چرا شاخص‌ها راه خود را جدا کردند؟
قدم‌های محتاط بورس
بازگشت تحریم‌های بین‌‌المللی و کاهش امید به رفع آنها در هفته نخست مهرماه موجب افزایش انتظارات تورمی شد و به رشد قیمت دلار انجامید. اتفاقی که به سرعت بورس را وارد فاز جدیدی از رشد و رونق کرد. به نظر می‌رسد با تداوم روند صعودی بورس، رالی بازارها در ادامه پاییز جذاب‌تر هم شود. جاماندگی عجیب بورس نسبت به بازارهای موازی در نیمه اول سال عاملی است که فعالان بازار را به روند آتی این بازار امیدوار کرده است. با این حال بورس تهران برای رشد پایدار نیازمند استراحت و اصلاح است. در همین مسیر معاملات بورس تهران در نخستین روز آبان‌ماه با واگرایی شاخص‌های سهامی پیگیری شد تا سریال رشد بورس تهران متوقف شود. شاخص سهام در جریان معاملات این روز ۰.۶۴درصد کاهش یافت و با قرار گرفتن در سطح ۳میلیون و ۶۰ هزار واحدی روندی متعادل را ارائه کرد.
در جریان معاملات دیروز، شاخص هموزن در مسیر صعودی حرکت کرد و برای دومین بار وارد کانال ۹۰۰ هزار واحد شد. در جریان معاملات اولین روز هفته شاهد پیشروی عرضه‌ها در سمت نمادهای بزرگتر بازار بودیم. افزایش عرضه در محدوده‌های کنونی، امری طبیعی است؛ با توجه به اینکه شاخص از کف تجربه‌شده در هشتم شهریور، رشد بیش از ۲۵ درصدی را تجربه کرده است؛ گروهی از سرمایه‌گذاران اقدام به شناسایی سود در نمادهای مختلف می‌کنند. از سویی با توجه به اینکه عمده روندهای صعودی در بورس تهران در سال‌های اخیر مقطعی بوده؛ این سناریو در میان اهالی بازار سهام وجود دارد که بعد از کسب هر بازدهی، شناسایی سود کرده و منتظر فرصت‌های جدید بمانند. در حال حاضر نیز با توجه به نوسانات کاهشی نرخ دلار به نظر می‌رسد معامله‌گران با احتیاط بیشتری در سمت تقاضا حاضر شوند.
در بازار شنبه چه گذشت؟
بورس تهران در جریان معاملات روز شنبه نظاره‌گر واگرایی شاخص‌های سهامی بود. در جریان داد و ستدهای شنبه شاخص کل عقب‌نشینی کرد، اما شاخص هموزن با رشد ۰.۱۳ درصدی همراه شد و کانال ۹۰۰هزار واحدی را از آن خود کرد. در فرابورس نیز شاخص کل این بازار، افزایش ۰.۰۱ درصدی را تجربه کرد. در معاملات شنبه ۲۱۶ میلیارد تومان از گردونه معاملات خارج شد و ارزش معاملات خرد بازار سهام نیز ۱۰ هزار و ۹۹ میلیارد تومان را ثبت کرد که کاهش ۱۸ درصدی را نسبت به روز کاری قبل نشان می‌دهد.
دلار در بازار آزاد که معاملات پایان هفته را در سطح ۱۰۸ هزار و ۵۰۰ تومان به پایان رسانده بود؛ معاملات شنبه را در سطح ۱۰۶ هزار و ۸۰۰ تومان آغاز کرد. در ادامه دلار یک کانال بالاتر آمد و به کانال ۱۰۷ هزار تومان رسید. هر گرم طلای ۱۸ عیار در کانال ۱۰میلیون و ۷۰۰ هزار تومان مورد معامله قرار گرفت. سکه امامی هم در کانال ۱۱۲میلیون تومان میان خریداران و فروشندگان دست به دست شد. صندوق‌های طلا هم حدود ۵۸۳ میلیارد تومان ورود پول حقیقی را تجربه کردند. بررسی ورود و خروج پول حقیقی به صنایع بازار سهام نشان می‌دهد که در روز گذشته با توجه به سبزپوشی شاخص هموزن، عمدتا صنایع ریالی مورد توجه فعالان قرار گرفتند. دارویی‌ها با ورود پول ۹۳میلیارد تومانی در صدر لیست تراز پول حقیقی شنبه جای گرفتند. پس از آن گروه‌های زراعت به همراه سیمانی‌ها با متوسط ورود پول ۵۰میلیارد تومانی در رتبه‌های دوم و سوم جدول تراز پول حقیقی قرار گرفتند.
