چگونه ترامپ موفق شد؟
فلسطینی‌ها و جهانی که با وحشت نظاره‌گر بود دعا کردند تا اسلحه‌ها ساکت شوند. اما لازم بود شخصیت مقتدر و بی‌رحم دونالد ترامپ یک توافق صلح را نهایی کند. رئیس‌جمهور پرسروصدا و خودرأی این کار را به روشی غیرمنتظره انجام داد: با گوش دادن به دیگران و سازماندهی ائتلافی که در نهایت شامل تمام کشورهای عمده عربی و اروپایی، اسرائیل و حماس شد. وقتی خبر توافق آتش‌بس در غزه منتشر شد، به مکالمه‌ای در تل‌آویو با یک مقام ارشد اسرائیلی فکر کردم. او به من گفت: «ما از آنچه بر ما گذشته آن‌قدر آسیب دیده‌ایم که نمی‌توانیم تصمیمات درستی برای پایان دادن به این جنگ بگیریم. ما نیاز داریم آمریکا ما را به اتخاذ تصمیمات درست مجبور کند.»
رئیس‌جمهور بایدن، با تمام تلاش‌هایش، نتوانست این کار را انجام دهد. اما ترامپ توانست. او تصمیم گرفت زمان صلح است و دیگر تحمل تاخیر بنیامین نتانیاهو یا حماس را ندارد. امروز میدان نبرد بالاخره آرام است.
بدیهی است که طرح صلح ترامپ ممکن است فرو بریزد. این خاورمیانه است. جزئیات کلیدی مانند خلع سلاح هنوز حل نشده است. اما در دستیابی به آتش‌بس، ترامپ مهارت‌ها و تاکتیک‌هایی به نمایش گذاشت که انعطاف‌پذیری و همکاری بیشتری نسبت به رویکرد معمول او نشان می‌داد. او به مشاوره کارشناسان گوش داد و برخی دیدگاه‌های خود را تغییر داد. او در دیپلماسی پنهان و دقیق، به‌ویژه با قطر، فعال شد. این مذاکره چندان دیپلماتیک نبود، بلکه بیشتر شبیه یک کنسرسیوم معامله‌گری بود. فرستاده ترامپ، استیو ویتکاف، دانش زیادی درباره خاورمیانه نداشت. اما او و ترامپ فهمیدند چه کسانی در اتاق آدم‌های باهوشی هستند.
این گروه شامل تونی بلر، نخست‌وزیر سابق بریتانیا با ارتباطات گسترده در منطقه و علاقه به بازسازی تصویر خود، و جرد کوشنر، داماد ترامپ و معمار توافقات ابراهیم بود که مشتاق فرصت دیگری برای ساخت توافق اسرائیل-فلسطین بود که در ۲۰۲۰ ناکام مانده بود. یک بازیگر محوری دیگر کسی بود که احتمالاً هرگز نامش را نشنیده‌اید: علی الثوادی، وزیر امور استراتژیک قطر. عکس‌های تیم مذاکره‌کننده قطری معمولا نخست‌وزیر ماهر، محمد بن عبدالرحمن آل ثانی را نشان می‌دهد. اما الثوادی، مانند ویتکاف، یک بازیگر معامله‌گر است که دوست دارد از کانون توجه دور بماند. او نقش حیاتی در تشکیل ائتلاف آتش‌بس ایفا کرد.
این روایت مذاکرات بر اساس گفت‌وگو با مقامات قطری، اسرائیلی و آمریکایی است. قطری‌ها از زمان اولین توافق آزادی گروگان‌ها در نوامبر ۲۰۲۳ میانجی‌های کلیدی بودند. آنها توانستند با رهبران سیاسی حماس در دوحه ارتباط برقرار کنند. قطری‌ها با دولت بایدن همکاری نزدیکی داشتند و این همکاری را با تیم ترامپ عمیق‌تر کردند و به میانجیگری در بحران‌های رواندا-کنگو و ارمنستان-آذربایجان کمک کردند. وقتی ترامپ تصمیم گرفت جنگ ۱۲روزه بین ایران و اسرائیل را پایان دهد، قطر به میانجیگری پرداخت.به شکل پارادوکسیکالی، نقطه‌عطف در بن‌بست خونین غزه پس از حمله اسرائیل به رهبران حماس در قطر در ماه گذشته رخ داد. این حمله قطری‌ها را شوکه کرد، اما به آنها اهرم فشار داد. آنها تهدید کردند که اگر اسرائیل رسما عذرخواهی نکند و آمریکا تضمین امنیتی ارائه ندهد، میانجیگری را متوقف خواهند کرد. قطری‌ها هر دو را به دست آوردند که به حفظ وجهه آنها در جهان عرب و افزایش نفوذشان کمک کرد.
برای ترامپ نیز، حمله به قطر نقطه‌عطفی بود. او در آوریل به نتانیاهو نشان داد که مسیر خود را دنبال خواهد کرد و در بیانیه‌ای غافلگیرکننده اعلام کرد که ویتکاف مذاکرات هسته‌ای با ایران را آغاز خواهد کرد.
وقتی ترامپ از حمله قریب‌الوقوع اسرائیل مطلع شد، ویتکاف با الثوادی تماس گرفت تا به او هشدار دهد اما خیلی دیر بود. در پی آن، ترامپ به سمت آتش‌بس این هفته پیش رفت، حتی با وجود تردیدهای اسرائیل.
قطری‌ها چند اقدام انجام دادند که مذاکرات را ممکن ساخت. آنها پیشنهاد کردند ترامپ با تمام بازیگران کلیدی عرب - عربستان سعودی، امارات، مصر و اردن - در نیویورک در جریان نشست مجمع عمومی سازمان ملل دیدار کند. این گروه برنامه‌ای ۲۰بندی برای آتش‌بس و «هیات صلح» برای نظارت بر انتقال سیاسی در غزه پس از جنگ تدوین کردند. آنها همچنین توصیه کردند ترکیه به تیم مذاکره‌کننده بپیوندد.
آخرین مرحله این هفته در مصر رخ داد، جایی که الثوادی با ران درمر، دست راست نتانیاهو، دیدار کرد تا جزئیات باقی‌مانده را بررسی کند. هرچند درمر گاهی مخالف سرسخت قطر بوده، گفت‌وگوها صریح و سازنده بود. با فشار ترامپ، اسرائیل با رویه‌های اولیه آتش‌بس و توافق آزادی گروگان‌ها موافقت کرد.
این توافق صلح با جزئیات زیادی همراه است که «بعدا مشخص خواهد شد». این روش معمول مذاکره در میان عرب‌ها و اسرائیلی‌هاست. بحث بر سر شکل دقیق برنامه «روز بعد» ترامپ ادامه خواهد داشت. اگر اسرائیل یا حماس توافق صلحی را که مهر «DJT» خورده مختل کنند، همان‌طور که ترامپ می گوید، «تاوان سنگینی خواهد داشت».
ارزیابی استراتژیک پایان جنگی با چنین هزینه انسانی بالا دشوار است. بزرگ‌ترین برندگان ممکن است کشورهای عرب حوزه خلیج فارس، به‌ویژه کشور کوچک قطر، باشند که در کاخ سفید یک حامی پیدا کرده‌اند که از صدور دستور به اسرائیل نمی‌ترسد.
* ستون‌نویس امور خارجی روزنامه واشنگتن دی‌سی
