مسکو علاقه‌ای به صلح ندارد
۱. بر فراز شرق لهستان چه اتفاقی افتاد؟
نخست‌وزیر دونالد توسک به پارلمان لهستان گفت که حریم هوایی لهستان ۱۹بار نقض شده است. جنگنده‌های اف-۱۶ لهستانی و اف-۳۵ هلندی به همراه هواپیماهای دیگر واکنش نشان دادند و حداقل چهار پهپاد را سرنگون کردند. قطعات پهپادها در سراسر شرق لهستان پیدا شد و یکی از آنها به یک خانه برخورد کرد. کسی در این حادثه آسیب ندید. ورشو در مورد مقصر دانستن کاملا صریح است. توسک گفت: «هیچ شکی در مورد نیات تهاجمی روسیه وجود ندارد.» ورشو با استناد به ماده ۴ ناتو، خواستار تشکیل جلسه‌ای با متحدان خود برای بحث در مورد این وضعیت شد.
۲. آیا این اتفاق می‌تواند تصادفی باشد؟
لهستان و دیگر کشورهای خط مقدم ناتو مانند رومانی، در بیش از سه سالی که از آغاز حمله تمام‌عیار کرملین به اوکراین می‌گذرد، گهگاه با پهپادهای روسی مواجه شده‌اند. اما این اولین بار است که این تعداد پهپاد بر فراز یک کشور متحد مشاهده می‌شود و اولین بار است که پهپادهای روسی سرنگون می‌شوند. حوادث قبلی را می‌شد به عنوان موارد استثنایی و یک‌باره توجیه کرد، اما با این تعداد زیاد پهپاد، این کار دشوارتر است.
رادوسواو سیکورسکی، وزیر امور خارجه لهستان، معتقد است: «ارزیابی نیروهای هوایی لهستان و ناتو این است که آنها از مسیر منحرف نشده‌اند، بلکه عمدا هدف‌گیری شده بودند.» این دیدگاه توسط کشورهای دیگر نیز تایید شد.
بوریس پیستوریوس، وزیر دفاع آلمان، گفت: «قطعا دلیلی برای گمانه‌زنی در مورد این‌که این یک خطای تصحیح مسیر یا چیزی شبیه به آن بوده، وجود ندارد.» فابیان‌هافمن، کارشناس استراتژی موشکی و هسته‌ای در دانشگاه اسلو، گفت که این حادثه تمام نشانه‌های یک اقدام عمدی را دارد. او گفت: «با نگاهی به مسیرهای پرواز، این پهپادها یک مسیر کنترل‌شده را دنبال کرده‌اند، بنابراین به نظر می‌رسد روسیه این کار را با قصد و نیت انجام داده است.»
اما چند نکته احتیاط‌آمیز نیز وجود داشت. جان هیلی، وزیر دفاع بریتانیا، گفت: «گزارش‌های متناقضی وجود دارد و هنوز ارزیابی قطعی در مورد این‌که چه چیزی پشت حملات پهپادی بوده، یا قصد آن چه بوده، وجود ندارد. قصد هرچه بوده، این اقدامات خطرناک بوده‌اند؛ قصد هرچه بوده، بی‌ملاحظه بوده‌اند؛ و قصد هرچه بوده، حریم هوایی مستقل لهستان و ناتو را نقض کرده‌اند.» زکری کالنبورن، پژوهشگر جنگ پهپادی در کینگز کالج لندن، گفت که به نظر می‌رسد در پی این حادثه نوعی احتیاط وجود دارد.
او گفت: «در ابتدا شاهد کلمات تند اما تردید در مورد نحوه پاسخگویی هستم. رایزنی‌های ماده ۴ فرصتی برای جمع‌آوری اطلاعات بیشتر، سنجیدن گزینه‌ها و تصمیم‌گیری در مورد این‌که آیا و چگونه باید پاسخ داد، فراهم می‌کند.»
