گواهی سپرده کالایی،صنعت شیشه را متحول کرد؛
ریسک‌های پنهان بازار شیشه
شیشه نه تنها کالایی واسطه‌ای در تولید محصولات دیگر است، بلکه کیفیت و قیمت آن می‌تواند به سرعت هزینه‌ها و رقابت‌پذیری صنایع وابسته را تحت تاثیر قرار دهد. ارزیابی متغیرهای مالی صنعت شیشه نشان می‌دهد که در مقیاس سالانه، در سال گذشته وضعیت این صنعت هم از لحاظ تولیدات و هم به لحاظ درآمدی بهبود خوبی را تجربه کرده است.
با این وجود در شش‌ماهه نخست امسال تولیدات صنعت شیشه با کاهش ۷درصدی همراه شد. به رغم نزول مقادیر تولید، از منظر درآمدی به تولیدکنندگان شیشه آسیب جدی وارد نشده است و در نیمه نخست امسال ۳۱درصد به درآمد این گروه نسبت به مدت مشابه افزوده شده است. مهم‌ترین اتفاق اخیر برای تولیدکنندگان شیشه صدور گواهی سپرده این محصول در بورس کالاست. این موضوع موجب شد تا شفافیت قیمتی در محصولات این صنعت افزایش یابد و از منظر درآمد و سودآوری آسیب جدی به این صنعت تحمیل نشود.
عدم تکرار چرخه رشد تولیدات
بررسی میزان تولیدات گروه شیشه بازار سرمایه نشان می‌دهد که در ۱۳سال گذشته متوسط در هر سال ۱۷درصد به مجموع تولیدات این صنعت افزوده شده و میانگین مقداری تولیدات شیشه‌سازان بورسی ۴۴۶هزار تن بوده است. در سال ۱۴۰۳، تولیدات شیشه‌سازان بورسی به میزان ۹۹۰هزار تن به ثبت رسید که در مقایسه با سال ماقبل افزایش ۹درصد تجربه کرده است.
در مقیاس سالانه بالاترین میزان جهش تولیدات این صنعت در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ رقم خورد که مجموع تولیدات این گروه به‌ترتیب ۵۹ و ۶۳درصد بهبود یافته است. در بازه فصلی وضعیت تولیدات گروه شیشه بورس تهران مطلوب نیست و عملکرد مثبت این صنعت در سال جاری تکرار نشده است. طی بهار و تابستان امسال به‌ترتیب ۵ و ۱۰درصد از مجموع تولیدات گروه شیشه بازار سرمایه کاسته شده است.
در مقیاس شش‌ماهه مجموع تولیدات این گروه ۴۳۶هزار تن به ثبت رسید که در مقایسه با مدت زمان مشابه سال گذشته نزول ۷درصد تجربه کرده است. در نیمه نخست سال جاری بالاترین میزان جهش مقادیر تولید مربوط به شرکت «کقزوی» است. این شرکت در شش‌ماهه ابتدایی امسال توانست تولیدات خود را با رشد ۱۷درصدی نسبت به دوره مشابه سال قبل به ۱۶هزار و ۸۷۴تن بهبود بخشد.
فرصت ارزآوری شیشه‌سازان
صنعت شیشه در ایران، با تنوع بالای محصولات، از شیشه‌های مسطح ساختمانی تا شیشه‌های بسته‌بندی و شیشه‌های فنی و خودرو، ظرفیت قابل‌توجهی برای پاسخگویی به نیازهای داخلی و صادراتی دارد. آمارهای رسمی نشان می‌دهد که ظرفیت تولید سالانه کشور در بخش شیشه‌های مسطح بالغ بر چند‌میلیون تن است و این رقم در حوزه شیشه‌های بسته‌بندی و فنی نیز قابل‌توجه است.
از سوی دیگر، تقاضای داخلی به ویژه در بخش ساختمان‌سازی و صنایع غذایی ثابت و رو به رشد است، اما بسیاری از تحلیلگران معتقدند که ظرفیت واقعی صنعت هنوز به طور کامل استفاده نشده و پتانسیل افزایش تولید و صادرات وجود دارد. در سال‌های اخیر، صادرات شیشه ایران به کشورهای همسایه و برخی بازارهای منطقه‌ای انجام می‌شود و ارزش فعلی آن چند صد‌میلیون دلار برآورد می‌شود.
کشورهای هدف عمدتا شامل عراق، افغانستان، برخی کشورهای آسیای میانه و حوزه خلیج فارس هستند. این بازارها به دلیل رشد ساخت‌وساز و توسعه صنایع بسته‌بندی، نیاز مداوم به شیشه‌های مختلف دارند. ظرفیت تولید بالا، تنوع محصولات، بازارهای منطقه‌ای گسترده و امکان ارتقای کیفیت و فناوری، همه نشان می‌دهند که صنعت شیشه ایران پتانسیل زیادی برای رشد و ارزآوری دارد.
