گزینه‌های پیش‌رو
از ژانویه ۲۰۲۵ تا ماه اکتبر همین سال میلادی، نه‌تنها رابطه آمریکا و هند بهبود و تقویت نیافته بلکه در مسیر ابهام قرار گرفته است. این موضوع نه تنها آینده رابطه ایالات متحده و هند را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد بلکه می‌تواند معادلات منطقه‌ای و جهانی سیاست خارجی آینده هند را نیز شکل دهد.
شرایط منطقه‌ای-ژئوپلیتیکی و جهانی هند
سیاست خارجی هند از زمان استقلال در سال ۱۹۴۷ میلادی تاکنون بر پایه عدم تعهد بوده است، به این معنا که هند برای پیشبرد اهداف خارجی خود برای توسعه داخلی، خود را درگیر هیچ منازعه بزرگ خارجی، منطقه‌ای یا جهانی نکرده است. این رویکرد از سال ۱۹۹۱، مصادف با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و همزمان با اصلاحات اقتصادی دهه ۱۹۹۰ میلادی به قوت خود باقی مانده و حتی تقویت شده است. از سال ۲۰۰۵ تاکنون، رابطه آمریکا و هند شرایط جدیدی به خود گرفته است. زمینه‌های همکاری هند و آمریکا نه‌تنها محدود به دو کشور نیست بلکه سیاست جهانی را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. این زمینه‌ها شامل همکاری در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر و ناپذیر، فناوری‌های نوین مانند فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی و در آخر همکاری نظامی برای مهار چین در منطقه ایندوپاسیفیک (اقیانوس هند و آرام) است.
یکی از اصول دیگر سیاست خارجی هند، چندجانبه‌گرایی است که برای توسعه اقتصادی و سیاست خارجی در عصر رقابت‌های قدرت‌های بزرگ جهانی کلیدی است. از سال ۲۰۲۲، با آغاز جنگ روسیه و اوکراین، هند در شرایطی استثنایی قرار گرفت که توانست به نفع خود از آن بهره ببرد. هند با خرید نفت و گاز ارزان از روسیه و ترویج اخلاق‌گرایی خاص خود برای اصلاح سازمان‌های بین‌المللی قدیمی و ایجاد سازمان‌های جدید به‌عنوان نمونه در عرصه تغییرات اقلیمی، توانست توازن بین خود، آمریکا، اروپا و روسیه برقرار کند. از یک نقطه‌نظر دیگر، از سال ۲۰۲۳، چند رویداد، جایگاه هند در منطقه خود، شبه‌قاره، را بیش از پیش در هاله‌ای از ابهام قرار داده است. قبل از سال ۲۰۲۳، سقوط کابل به دست امارات اسلامی، سقوط دولت نزدیک به هند در سری‌لانکا و در سال‌های ۲۰۲۳ تاکنون سقوط دولت‌های نزدیک به هند در مالدیو، بنگلادش و اخیرا نپال، دهلی را دچار سردرگمی کرده است. در این رویدادها یک مضمون و مظنون همیشه در ذهن دولت هند نمایان شده و حمایت پکن از تغییر رژیم‌ها در کشورها بوده است. عدم پاسخگویی آمریکا به این مسائل، مساله هند و آمریکا را بیشتر در آینده دچار شک خواهد کرد.
ماهیت رابطه هند و آمریکا
ماهیت رابطه هند و ایالات‌متحده را باید از سه منظر بررسی کرد، کلی، دهلی و واشنگتن. از دید کلی، در رابطه هند با آمریکا از سال ۲۰۰۵ با تشکیل ائتلاف کواد (هند، آمریکا، ژاپن و استرالیا)، هند جایگاه ویژه‌ای در سیاست ایندوپاسیفیک آمریکا داشته است. از دید دهلی، آمریکا شریکی مهم در پیشبرد اهداف جهانی هند در توسعه روابط خود با غرب و ارتقا اقتصاد خود بوده است. از دید واشنگتن این دید به‌نحوی همسان بوده اما چند عامل، این نگاه را مخدوش کرده است.
