خیانت به مذاکرات
این تصمیم در مورد «تحریم‌های بازگشت‌پذیر» (اسنپ‌بک) یک روز پیش از پایان مهلت مقرر و پس از آن اتخاذ شد که کشورهای غربی ادعا کردند هفته‌ها مذاکره به توافقی ملموس منجر نشده است.
قطعنامه پیشنهادی روسیه و چین - نزدیک‌ترین متحدان ایران در این شورای ۱۵عضوی - نتوانست حمایت ۹ کشور مورد نیاز برای متوقف کردن اجرایی شدن مجموعه‌ای از تحریم‌های سازمان ملل از روز شنبه را کسب کند؛ تحریم‌هایی که در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ ایران با قدرت‌های جهانی تشریح شده بود. نتیجه رأی‌گیری ۴ موافق، ۹ مخالف و
۲ رای ممتنع بود. دیمیتری پولیانسکی، معاون سفیر روسیه در سازمان ملل، در طول این نشست گفت: «ما امیدوار بودیم که همکاران اروپایی و ایالات متحده بیشتر فکر کنند و به جای باج‌خواهی ناشیانه‌شان که صرفا به تشدید تنش در منطقه می‌انجامد، مسیر دیپلماسی و گفت‌وگو را برگزینند.»
اندکی پس از رأی‌گیری، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل و یک روز پیش از اجرایی شدن تحریم‌ها، در نشستی با خبرنگاران و کارشناسان مسائل ایران سخنرانی کرد.
پزشکیان گفت که با وجود تهدیدهای قبلی، ایران مانند کره‌شمالی از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج نخواهد شد؛ کره‌شمالی در سال ۲۰۰۳ از این پیمان خارج شد و سپس به ساخت سلاح‌های اتمی روی آورد.
به‌جز در صورت یک توافق لحظه‌آخری، بازگشت تحریم‌ها که توسط بریتانیا، فرانسه و آلمان فعال شده است، بار دیگر دارایی‌های ایران در خارج را مسدود، معاملات تسلیحاتی با تهران را متوقف و هرگونه توسعه برنامه موشکی بالستیک ایران را در کنار اقدامات دیگر، مشمول مجازات خواهد کرد. این امر اقتصاد ایران را بیش از پیش تحت فشار قرار خواهد داد.
انتظار می‌رود این اقدام، تنش‌های پیشاپیش تشدیدشده میان ایران و غرب را افزایش دهد. اما با وجود تهدیدهای قبلی برای خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، پزشکیان در مصاحبه‌ای با گروهی از خبرنگاران گفت که کشورش در حال حاضر قصدی برای انجام این کار ندارد. کره‌شمالی که در سال ۲۰۰۳ از این پیمان خارج شد، در ادامه به ساخت سلاح‌های اتمی پرداخت. چهار کشور - چین، روسیه، پاکستان و الجزایر - بار دیگر از دادن زمان بیشتر به ایران برای مذاکره با کشورهای اروپایی (موسوم به E۳) و ایالات متحده، که در سال ۲۰۱۸ در دوره اول دولت ترامپ به طور یک‌جانبه از توافق با قدرت‌های جهانی خارج شد، حمایت کردند.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، پس از رأی‌گیری گفت: «آمریکا به دیپلماسی خیانت کرد، اما این E۳ بودند که آن را دفن کردند. این افتضاح کثیف یک‌شبه به وجود نیامد. هم E۳ و هم ایالات متحده به طور مداوم برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران را به شکلی نادرست جلوه داده‌اند.»
رهبران اروپایی ماه گذشته پس از متهم کردن تهران به عدم پایبندی به شروط توافق و پس از آنکه هفته‌ها مذاکرات سطح بالا به راه‌حلی دیپلماتیک نرسید، مکانیسم موسوم به «اسنپ‌بک» را فعال کردند.
دیپلماسی گسترده با نزدیک شدن به مهلت نهایی
از زمان آغاز شمارش معکوس ۳۰روزه، عراقچی با همتایان فرانسوی، بریتانیایی و آلمانی خود برای دستیابی به یک توافق لحظه‌آخری دیدار می‌کرد که این تلاش‌ها به گردهمایی مجمع عمومی سازمان ملل ختم شد.
