، صنعت سبز، اقتصاد دیجیتال، نوآوری فناورانه، آموزش عالی و آموزش‌های فنی و حرفه‌ای تمرکز خواهند داشت، اما هنوز مشخص نیست که پکن چگونه قصد دارد این تعهدات را اجرا کند.
ابتکار حکمرانی جهانی (GGI) چیست؟
در نشست «شانگهای پلاس» در تاریخ ۱ سپتامبر، رئیس‌جمهور شی یک «ابتکار جدید حکمرانی جهانی» (GGI) را اعلام کرد و با صراحتی غیرمعمول نشان داد که چین قصد دارد رهبری توسعه یک نظم نوین بین‌المللی را بر عهده بگیرد. این چهارمین «ابتکار جهانی» شی است که به «ابتکار توسعه جهانی» (GDI)، «ابتکار امنیت جهانی» و «ابتکار تمدن جهانی» می‌پیوندد. اهمیتی را که شی برای «ابتکار جدید حکمرانی جهانی» قائل است، می‌توان از تمجیدهایی که طبق گزارش‌های چین در نُه نشست دوجانبه بعدی‌اش دریافت کرد، سنجید. به عنوان مثال، گزارش شده است که امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان، اشاره کرده است: «ابتکار حکمرانی جهانی که توسط رئیس‌جمهور شی مطرح شد،
بیانگر بینش و حس مسوولیت‌پذیری یک رهبر در سطح جهانی است.» شی، «ابتکار جدید حکمرانی جهانی» را نیز مانند سه ابتکار همراه آن، با زبانی انتزاعی و ایدئولوژیک توصیف کرد و هیچ برنامه اجرایی برای آن به اشتراک نگذاشت. با این وجود، قابل‌توجه است که درحالی‌که شی «ابتکار توسعه جهانی» را در یک نشست مجازی مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۲۰۲۱ اعلام کرد، او از «ابتکار جدید حکمرانی جهانی» در سازمان همکاری شانگهای رونمایی کرد؛ یک سازمان بین‌المللی که عملا توسط چین رهبری می‌شود. شی در سخنرانی خود از سازمان همکاری شانگهای خواست تا «پیش‌قدم شود و نقشی پیشرو ایفا کرده و در اجرای "ابتکار جدید حکمرانی جهانی" نمونه باشد» و از توانایی این سازمان برای «تبدیل شدن به یک کاتالیزور برای توسعه و اصلاح نظام حکمرانی جهانی» تمجید کرد.
اگرچه شی همچنین تاکید کرد که «ابتکار جدید حکمرانی جهانی» باید «قاطعانه از جایگاه و اقتدار [سازمان ملل متحد] محافظت کند»، اما بخش عمده اظهارات او، در کنار خودِ محل برگزاری، نشان می‌دهد که «ابتکار جدید حکمرانی جهانی» در درجه اول برای ارتقای نقش نهادهای بین‌المللی طراحی شده است که در آنها دیدگاه‌ها و هنجارهای چین تعیین‌کننده است، آن هم به قیمت تضعیف سازمان ملل و سایر نهادهای زیربنای نظم بین‌المللی مبتنی بر قوانین که پکن مدت‌هاست آن را نمایشی از هژمونی ایالات متحده می‌داند. درحالی‌که نشست سازمان همکاری شانگهای در تیانجین و رژه نظامی در پکن رویدادهای جداگانه‌ای بودند،
هشتادمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم (یا آن‌طور که چین آن را جنگ جهانی ضدفاشیستی می‌نامد) به طور برجسته‌ای در پیام‌رسانی چین در سازمان همکاری شانگهای به چشم می‌خورد. هنگامی که وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، «نتایج اصلی» نشست سازمان همکاری شانگهای را خلاصه کرد، دومین مورد از هشت نکته او به نقش سازمان همکاری شانگهای به عنوان «صدایی عدالت‌خواه برای دفاع از دستاوردهای پیروزی در جنگ جهانی دوم» اشاره داشت.
رهبران سازمان همکاری شانگهای همچنین بیانیه مشترکی صادر کردند که به خلاصه وانگ یی، اعلام می‌کرد که «سازمان همکاری شانگهای قاطعانه در سمت درست تاریخ خواهد ایستاد» و «از دیدگاه تاریخی صحیح جنگ جهانی دوم حمایت خواهد کرد». پکن با ترویج این پیام‌ها، تلاش می‌کند با تکیه بر تجربه چین از جنگ جهانی دوم، به جاه‌طلبی‌های رو به رشد جهانی خود مشروعیت بخشد. درحالی‌که ایالات متحده و متحدانش ممکن است نظم پس از جنگ را ذاتا لیبرال و مبتنی بر قوانین بدانند، چین نظم پس از جنگ بسیار متفاوتی را در نظر دارد؛ نظمی که با نظام سیاسی و منافع تنگ‌نظرانه پکن سازگارتر است و در آن چین به طور فزاینده‌ای جای متحدان زمان جنگ خود را در صحنه جهانی می‌گیرد.
* فوق‌دکترای کرسی فیریمن در مطالعات چین
