استقلال اروپا شکست
آن قطعنامه‌ها به دنبال محدود کردن توانایی ایران در غنی‌سازی اورانیوم و دستیابی به قطعات مورد نیاز برای برنامه‌های هسته‌ای و موشکی بالستیک و همچنین تسلیحات متعارف بودند. «گروه ۳» این اقدام را انجام داد، زیرا توانایی آنها برای فعال کردن مکانیسم ماشه در ماه اکتبر منقضی می‌شود؛ بنابراین، کشورهای اروپایی که مدعی عدم همکاری ایران شده‌اند، احساس کردند که باید همین حالا از این توانایی استفاده کنند وگرنه آن را برای همیشه از دست خواهند داد.
درحالی‌که این تحریم‌ها مستقیما اقتصاد ایران را به شیوه تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا هدف قرار نمی‌دهند، اما همچنان می‌توانند برای ایران که از فشار اقتصادی رنج می‌برد، ضربه‌ای سنگین باشند.
به گفته علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران، با بازگشت این تحریم‌ها، جهان، از‌جمله سرمایه‌گذاران، بانک‌ها و بازارها، احتمالا «به این نتیجه می‌رسند که ایران تا آینده‌ای قابل پیش‌بینی یک دولت منزوی است». این تحریم‌ها می‌تواند بر توانایی ایران در راستای بازسازی قابلیت‌های دفاعی‌اش تاثیرگذار باشد. واعظ گفت: «این تحریم‌ها بیشتر نمادین هستند تا ماهوی، مانند تحریم‌های آمریکا، اما بی‌تاثیر نیستند.» تمایل ایران برای مشارکت در گفت‌وگوها بر سر غنی‌سازی یا دسترسی بازرسان آژانس، پس از حملات هوایی اوایل تابستان توسط اسرائیل و ایالات متحده که به تاسیسات هسته‌ای ایران آسیب رساند، باز هم کمتر شد.
واعظ معتقد است: «اگرچه ایران دچار اشتباه محاسباتی شد، اما تقصیر متوجه همه است. اگر ترامپ از برجام خارج نشده بود، ما به اینجا نمی‌رسیدیم، پس آن گناه اولیه بود. اما پیشنهاد اخیر اروپا نیز کاملا غیرعملی بود، زیرا هیچ امتیازی برای ایران نداشت و فقط یک توقف شش‌ماهه در فعال‌سازی مکانیسم ماشه را پیشنهاد می‌کرد.»
پیش از آنکه شش قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل که بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ (۱۶۹۶، ۱۷۳۷، ۱۷۴۷، ۱۸۰۳، ۱۸۳۵و ۱۹۲۹) تصویب شده بودند، دوباره اجرایی شوند، یک پنجره ۳۰روزه برای دیپلماسی لحظه‌آخری وجود داشت. کشورهای «گروه ۳» در بیانیه خود گفته بودند: «ما از این دوره ۳۰روزه برای ادامه تعامل با ایران بر سر پیشنهاد تمدید خود، یا هرگونه تلاش دیپلماتیک جدی برای بازگرداندن پایبندی ایران به تعهداتش، استفاده خواهیم کرد.» «گروه ۳» امیدوار بود که با استفاده از آخرین برگ فشار خود و فعال کردن مکانیسم ماشه، بتواند ایران را به عقب‌نشینی از مواضعش وادار کند. اما به گفته واعظ، با توجه به اینکه همه طرف‌ها به مواضع حداکثری خود چسبیده بودند، این امر بعید بود.
دلیل اینکه بازگشت این تحریم‌ها تقریبا اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسید این بود که مکانیسم ماشه از نظر رویه‌ای، برعکس اکثر امور در شورای امنیت سازمان ملل عمل می‌کرد: هر عضو دائم، از جمله بریتانیا، فرانسه و ایالات متحده، می‌توانست هرگونه تلاش برای مماشات با ایران و معلق نگه داشتن قطعنامه‌های قدیمی را وتو کند. از نظر عملی، بازگشت آن تحریم‌های قدیمی سازمان ملل می‌تواند تاثیراتی بر اقتصاد و صادرات نفت ایران داشته باشد، صرفا به این دلیل که بانک‌ها، بیمه‌گران، شرکت‌های کشتیرانی و دیگران احتمالا تمایل کمتری به تجارت با تهران خواهند داشت. علاوه بر این، تحریم‌های احیاشده به هر دولتی اجازه می‌دهد تا کشتی‌های ایرانی را در دریا توقیف کند، که این امر می‌تواند توانایی ایران را برای صادرات نفت خام برخلاف تحریم‌های موجود آمریکا پیچیده سازد.
تا همین چندی پیش، ترس بزرگ این بود که ایران در واکنش به فعال‌سازی مکانیسم ماشه، رسما از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج شود که این امر پیامدهای چشمگیری برای توانایی جهان در نظارت بر توسعه هسته‌ای تهران می‌داشت.
با این حال، ایران نشان داد که واکنشش می‌تواند ملایم‌تر باشد، مانند پایان دادن به همکاری با بازرسان آژانس.
به نظر می‌رسد عدم تمایل ایران به خروج از NPT راهی برای تضمین حداقل مقداری کمک از سوی دو دوستش، یعنی روسیه و چین، باشد که هر دو از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل هستند.
درحالی‌که هیچ‌کدام نمی‌توانند مانع بازگشت آن اقدامات قدیمی سازمان ملل شوند، هر دو می‌توانند در اجرا و اعمال آن تحریم‌ها سنگ‌اندازی کنند و به ایران مقداری آسودگی بدهند، حتی اگر بیشتر جهان از خط‌مشی سازمان ملل پیروی کند.
بنابراین، یک دهه پس از امضای توافق هسته‌ای اولیه و هفت سال پس از خروج آمریکا، تلاش‌های دیپلماتیک شاید به پایان خود رسیده باشند. این امر نه به نفع ایران خواهد بود که دقیقا عکس لغو تحریم‌هایی را که به شدت به دنبال آن بود دریافت می‌کند، نه به نفع جامعه بین‌المللی که دید خود را نسبت به وضعیت برنامه هسته‌ای ایران از دست می‌دهد، و نه به نفع ایالات متحده. به گفته واعظ: «این یک سناریوی باخت-باخت برای همه ایجاد می‌کند.»
* نویسنده نشریه فارن پالیسی