اما به نظر می‌رسد آن گفت‌وگوها بی‌نتیجه بود، به طوری که یک دیپلمات اروپایی روز چهارشنبه به آسوشیتدپرس گفت که این مذاکرات «هیچ تحول جدید و هیچ نتیجه جدیدی به همراه نداشته است». بنابراین، منابع اروپایی «انتظار دارند که رویه اسنپ‌بک طبق برنامه ادامه یابد».
اما پزشکیان تصویر متفاوتی از نحوه پیشرفت جلسات ارائه داد و گفت این اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها بودند که در طول هفته برگزاری نشست‌های سطح بالا از دستیابی به توافق سر باز زدند.
رئیس‌جمهور در مصاحبه‌ای مفصل در حاشیه نشست سازمان ملل گفت که یک شب در همین هفته، قرار بود اعضای هیات آمریکایی با همتایان ایرانی و اروپایی خود دیدار کنند اما آنها حاضر نشدند.او گفت: «هر بار که با اروپایی‌ها صحبت کردیم، به نتایج و توافقاتی رسیدیم، اما درنهایت طرف آمریکایی آن را نپذیرفت.»
در مورد مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا، او افزود: «یک شب در همین هفته قرار بود وزیر امور خارجه ما و وزرای خارجه اروپایی با هم بنشینند و به توافق برسند، اما آمریکایی‌ها هرگز حاضر نشدند. ما باید چه کار کنیم؟»
پزشکیان اضافه کرد که وقتی آمریکایی‌ها در طول شش هفته مذاکرات در اوایل سال جاری حاضر شدند، نمی‌شد به حرفشان اعتماد کرد و استیو ویتکاف، فرستاده رئیس‌جمهور دونالد ترامپ، بر سر موضوعاتی که قبلا بر سر آنها توافق شده بود، موضع خود را تغییر می‌داد. پزشکیان در پاسخ به سوالی درباره اینکه چه چیزی لازم است تا ایران به میز مذاکره بازگردد، گفت: «بی‌اعتمادی در این لحظه بین ما و آمریکا بسیار زیاد است.»
کشورهای اروپایی گفته‌اند در صورتی که ایران به مجموعه‌ای از شروط عمل کند، مایل به تمدید مهلت هستند. این شروط شامل ازسرگیری مذاکرات مستقیم با آمریکا بر سر برنامه هسته‌ای و اجازه دسترسی بازرسان هسته‌ای سازمان ملل به سایت‌های هسته‌ای است.
بازرسان هسته‌ای در ایران
اوایل این ماه، نهاد ناظر هسته‌ای سازمان ملل و ایران توافق‌نامه‌ای را با میانجی‌گری مصر امضا کردند تا راه را برای ازسرگیری همکاری‌ها، از جمله در مورد راه‌های راه‌اندازی مجدد بازرسی‌ها از تاسیسات هسته‌ای ایران، هموار کنند.
با این حال، ایران تهدید کرده است که در صورت اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل، آن توافق را لغو کرده و تمام همکاری‌ها با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) را قطع خواهد کرد.
ایران پس از حمله ۱۲روزه اسرائیل در ماه ژوئن که در آن اسرائیلی‌ها و آمریکایی‌ها همزمان سایت‌های هسته‌ای ایران را بمباران کردند، نسبت به دادن دسترسی کامل به بازرسان محتاط بوده است؛
این حملات وضعیت ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران را با ابهام مواجه کرد. بازرسان آژانس پیش‌تر در روزهای ۲۷ و ۲۸ اوت بر فرآیند تعویض سوخت در نیروگاه هسته‌ای بوشهر نظارت کرده بودند.
اروپایی‌ها گفته بودند که این اقدام به‌تنهایی برای متوقف کردن اجرایی شدن تحریم‌ها در روز شنبه کافی نیست.
* خبرنگار واشنگتن‌پست
