رواج مصرف نوشیدنی و آبنبات دودزا در مدارس/ وزارت بهداشت درباره این ترند خطرناک چه نظری دارد؟
روزنامه ایران نوشت:
نوشیدنی و آبنبات است، اما دود می‌کند. این روزها نوشیدنی دودزا در مدارس و در بین کودکان و نوجوانان طرفداران زیادی پیدا کرده است. قیمت آن حتی از برخی نوشیدنی‌های وطنی هم ارزان‌تر است. مهم‌ترین جاذبه هم نه طعم و مزه که همان خارج شدن دود از دهان کودکان است. تا اینجا شاید پرطرفدار شدن یک نوشیدنی در بین کودکان و نوجوانان چندان غیر عادی به نظر نرسد، اما طبق پیمایش ملی «استپس» که در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۴۰۰ انجام شده، در گروه سنی ۱۳ تا ۱۵ سال، حدود ۱۲ درصد از پسران و ۷ درصد از دختران دخانیات مصرف می‌کنند. به گفته مسئولان سازمان غذا و دارو ،نوشیدنی‌ها و آبمیوههای دودزا پس از مصرف، بخار تولید می‌کنند و شباهت ظاهری به سیگار الکترونیک دارند، اما فاقد هرگونه ماده دخانی یا نیکوتین هستند. به همین دلیل مصرف آنها می‌تواند سلامت کودکان و نوجوانان را به خطر بیندازد. موضوع نگران‌کننده، افزایش مصرف قلیان و سیگار الکترونیک در نوجوانان و بانوان و کاهش سن شروع مصرف به زیر ۱۵ سال است، انگار این نوشیدنی وارداتی که در فضای مجازی از آن با عنوان قلیان جیبی هم نام برده می‌شود، بیشتر به دنبال عادی‌سازی مصرف دخانیات در بین کودکان و نوجوانان است.
دکتر احمد اسماعیل‌زاده مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با بیان مطالب فوق به «ایران» می‌گوید: «متأسفانه مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا و شیرین شده در بین دانش‌آموزان رواج زیادی پیدا کرده است و همین باعث به وجود آمدن مشکلاتی شده که مهم‌ترین آن افزایش وزن و تجمع چربی در بدن کودکان است.» او با بیان اینکه این نوشیدنی‌ها با عناوین مختلف در بازار هستند از وجود نوع دودزای آن اعلام بی‌خبری می‌کند و می‌گوید: «حتماً از طریق سازمان غذا و دارو پیگیری می‌کنم تا ترکیبات این نوشیدنی مورد بررسی قرار بگیرد. اما ما برای بوفه‌های مدارس و پایگاه‌های تغذیه سالم هر سال یک لیست غذایی مجاز و غیرمجاز اعلام و در این لیست آبمیوههای صنعتی را جزو غذاهای غیرمجاز ذکر می‌کنیم. هر چند وقت یک بار دستورالعملی توسط دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت تنظیم و به تمام دانشگاه‌های علوم پزشکی ابلاغ می‌شود. این دستورالعمل از طریق آموزش و پرورش به ادارات کل آموزش و پرورش مدارس ابلاغ می‌شود، اما موضوع مهم اجرای این دستورالعمل است. در اجرا نظارت‌ها مطلق و دقیق نیست. بحث‌های مالی مربوط به مدارس و اجاره دادن مکان بوفه‌ها وجود دارد و مسائلی از این دست باعث می‌شود در اجرا ضعف‌هایی را شاهد باشیم.» او می‌گوید: «حدود ۷۵ درصد بوفه‌های مدارس دستورالعمل‌ها را رعایت نمی‌کنند و متأسفانه مواردی از قبیل فروش موادغذایی غیرمجاز در آنها مشاهده می‌شود.» اسماعیل‌زاده با بیان اینکه ما با آبمیوههای طبیعی و نوشیدنی‌هایی که قند افزوده ندارند و در بازار کشور موجود است، مشکل چندانی نداریم، می‌گوید: «مشکلی با این آبمیوه‌ها نداریم چون قند ساده ندارند و ویتامین سی و املاح کافی هم وجود دارد و آب میوه است. اما هر نوشیدنی که ویتامین سی به آن اضافه شود و صرفاً آن را غنی از ویتامین سی کنند، یا نوشیدنی‌هایی که انرژی‌زا هستند و کافئین و یا مواد دیگری اضافه می‌کنند، طبیعتاً مصرف روزانه این اقلام در طولانی مدت می‌تواند خطراتی را برای سلامت افراد ایجاد کند.