۳. کرملین چه می‌گوید؟
اولین واکنش مسکو، مقصر دانستن اوکراین بود. آندری اورداش، کاردار روسیه در ورشو، در خارج از وزارت امور خارجه لهستان گفت: «ما یک چیز را می‌دانیم: این پهپادها از سمت اوکراین پرواز کرده‌اند… هیچ مدرکی برای تایید این ادعا که این پهپادها منشأ روسی داشته‌اند، ارائه نشده است.» به گزارش خبرگزاری دولتی تاس، دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، گفت: «ما ترجیح می‌دهیم به‌هیچ‌وجه در این مورد اظهارنظر نکنیم. این موضوع خارج از حوزه صلاحیت ماست.»
اما او افزود که رهبران اتحادیه اروپا و ناتو «به صورت روزانه» روسیه را به تحریکات مختلف متهم می‌کنند؛ «اغلب حتی بدون تلاش برای ارائه هیچ‌گونه استدلالی». وزارت دفاع سرانجام واکنش نشان داد و با انتشار بیانیه‌ای آنلاین اعلام کرد که روسیه یک حمله پهپادی گسترده و موفق به «شرکت‌های مجتمع نظامی- صنعتی اوکراین» در غرب اوکراین انجام داده است.
این بیانیه افزود که هیچ هدفی در خاک لهستان «برنامه‌ریزی» نشده بود. این وزارتخانه همچنین گفت که پهپادهایی که گزارش شده بود وارد لهستان شده‌اند، حداکثر برد پروازی بیش از ۷۰۰کیلومتر نداشته‌اند، و به این ترتیب اشاره کرد که پهپادهای شلیک‌شده از روسیه نمی‌توانسته‌اند به لهستان برسند. این بیانیه در پایان نتیجه‌گیری کرد: «با این وجود، ما آماده‌ایم تا در این مورد با وزارت دفاع لهستان رایزنی کنیم.»
۴. آیا این بخشی از یک طرح روسی است؟
به‌رغم تهدیدهای بی‌اثر دونالد ترامپ علیه ولادیمیر پوتین، رهبر روسیه، و تلاش‌های ناکام او برای پایان دادن سریع به درگیری‌ها، روسیه در هفته‌های اخیر تجاوزات خود علیه اوکراین را افزایش داده است. روسیه در حال انجام حملات بزرگ‌تری علیه شهرهای اوکراین است. روز یکشنبه، این کشور بیش از ۸۰۰ پهپاد و موشک شلیک کرد که یکی از آنها به ساختمان اصلی دولت اوکراین اصابت کرد؛ اتفاقی که تاکنون در جنگ رخ نداده بود.
روسیه همچنین به یک کارخانه آمریکایی در غرب اوکراین حمله کرد. در اواخر ماه اوت، نمایندگی دیپلماتیک اتحادیه اروپا و ساختمان شورای اروپا در نزدیکی آن در مرکز کی‌یف مورد اصابت قرار گرفتند. تیموتی اش، اقتصاددانی که اروپای مرکزی را پوشش می‌دهد، نوشت: «این پیامی از مسکو است که آنها به صلحی که توسط یک نیروی تضمین‌کننده غربی تامین شود، علاقه‌ای ندارند و احتمالا اصلا به صلح علاقه‌ای ندارند.»
ژنرال بازنشسته بن‌هاجز، فرمانده سابق ارتش آمریکا در اروپا، هیچ شکی نداشت که تهاجم پهپادی عمدی بوده و گفت که این امر تمایل پوتین به ریسک‌پذیری را برجسته می‌کند، و اشاره کرد که حدود ۸۰۰۰ سرباز آمریکایی در لهستان مستقر هستند. هافمن گفت که تمایل مسکو برای پذیرش چنین ریسک‌هایی، هم نشان‌دهنده ضعف و هم فرصت‌طلبی است. «روسیه احترامی برای اروپا قائل نیست. و واقعیت این است که روسیه، به‌ویژه از نظر اقتصادی، وضعیت چندان خوبی ندارد. دقیقا به همین دلیل است که کرملین اکنون تصمیم به تشدید تنش می‌گیرد؛ آنها یک پنجره فرصت را می‌بینند.»
