هزینه واقعی «زمین ۹۹ساله»

حذف تبصره یک از ماده ۵۰ قانون برنامه هفتم یکی از «موارد مدنظر دولت» برای اصلاح قانون برنامه هفتم است. این تبصره که برای بخش مسکن و ساختمان است، به دولت تکلیف کرده در طول برنامه هفتم توسعه، معادل ۰.۲ درصد مساحت ایران،‌ «زمین ۹۹ساله» به مردم واگذار کند تا به همین میزان، به ظرفیت مسکونی کشور اضافه شود. ظرفیت مسکونی کشور طبق آخرین آمار رسمی حدود ۳‌میلیون هکتار است که شامل پهنه‌های مسکونی ۱۴۴۰ شهر ایران و ۴۰ هزار روستا می‌شود. از طرفی، «واگذاری زمین ۹۹ساله» معادل ۰.۲ درصد مساحت ایران یعنی «توزیع زمین معادل ۵ برابر مساحت شهر تهران» یا معادل ۳۳۰ هزار هکتار.

دولت با استناد به «کارنامه هزینه‌بر واگذاری زمین ۹۹ساله طی ۴ سال گذشته»، به مجلس اعلام کرده است، «تکلیف برنامه هفتم برای زمین ۹۹ساله، ۶۶۰۰ همت منابع نیاز دارد که به هیچ‌ وجه قابل تامین نیست». وزارت راه و شهرسازی اعلام کرده است، «هزینه آماده‌سازی زمین ۹۹ساله طی سال‌های اخیر مترمربعی ۲‌میلیون تومان هزینه داشته است». با این حال بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» مشخص می‌کند، «هزینه آماده‌سازی واقعی، کامل و مناسب شهرشدن روی زمین‌های خام ۹۹ساله» با قیمت‌های امروز، به مراتب بیشتر از ۲‌میلیون تومان است.

 آماده‌سازی کامل زمین خام به معنای آن است که علاوه بر آب و برق و گاز و خیابان‌کشی، خدمات شهری یا همان خدمات روبنایی نیز روی این اراضی همزمان با مسکن‌سازی دولتی ایجاد و تامین شود تا شهرهایی که با این واگذاری‌ها شکل می‌گیرد، حالت خوابگاهی نداشته باشد. ماجرای ماده ۵۰ از ابتدای دولت چهاردهم،‌ محل مناقشه سنگین بین دولت و مجلس بود. ابتدای این دولت، وزیر مربوطه اعلام کرده بود،‌ هر نوع واگذاری زمین دولتی منوط است به تامین کامل خدمات. اما این اعلامیه کمی بعد با واکنش نمایندگان روبه‌رو شد. دولتی‌ها می‌گویند،‌ صرف واگذاری زمین خام،‌ «تامین مسکن» اتفاق نمی‌افتد. نمونه‌اش در مسکن‌مهر ابتدای دهه ۹۰ در شهر جدید پرند بود که رغبتی به سکونت در آن نبود.

مدافعان «واگذاری زمین ۹۹ساله» اما معتقدند، عرضه این نوع زمین باعث کاهش قیمت مسکن می‌شود. با این حال تجربه دو دهه گذشته تایید می‌کند، واگذاری زمین بدون در نظر گرفتن «مشکلات اقتصادی خانه‌ندارها»، باعث خرید و فروش امتیاز آن در بازار سفته‌بازی می‌شود و عواید آن به جای آنکه، مطلق به دهک‌های پایین درآمدی اصابت کند، به شکل قابل‌توجهی نصیب چندخانه‌ای‌ها می‌شود.