اسماعیل‌زاده با بیان اینکه نیاز بدن افراد به ویتامین سی حدود ۶۰ میلی گرم است به مردم توصیه می‌کند: «که اگر دو واحد میوه در روز مصرف کنید، تا حدود زیادی ویتامین سی کافی را دریافت می‌کنید و نیاز به مصرف مکمل ویتامین سی یا نوشیدنی‌های حاوی ویتامین سی نخواهید داشت. چون محدوده سلامت مصرف ویتامین سی مقداری است که از راه غذا دریافت می‌شود، اما از یک محدوده بیشتر اگر ویتامین سی وارد بدن شود هم سنگ کلیه ایجاد می‌کند، هم خودش باعث تولید رادیکال‌های آزاد و آسیب به بافت‌های بدن می‌شود. بنابراین افراد فکر نکنند که اگر مثلاً سرخود مکمل ویتامین سی یا غذاها و نوشیدنی‌هایی را مصرف کنند که غنی شده با این ویتامین هست، سیستم ایمنی بدنشان تقویت می‌شود. این نگرش‌ها اشتباه است، اگر این مواد در مقادیر زیاد وارد بدن شوند خطر بروز سنگ‌های «اکسالات کلسیمی» افزایش می‌دهند.» به گفته مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، مصرف بیش از حد ویتامین سی در بدن چون تولید رادیکال‌های آزاد می‌کند، خطر ابتلا به برخی از سرطان‌ها را در افراد افزایش می‌دهد.
از دخانیات قبح‌زدایی نکنیم
برای کاهش مصرف دخانیات در میان نوجوانان و جوانان، جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات به عنوان یک سازمان مردم‌نهاد با همکاری وزارت آموزش و پرورش، اقدام به طراحی و اجرای طرح عملیاتی پاد (پیشگیری از استعمال دخانیات) کرده است. این طرح هم‌اکنون در ۴۰ منطقه آسیب‌پذیر کشور در حال اجراست. حمیدرضا شاهسون، دبیر اجرایی طرح پاد (پیشگیری از استعمال دخانیات) با بیان اینکه آمار قطعی از مصرف دخانیات نداریم به «ایران» می‌گوید: «سن مصرف دخانیات در مواردی به ابتدایی رسیده.» او با بیان اینکه قبح‌زدایی از مصرف دخانیات در بین خانواده‌ها یکی از مهم‌ترین عوامل گرایش کودکان به مصرف دخانیات است، می‌گوید: «مصرف قلیان در بین خانواده‌ها به عنوان تفریح دیده می‌شود و چون خانواده، گروهی مبادرت به مصرف می‌کنند قبح مصرف قلیان از بین می‌رود و این باعث شده سن مصرف دخانیات کاهش پیدا کند.» شاهسون رشد ۱۳۳ درصدی افزایش مصرف دخانیات در بین زنان و دختران در ۵ سال گذشته را یکی دیگر از معضلات مصرف دخانیات در کشور عنوان می‌کند: «در ۵ سال گذشته مصرف دختران نوجوان از ۱۵ تا ۱۸ سال رشد داشته و ۱۳۳ درصد افزایش مصرف را در این گروه داشته‌ایم که بشدت نگران کننده است.» دبیر اجرایی طرح پاد با بیان اینکه حتی در مورد مصرف سیگار الکترونیک هم به این دلیل اینکه بسیاری فکر می‌کنند مضر نیست با چالش‌های زیادی روبه‌رو هستیم، به اقدامات طرح پاد اشاره می‌کند: «طرح پاد در مناطق هدف با تمرکز روی پایه سوم و ششم بر آگاهی بخشی به اولیا و دانش‌آموزان تأکید می‌کند.» به گفته شاهسون