تحولی برای شفافیت قیمت
ورود شیشه به بورس کالا تحولی مهم در صنعت شیشه ایران محسوب می‌شود. راه‌اندازی گواهی سپرده کالایی و عرضه برخی محصولات شیشه‌ای در بورس کالا یک مرجع قیمتی رسمی و شفاف برای محصولاتی مانند شیشه فلوت فراهم می‌آورد و به تولیدکنندگان و خریداران امکان می‌دهد که از فرآیند کشف قیمت شفاف و ابزارهای معاملاتی بهره‌مند شوند. گواهی سپرده شیشه، با تعاریف مشخص فنی (ابعاد، ضخامت، درجه کیفی) و نمادهای مشخص، زمینهٔ ایجاد یک بازار منظم‌تر را فراهم می‌سازد؛ عملیاتی شدن این ابزار در فضایی که پیش از این معاملات عمدتا در بازارهای غیررسمی و بر مبنای قراردادهای دوطرفه انجام می‌شد، می‌تواند ریسک قیمتی را کاهش دهد و شناسایی جریان‌های واقعی عرضه و تقاضا را ممکن سازد.
از ساختمان تا بسته‌بندی و خودرو
نگاهی به زیرشاخه‌های مختلف صنعت نشان می‌دهد که چشم‌انداز و ریسک‌ها در هر بخش متفاوت است. شیشه ساختمانی (شیشه مسطح و نما) رابطه مستقیم با بازار ساخت‌وساز دارد و لذا دوره‌های رونق یا رکود در ساختمان‌سازی آثار خود را سریعا در تقاضای این بخش نشان می‌دهد. شیشه بسته‌بندی، از جمله بطری‌ها و جارها، بیشتر به صنایع غذایی، آشامیدنی و آرایشی-بهداشتی متصل است و به دلیل مصرف مستمر این صنایع تقاضا ثبات نسبی دارد. با این حال فشار رقابتی از سوی کالاهای وارداتی یا جایگزین‌های پلاستیکی می‌تواند بخش بسته‌بندی را تحت فشار قرار دهد.
بخش شیشه فنی و خودرو نیازمند سرمایه‌گذاری فناوری و رعایت استانداردهای بین‌المللی است و شرکت‌های فعال در این حوزه برای ورود به بازارهای صادراتی با چالش‌های کیفی و تکنولوژیک روبه‌رو هستند. تفاوت در ماهیت تقاضا و الزامات تولیدی این زیرشاخه‌ها به‌معنای آن است که نگاه سرمایه‌گذاری به هر زیرگروه باید مبتنی بر تحلیل جداگانه و دقیق باشد.
ارزیابی درآمدی تولیدکنندگان شیشه
بررسی میزان درآمد شرکت‌های شیشه‌ساز بورس تهران نشان می‌دهد که در ۱۳سال گذشته همواره متوسط ۳۶درصد در هر سال به مجموع درآمد این صنعت افزوده شده است. در سال ۱۴۰۳، میزان درآمد تولیدکنندگان شیشه بورس تهران به میزان ۹هزار و ۱۲۷میلیارد تومان به ثبت رسید که در قیاس با سال ماقبل بهبود ۱۷درصد تجربه کرده است. شتاب رشد درآمدی شیشه‌سازان در سال ۱۴۰۳ به رغم مثبت بودن مقادیر تولید، با کاهش همراه شده است. براساس میانگین رشد سالانه، در سال ۱۴۰۳، نزول ۱۹درصدی در رشد درآمد تولیدکنندگان شیشه رقم خورده است.
در مقیاس فصلی، طی بهار و تابستان سال جاری به‌رغم نزول مقادیر تولیدی، با رشد همراه شده است. در سه‌ماهه بهار سال جاری ۳۵درصد به درآمد تولیدکنندگان شیشه افزوده شد. در تابستان افزایش درآمدی این صنعت به میزان ۱۹درصد رقم خورده است. در مقیاس شش‌ماهه، طی شش ماه نخست امسال درآمد شیشه‌سازان بورسی ۵هزار و ۳۹۱میلیارد تومان به ثبت رسید که در مقایسه با شش ماه ابتدای سال گذشته ۳۱درصد بهبود یافته است.
در سال جاری بهترین عملکرد از منظر جهش درآمدی، مختص به شرکت «کپشیر» است. این شرکت در شش ماه ابتدای امسال ۷۱۳میلیارد تومان درآمد شناسایی کرد که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۵۶درصد بهبود یافته است.
بهبود متغیرهای سودآوری
بررسی متغیرهای سودآوری شیشه‌سازهای بازار سرمایه در دوره‌های اخیر نشان می‌دهد که روند سودآوری این گروه با افزایش همراه بوده است. میانگین حاشیه سود این صنعت در ۱۳سال گذشته به میزان ۲۴درصد بوده است. در سال ۱۴۰۳ حاشیه سود شیشه‌سازان با بهبود ۳درصدی نسبت به میانگین تاریخی به ۲۷درصد افزایش یافته است. در مقیاس فصلی در سال جاری حاشیه سود گروه شیشه بازار سرمایه با نزول همراه شده است.