در مقابل صنایع بزرگ و اثرگذاری همچون فلزات اساسی طی معاملات روز شنبه با خروج پول بیش از ۱۸۵میلیارد تومان مواجه شدند و در صدر خروج پول حقیقی دیروز جای گرفتند. پس از آن گروه استخراج کانه فلزی با خروج پول ۱۴۸میلیارد تومان دومین جایگاه جدول را به خود اختصاص داد. شرکتهای سرمایه‌گذاری بورسی نیز در روز جاری از سوی حقیقی‌ها با خروج پول مواجه شدند و در پایان زمان معاملات روز شنبه بیش از ۳۲میلیارد تومان پول از این گروه خارج شد. از میان صندوق‌های قابل معامله بازار سرمایه، صندوق‌های طلا و سکه بورسی به‌رغم شروع نزولی، اما با ورود پول همراه شدند. با این حال صندوق‌های قابل معامله مهم بورسی از جمله صندوق‌های سهامی، درآمد ثابت و اهرمی‌ها در روز گذشته با تجربه میانگین خروج پول ۷۵میلیارد تومان سردمداران خروج پول حقیقی دیروز بودند.
شاخص بورس در نیمه کانال ۳ میلیون واحد در نوسان است. مرز حساس ۳میلیون واحدی برای اهالی بازار به ناحیه امن حیاتی مبدل شده است. به طوری که با شکست این محدوده روانی به سمت پایین توسط نماگر اصلی، کار بورس سخت‌تر خواهد شد، یا به عبارتی بهتر، بازار سهام به سمت اصلاح زمانی حرکت خواهد کرد. با این حال، چند سناریو پیشروی بازار قرار دارد. یکی از این سناریوها، اصلاح موقتی شاخص بورس تا محدوده حمایتی ۲میلیون و ۸۵۰هزار واحد است. با توجه به انتشار گزارش‌های مطلوب ۶ماهه از سوی شرکتهای بورسی، p/e بازار به محدوده ۶واحد کاهش یافته، بعید است با فرض ثبات متغیرهای موجود، نماگرهای بورسی کاهش ارتفاع شدیدی را تجربه کنند. سناریوی بعدی، ملاقات شاخص با کانال ۳.۱ میلیون واحد و پس از آن عبور از سقف تاریخی است که می‌تواند تقاضای جدیدی را به سمت بازار سهام هدایت کند. با ارزندگی نسبی بازار، تحقق چنین سناریویی در میان‌مدت دور از انتظار نیست.
کارشناسان می‌گویند، با کاهش تنش‌های منطقه‌ای، سایه جنگ تا حد زیادی از سر اقتصاد برداشته شده و ریسک ژئوپلیتیک قابل‌توجهی متوجه کشور نیست. این ثبات نسبی می‌تواند زمینه را برای انتقال منابع خرد از بازارهای غیرمولد مانند طلا و ارز به سمت سهام تولیدی و شرکتهای کوچک‌تر فراهم کند؛ مسیری که می‌توان آن را نشانه‌ای از بازسازی تدریجی اعتماد سرمایه‌گذاران و بازآرایی پرتفوی آنها به نفع بازار سرمایه تعبیر کرد.
درحالی‌که گزارش‌های شش‌ماهه شرکت‌ها یکی پس از دیگری بر سامانه کدال منتشر می‌شود، می‌توان گفت در میان نمادهای بزرگ، به‌جز گروه پالایشی، عملکرد قابل‌توجهی مشاهده نمی‌شود؛ اما در سهام متوسط و کوچک‌تر، تعداد گزارش‌های مطلوب قابل‌توجه است. به نظر می‌رسد این گزارش‌ها می‌توانند به‌عنوان کاتالیزور رشد سهام کوچک‌تر در سایه ثبات لیدرها عمل کنند. اگر روند تعادلی بازار در روزهای آینده حفظ شود، می‌توان به معاملات مثبت و پرحجم در آبان‌ماه امیدوار بود و سهام خوش‌گزارش با محوریت شاخص هموزن می‌توانند در کانون توجه سرمایه‌گذاران قرار گیرند.
