پاییز طلایی بورس

به گزارش گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد؛ معاملات بورس تهران در این روزها، عرصه اکران سلسله ای از رکوردشکنی ها بوده است؛ پاییز با ثبت بازدهی ۵۳.۵ درصدی در شاخص کل بورس تهران به پایان رسید تا بهترین عملکرد فصلی این شاخص از بهار سال ۱۳۹۹ به ثبت برسد. نکته قابل توجه دیگر این است که سومین فصل امسال با عملکردی که گفته شد؛ دومین فصل برتر تاریخ شاخص کل بورس به لحاظ ثبت بازدهی بود و فقط رشد ۱۴۸ درصدی شاخص کل در بهار ۱۳۹۹، عملکرد بهتری از پاییز امسال نشان داده  است. افزون بر این، نماگر اصلی بازار سهام، معاملات پاییز را در ارتفاع ۳ میلیون و ۸۹۸ هزار واحدی به اتمام رساند که قله تاریخی این شاخص تا پایان پاییز امسال محسوب می شود.

مسیر بازار سهام در ۹ ماهه نخست سال

بازار سهام در ابتدای سال جاری، با اخباری که از آغاز مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا مخابره شد؛ در مسیر صعودی قرار گرفت و شاخص کل بورس توانست در اواخر اردیبهشت ماه به سطح 3 میلیون و 252 هزار واحدی برسد که قله تاریخی این شاخص در آن مقطع بود. بازدهی 20 درصدی در نماگر اصلی بازار سهام در 2 ماه نخست سال در حالی به ثبت رسید که دلار بازار آزاد و قیمت های بازار طلا و سکه تحت تاثیر خوش بینی های ناشی از مذاکرات در مسیر اصلاح قیمتی قرار داشتند. از ابتدای خرداد با توجه به فرسایشی شدن روند مذاکرات و احتمال عدم حصول نتیجه در مذاکرات، بازار سهام از قله فاصله گرفت و در ادامه، آغاز جنگ تحمیلی 12 روزه نیز سطح ریسک ها را به بیشترین میزان ارتقا داد. در جنگ 12 روزه، بازار سهام به مدت دو هفته تعطیل بود و از هفتم تیرماه، مجددا معاملات بازار سهام از سر گرفته شد. نکته قابل پیش بینی در این میان، افت نماگرها و خروج سرمایه های خرد از بورس در دوران پساجنگ بود. همین موضوع نیز رنگ واقعیت به خود گرفت و شاخص کل بورس از قله اواخر اردیبهشت (محدوده 3 میلیون و 252 هزار واحدی) تا کفی که در اوایل شهریور تجربه کرد (محدوده 2 میلیون و 395 هزار واحدی) افت 26 درصدی را به ثبت رساند. همچنین از 7 تیر (نخستین روز معاملاتی بورس پس از جنگ) تا اوایل شهریور حدود 53 همت پول حقیقی از بازار سهام خارج شد. از اوایل شهریور و با کمرنگ شدن سایه ریسک های سیستماتیک، تشدید انتظارات تورمی و رشد نرخ ارز در بازار آزاد، روند صعودی در بازار سهام آغاز شد؛ این رشد نه تنها منجر به فتح قله قبلی تجربه شده در اردیبهشت ماه شد، بلکه شاخص کل در دفعات مختلف، قله قبلی خود را ارتقا داد. قله 3 میلیون و 252 هزار واحدی شاخص کل در دوازدهم آبان امسال مجددا فتح شد و شاخص کل توانست در پایان پاییز به محدوده 3 میلیون و 898 هزار واحدی برسد. ثبت بازدهی 20 درصدی در دو ماهه نخست سال تحت تاثیر خوش بینی های مربوط به مذاکرات، عقب نشینی شاخص تا کف اوایل شهریور و ثبت افت 11 درصدی از ابتدای سال و رسیدن مجدد این نماگر به قله قبلی و ثبت بازدهی 44 درصدی از ابتدای سال در پایان پاییز، همه و همه گویای این نکته است که بازار سهام در سال جاری، یکی از پرافت و خیز ترین سال های تاریخ خود را تجربه کرده است.