به گزارش دو مطلب اخیر فارن افرز در تابستان ۲۰۲۵ که به موضوع هند اختصاص داده شده بودند، چند مانع از تبدیل شدن هند به قدرتی جهانی و تقویت رابطه هند و آمریکا وجود دارد. این باور وجود دارد که عدم تعهد و چندجانبه‌گرایی هند مانع تبدیل شدن هند به قدرت جهانی یا تقویت رابطه هند با آمریکاست. این را باید در نظر گرفت که همسایگی هند با چین اگرچه حجم اقتصادی یا قدرت‌سازی هند از سال‌های ۹۰ میلادی تاکنون از چین فاصله‌ای بسیار دارد اما هند با وجود نزدیکی روابط با آمریکا، عضو کواد، همزمان عضوی مهم در سازمان همکاری شانگهای، بریکس و بزرگ‌ترین شریک تجاری و دریافت کننده سرمایه‌گذاری خارجی از سوی چین است. سیاستگذاران هند که اغلب با دید واقع‌گرایانه به مسائل جهانی می‌نگرند، انتظار خاصی از سوی آمریکا و حتی روسیه در وقوع جنگی احتمالی بین خود و چین ندارند. با این اوصاف، باز چندین عامل دیگر در دوره دوم ریاست‌جمهوری، رابطه هند با آمریکا و کشورهای دیگر را دچار ابهام و احتمالا دچار بازنگری خواهد کرد.
نگاه ترامپ دو به دهلی: آزمون لیتموسی نوین هند
با بازگشت ترامپ به کاخ سفید، دولت ترامپ سیاست خارجی تهاجمی‌تری در عرصه تجاری گرفته است. با آمدن ترامپ، نه‌تنها عرصه تجاری جهانی بیشتر با سایه انزواگرایی و محافظه‌گرایی روبه‌روست بلکه ترامپ علاقه‌‌ای به تقویت اتحادها و ائتلاف‌های سنتی آمریکا نشان نمی‌دهد. هند یکی از کشورهایی بوده است که با بالاترین میزان تعرفه آمریکا روبه‌رو بوده است. ترامپ یکی از دلایل اعمال تعرفه علیه هند را خرید انرژی از روسیه اعلام کرده است. در تابستان سال ۲۰۲۵، در جریان مذاکرات میان آمریکا و هند، هند هیچ نشانی از پذیرفتن شروط تجاری ترامپ نداد و تعرفه‌های خود در حوزه غلات را با بیانیه رسمی در حمایت از کشاورزان هند ابراز کرد. انتظار می‌رود با وجود تعرفه‌های ترامپ و ابهام در جایگاه هند در سیاست مهار چین، رابطه هند و ایالات متحده بیش از پیش مورد آزمون قرار بگیرد.
روسیه، پاکستان و تعرفه‌ها؛ اهرم‌های فشار یا کارت‌های بازی آمریکا علیه هند؟
پس از روسیه و تعرفه‌ها، یکی از اهرم‌های فشار جدید واشنگتن علیه دهلی، ریست جدید روابط هند و پاکستان است. پاکستان در مه ۲۰۲۵، پس از اعلام آتش‌بس از سوی ترامپ، جایگاهی جدید و شاید موقت در سیاست شبه قاره‌ای ترامپ گرفته است. پاکستان با مذاکره با دولت آمریکا توانسته است میزان تعرفه‌ها را تا ۱۹درصد کاهش و وعده سرمایه‌گذاری و اکتشاف در بخش حوزه‌های نفتی را به آمریکا بدهد. همچنین این گمان می‌رود که ترامپ برای مهار چین و تا حدودی ایران، برای تسخیر احتمالی آینده پایگاه هوایی بگرام از پاکستان کمک لازم را دریافت کند. فعال‌سازی مکانیسم ماشه در خصوص ایران نیز معادلات تجاری و ژئواستراتژیک هند را دچار ابهام کرده است.
روند‌های احتمالی آینده روابط هند با روسیه و آمریکا و چین
با وجود این تفاسیر، هند برای پیشبرد اهداف اقتصادی و رشد خود نیاز است که بین روسیه، چین و آمریکا توازن ایجاد کند. انتظار نمی‌رود هند در آینده‌ای نزدیک به دلیل تنش با غرب یا شرق هیچ‌‌یک از شریک‌های تجاری و منطقه‌ای خود را به نفع دیگر کنار بگذارد؛ چون هرکدام جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد و معادلات خارجی و منطقه‌ای و جهانی چندجانبه‌گرایی هند دارند.
* دانشجوی دکتری مطالعات جهان