۵. این اتفاق در مورد آمادگی دفاع هوایی لهستان و ناتو چه می‌گوید؟
لهستان و متحدانش پهپادها را دیدند (اگرچه بلاروس، متحد کرملین، ادعا کرد که در اطلاع‌رسانی به ورشو در مورد نزدیک شدن آنها نقش داشته است) و تعدادی از آنها را سرنگون کردند، اما این یک موفقیت خیره‌کننده برای لهستان و ناتو نیست. هاجز گفت: «این از آن کارهایی نیست که شما برای آن مجبور باشید از اف-۱۶ و اف- ۳۵ استفاده کنید.»
فیلیپس اوبراین، استاد مطالعات استراتژیک در دانشگاه سنت اندروز، نوشت که پس از بیش از سه سال جنگ، این امر همچنین نشان می‌دهد که ناتو به اندازه کافی برای آماده شدن در برابر حمله روسیه که تحلیلگران مدام هشدار می‌دهند یک تهدید واقعی است، کاری نکرده است. او گفت: «حمله "تمرینی" روس‌ها به لهستان (و واقعا همین بود) نشان می‌دهد که چگونه کشورهای عضو پیمان نه تنها برای جنگ آینده - بلکه برای جنگی که همین الان پیش روی آنهاست - زحمت آماده‌سازی مناسب را به خود نداده‌اند.»
اوکراین که به حملات تقریبا روزانه روسیه عادت کرده است، سریع‌تر و ارزان‌تر پاسخ می‌دهد. اوکراین اعلام کرد که از ۴۱۵ پهپاد روسی پرتاب‌شده در شب سه‌شنبه، ۳۸۶ مورد و از ۴۳ موشک، ۲۷مورد را رهگیری کرده است.
۶. ناتو چگونه می‌تواند پاسخ دهد؟
این پیمان آگاه است که پدافند هوایی‌اش نیاز به بهبود دارد و حوادث روز چهارشنبه این احساس را تقویت می‌کند. اوآنا لونگسکو، عضو اندیشکده موسسه خدمات متحد سلطنتی (RUSI) و سخنگوی سابق ناتو، گفت که مارک روته، دبیرکل ناتو «گفته است که ناتو به افزایش پنج‌برابری قابلیت‌های دفاع هوایی و موشکی نیاز دارد، بنابراین این یک اولویت فوری است. همچنین مهم است که همه کشورهای ناتو قوانین ملی خود را در مورد سرنگون کردن هواپیماهایی که وارد حریم هوایی‌شان می‌شوند، روشن کنند.»
هاجز خواستار برگزاری یک رزمایش بزرگ و چندملیتی پدافند هوایی توسط ناتو شد تا پدافند هوایی در تمام کشورهای خط مقدم آن به‌درستی هماهنگ شود. او همچنین توصیه کرد که قوانین درگیری برای گشت‌های هوایی بر فراز دریاهای بالتیک و سیاه تغییر کند تا به هواپیماهای ناتو اجازه دهد پهپادها و موشک‌های روسی را سرنگون کنند. در نهایت، او گفت منطقی است که ناتو یک منطقه پرواز ممنوع بر فراز غرب اوکراین اعمال کند تا از نزدیک شدن پهپادها و موشک‌های روسی به حریم هوایی متحدان جلوگیری شود. او گفت: «هیچ هواپیمای روسی بر فراز اوکراین پرواز نمی‌کند، بنابراین این اقدام به معنای تشدید تنش نخواهد بود.»
* دبیر بخش سیاست خبرگزاری پالتیکو