واکاوی دلایل رشد بازار

عوامل و دلایل مختلفی در رشد بورس تهران در ماه های اخیر دخیل بوده اند که در ادامه به بررسی این موارد پرداخته خواهد شد. نکته نخست این است که بورس در سنوات اخیر در قیاس با دلار، تورم عمومی جامعه و بازارهای موازی، دچار جاماندگی شده است. در چنین شرایطی، با رسیدن قیمت سهام به نقاط بسیار نازل در اوایل شهریور، روند صعودی بازار سهام آغاز شد؛ زیرا بورس در آن دوران بازاری بود که از بیشترین پتانسیل رشد برخوردار بود و قیمت¬های این بازار نیز در محدوده¬های ارزنده¬ای قرار داشتند. نکته بعدی، رشد نرخ دلار در بازار آزاد به عنوان لنگر اسمی بازارهای دارایی و انتظارات تورمی بود. هشتم شهریور که بورس روند صعودی خود را آغاز کرد دلار در حوالی 100 هزار تومان معامله می شد و اسکناس آمریکایی با رشد 30 درصدی، در پایان پاییز به کانال 130 هزار تومان رسید؛ پس همان طور که مشاهده می شود؛ بخشی از رشد بازار سهام در این مدت به دلیل افزایش نرخ ارز در بازار آزاد و مقوله انتظارات تورمی بوده است. از کف اوایل شهریور تا پایان پاییز، شاخص کل بورس حدود 3 درصد رشد را به ثبت رساند؛ بخشی از این رشد به افزایش قیمت دلار در بازار آزاد مرتبط بود و بخش دیگر نیز به موضوع جاماندگی بازار سهام از دیگر بازارها، تورم و دلار اختصاص داشت. نکته بعدی نیز کمرنگ شدن سایه ریسک های سیستماتیک بود؛ در دو سال اخیر، طیف متنوعی از ریسک های سیستماتیک، کلیت بازار سهام را تحت الشعاع قرار داد و موجب افت قیمت ها در بورس تهران شد؛ از اواخر تابستان، سطح ریسک های سیستماتیک به طرز قابل توجهی کاهش پیدا کرد و حاکم شدن نسبی آرامش، موجب رشد قیمت های بازار سهامی شد که تحت تاثیر ریسک جنگ، با افت زیادی  مواجه شده بود. در کنار عوامل یادشده، بهبود متغیرهای درونی بازار سرمایه نیز نقش قابل‌توجهی در تقویت موج صعودی بورس تهران ایفا کرد. یکی از این متغیرها، رشد محسوس ارزش معاملات خرد در ماه‌های اخیر بود؛ عاملی که نشان‌دهنده بازگشت تدریجی نقدشوندگی و افزایش مشارکت سرمایه‌گذاران حقیقی در بازار سهام است. افزایش حجم و ارزش معاملات، به‌ویژه در نمادهای بزرگ و شاخص‌ساز، موجب شد تا روند صعودی بازار از پشتوانه معاملاتی قوی‌تری برخوردار شود و رشد قیمت‌ها صرفاً مبتنی بر هیجانات مقطعی نباشد. از سوی دیگر، بهبود انتظارات سودآوری شرکت‌ها در پی افزایش نرخ ارز و تعدیل تدریجی قیمت محصولات در برخی صنایع، توجه فعالان بازار را به چشم‌انداز عملکرد شرکت‌ها معطوف کرد. صنایع دلاری و صادرات‌محور از این فضا بیشترین بهره را بردند و نقش پررنگی در ارتقای نماگرهای بازار ایفا کردند. همزمان، گزارش‌های فصلی شرکت‌ها نیز در مجموع تصویری قابل‌قبول از وضعیت سودآوری بنگاه‌ها ارائه داد که به تقویت اعتماد سرمایه‌گذاران کمک کرد. در نهایت، می‌توان گفت همزمانی کاهش ریسک‌های سیستماتیک، تشدید انتظارات تورمی، رشد نرخ ارز و بهبود متغیرهای معاملاتی سبب شد بازار سهام در فصل پاییز به یکی از جذاب‌ترین مقاصد سرمایه‌گذاری تبدیل شود. با این حال، تداوم این مسیر صعودی در ماه‌های آتی، بیش از هر چیز به پایداری متغیرهای کلان، نحوه مواجهه سیاستگذار با بازار سرمایه و تحولات حوزه سیاستگذاری اقتصادی وابسته خواهد بود.