فرآیند اجرایی این طرح از مدرسه آغاز شده و سپس به محله و شهر گسترش پیدا می‌کند. در چهارچوب این برنامه، محتوای آموزشی متناسب برای دانش‌آموزان و اولیا طراحی شده و در اختیار آنها قرار می‌گیرد و دانش‌آموزان پس از گذراندن مراحل آموزشی، به عنوان سفیران پیشگیری از دخانیات (پاد یاران) معرفی می‌شوند. او با بیان اینکه همکاری بین‌بخشی یکی از ارکان موفقیت این طرح به شمار می‌آید و دستگاه‌هایی چون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهرداری‌ها و وزارت ورزش و جوانان با ارائه برنامه‌های جایگزین فرهنگی، هنری و ورزشی، نقش مؤثری در ارتقای اثربخشی این برنامه دارند، می‌گوید: «اطلاع‌رسانی مستمر به پاد یاران و خانواده‌های آنها بخش مهمی از راهبرد این طرح است تا بتوان با نهادینه‌سازی فرهنگ پیشگیری، روند گرایش نوجوانان به دخانیات را متوقف و کنترل کرد.» او با بیان اینکه طرح پاد سال گذشته فقط در ۶۰ مدرسه ابتدایی اجرا شد می‌گوید: «این تعداد مدرسه کم است و در حال توسعه مناطق مجری توسعه طرح هستیم.» به گفته شاهسون آموزش‌های این طرح از پایه هفتم آغاز می‌شود و در دوره ابتدایی نیز در پایه‌های سوم و ششم، آموزش‌هایی برای اولیای دانش‌آموزان در نظر گرفته شده تا خانواده‌ها برای ورود فرزندانشان به مقاطع حساس‌تر، آمادگی لازم را داشته باشند. از منظر فرهنگی، تلاش شده است تا با استفاده از ظرفیت‌های رسانه‌ای، پیام‌های پیشگیری از مصرف دخانیات به مخاطبان نوجوان منتقل شود.»
نوشیدنی دودزا مجوز ندارد
دکتر محمد هاشمی سخنگوی سازمان غذا و دارو به «ایران» می‌گوید: «نوشیدنی‌ها و آبمیوههای دودزاپس از مصرف بخار تولید می‌کنند و شباهت ظاهری به سیگار الکترونیک دارند، اما فاقد هرگونه ماده دخانی یا نیکوتین هستند. مصرف آنها می‌تواند سلامت کودکان و نوجوانان را به خطر بیندازد.» به گفته سخنگوی سازمان غذا و دارو این نوشیدنی‌ها فاقد مجوزهای بهداشتی از سازمان غذا و دارو هستند و واردات و تولید آنها از مسیرهای رسمی انجام نمی‌شود. بنابراین ترکیبات، شرایط نگهداری و فرآیند تولید قابل اطمینان نیست. عرضه این محصولات در مدارس و بازارهای غیررسمی ممکن است باعث آلودگی‌های میکروبی و شیمیایی شود و والدین و مربیان باید مراقب باشند. به گفته هاشمی، سازمان غذا و دارو همواره از مردم درخواست کرده در صورت مشاهده چنین فرآورده‌هایی، موضوع را به معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی منطقه خود اطلاع بدهند تا اقدامات لازم برای جمع‌آوری انجام شود. سازمان غذا و دارو از طریق دانشگاه‌های علوم پزشکی در حال بررسی منشأ عرضه این محصولات است تا در صورت مشاهده، اقدامات لازم برای شناسایی و جمع‌آوری انجام شود.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