در سه‌ماهه نخست امسال حاشیه سود این صنعت به میزان ۲۵درصد به ثبت رسید که در مقایسه با میانگین تاریخی ۴درصد نزول یافته است. در میان هفت تولیدکننده شیشه‌ساز بورس تهران، «کپشیر» بهترین عملکرد را از منظر جهش سودآوری رقم زده است. حاشیه سود شرکت مذکور در سال ۱۴۰۳ و بهار امسال به‌ترتیب ۴۱ و ۴۸درصد به ثبت رسید و با این اوصاف برترین شیشه‌ساز بازار سهام از منظر سودآوری بوده است.
چهار چالش جدی در صنعت شیشه
صنعت شیشه، با وجود ظرفیت‌ها و فرصت‌های قابل‌توجه، با مجموعه‌ای از چالش‌ها و ریسک‌های جدی مواجه است که می‌تواند مسیر رشد یا نزول آن را تعیین کند. نخستین و مهم‌ترین ریسک، سیاستگذاری انرژی و هزینه‌های تولید است. فرآیند تولید شیشه به شدت وابسته به مصرف گاز و برق است و نوسانات قیمت انرژی یا تغییرات ناگهانی در سیاست‌های تخصیص سوخت می‌تواند حاشیه سود شرکت‌ها را به شدت تحت فشار قرار دهد.
هرگونه اختلال در تامین پایدار انرژی یا افزایش هزینه‌های آن می‌تواند تولید را کاهش دهد و اثر مستقیم بر درآمد شرکت‌های شیشه‌ساز داشته باشد. دومین چالش مهم، سیاست‌های صادراتی و تعرفه‌ها است. تغییرات ناگهانی در تعرفه‌های صادراتی و محدودیت‌های ارزی می‌تواند شرکت‌ها را در ورود به بازارهای خارجی با مشکل مواجه کند و برنامه‌ریزی بلندمدت برای صادرات را دشوار سازد.
این موضوع به‌ویژه برای شیشه‌های فنی و محصولات با ارزش افزوده بالا اهمیت دارد که بازارهای هدف آنها عمدتا خارج از کشور هستند. چالش سوم، سرمایه‌گذاری و نوسازی خطوط تولید است. بسیاری از کارخانه‌های شیشه‌سازی ایران از فناوری‌های قدیمی استفاده می‌کنند و بهره‌وری پایین باعث افزایش هزینه‌ها و کاهش رقابت‌پذیری شده است. عدم دسترسی به تسهیلات مالی مناسب یا تاخیر در سرمایه‌گذاری می‌تواند منجر به عقب‌ماندگی تکنولوژیک و کاهش توان صادراتی شود.
از این رو، حمایت‌های هدفمند دولت و نهادهای مالی، از جمله ارائه تسهیلات کم‌بهره برای ارتقای خطوط تولید و توسعه فناوری، نقش حیاتی در کاهش این ریسک‌ها دارد. چالش چهارم، تغییرات بازار و نوسانات تقاضا است. شیشه ساختمانی با بازار مسکن و ساخت‌وساز ارتباط مستقیم دارد و رکود در این بازار می‌تواند به سرعت کاهش فروش و درآمد شرکت‌ها را رقم بزند. همچنین در بخش شیشه بسته‌بندی، فشار رقابتی از سوی واردات یا جایگزین‌های پلاستیکی می‌تواند حاشیه سود را تحت تاثیر قرار دهد. نوسانات ارزی نیز برای واردات مواد اولیه و تجهیزات تولیدی، ریسک مالی قابل‌توجهی ایجاد می‌کند.
در نهایت، تعامل میان تولیدکنندگان، نهادهای نظارتی و وزارتخانه‌ها برای طراحی و اجرای سیاست‌های منسجم و بلندمدت ضروری است. هماهنگی در حوزه انرژی، حمایت از صادرات، ایجاد انگیزه برای استانداردسازی محصولات و تسهیل سرمایه‌گذاری، همه می‌تواند مسیر رشد صنعت را هموار کند. بدون این تعامل، صنعت شیشه ممکن است تحت فشار ریسک‌های متعدد قرار گرفته و فرصت‌های موجود را از دست بدهد. بنابراین، برای سرمایه‌گذاران و تحلیلگران بازار، شناخت دقیق این چالش‌ها و ریسک‌ها، پیش از تصمیم‌گیری برای ورود به نمادهای شیشه‌ساز، حیاتی است و می‌تواند تفاوت بین سودآوری پایدار و مواجهه با زیان‌های غیرمنتظره را رقم بزند.