در همین حال به نظر می‌رسد اونس جهانی طلا به محدوده پیش‌بینی‌شده خود، یعنی بین ۴۰۰۰ تا ۴۲۰۰ دلار و نهایتا ۴۳۰۰ دلار رسیده است. در نتیجه، چشم‌انداز رشد قابل‌توجهی برای طلا در کوتاه‌مدت وجود ندارد. از سوی دیگر، ثبات نسبی دلار باعث شده طلا و نقره جذابیت پیشین خود را از دست بدهند. در چنین شرایطی، انتظار می‌رود توجه سرمایه‌گذاران به سمت نمادهای کوچک‌تر بازار جلب شود. گروه‌هایی نظیر زراعت، غذایی، قندی، حمل‌ونقل و دارویی با انتشار گزارش‌های عملکرد مطلوب، می‌توانند مقصد بعدی جریان نقدینگی باشند.
واکنش متفاوت شاخص‌ها
بورس تهران در روز گذشته شاهد بازگشت احتیاط معامله‌گران بود. برخی از کارشناسان وضعیت بورس در روزهای اخیر را متعادل توصیف می‌کنند. در همین رابطه محمد خبری‌زاد، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» اظهار کرد: بازار سهام در جریان معاملات شنبه در شرایطی به کار خود پایان داد که شاخص کل بورس تهران با افت حدود ۰.۶ درصدی مواجه شد، در حالی که شاخص هموزن رشدی خفیف را به ثبت رساند. واگرایی شاخص‌ها در حالی رقم خورد که گزارش‌های مالی شش‌ماهه شرکت‌ها در سامانه کدال مهم‌ترین متغیر اثرگذار بر رفتار سرمایه‌گذاران محسوب می‌شد. بررسی عملکرد شرکت‌ها نشان می‌دهد که در سطح کلان، صورت‌های مالی عمدتا حاکی از رشد سودآوری بنگاه‌ها بوده است.
به گفته این کارشناس، در مقیاس فصلی، سود خالص شرکت‌ها در تابستان امسال نسبت به فصل مشابه سال گذشته حدود ۵۰ درصد افزایش یافته و در مقایسه شش‌ماهه نیز رشد بیش از ۳۴ درصدی به ثبت رسیده است. به این ترتیب، می‌توان گفت سودآوری اسمی شرکت‌ها همپا یا حتی فراتر از تورم حرکت کرده است؛ امری که از منظر بنیادی سیگنالی مثبت برای بازار تلقی می‌شود.با این حال، عملکرد صنایع بزرگ و شاخص‌ساز نتوانست انتظارات فعالان بازار را برآورده کند. صنعت فولاد، به‌رغم ثبت رکوردهای مناسب در فروش ماهانه، به دلیل کاهش حاشیه سود، افت قابل‌توجهی در سودآوری را تجربه کرد. به‌ویژه شرکت فولاد مبارکه، پایین‌ترین سودسازی دلاری خود در فصل تابستان طی سال‌های اخیر را به ثبت رساند. همین امر زمینه‌ساز فشار فروش در نمادهای بزرگ در نیمه دوم معاملات شد.
خبری زاد در ادامه افزود: در مقابل، برخی صنایع میان‌وزن و کوچک‌تر عملکرد بهتری داشتند. گزارش‌های مطلوب در صنایع دارویی، سیمانی و بانکی موجب شد تقاضا در این گروه‌ها تقویت شود و از افت بیشتر شاخص کل جلوگیری کند. به این ترتیب، می‌توان گفت بازار دیروز شاهد چرخش نسبی نقدینگی از نمادهای بزرگ به سهام کوچک‌تر بود. نکته قابل‌توجه آن است که با وجود کاهش شاخص کل، نشانه‌ای از خروج محسوس پول از بازار مشاهده نشد. داده‌های تابلو نشان می‌دهد توازن نسبی میان خریداران و فروشندگان حفظ شده و جو عمومی بازار همچنان آرام و بدون هیجان است. در شرایط فعلی، به نظر می‌رسد محرک بعدی بازار سهام، تحولات نرخ ارز توافقی باشد. رشد نرخ دلار مسافرتی در روز شنبه از نگاه برخی تحلیلگران می‌تواند پیش‌درآمدی بر افزایش نرخ دلار توافقی و تغییر مسیر تسعیر ارز شرکتهای صادرات‌محور از بازار اول به بازار دوم تلقی شود. در چنین شرایطی، بازار سرمایه می‌تواند در هفته‌های آینده انرژی تازه‌ای از ناحیه ارزی دریافت کند.
