دکتر علی سرزعیم

بالاخره پس از یک‌سال و نیم، دولت آقای پزشکیان حاضر به اقدام در مورد قیمت بنزین شد. اگرچه اقتصاددانانی ایده‌های ارزشمند مختلفی برای حل معضل بنزین به‌طور خاص و انرژی به طور عام مطرح کرده‌اند، اما همان‌طور که حدس زده می‌شد، حکمرانی اقتصادی ایران آمادگی لازم را برای اقدام اساسی در حل مشکل انرژی ندارد.

اگر ۵۰ مشکل بزرگ اقتصاد ایران را لیست می‌کردیم، یکی از آنها تعیین تکلیف بانک آینده بود. بالاخره نظام تصمیم‌گیری کشور حاضر شد در مورد این موضوع دست به اقدام بزند. اینکه چطور شد که این اقدام کلید خورد، چندان اهمیت ندارد؛ چراکه مشخص بود با این حجم از مشکلاتی که بانک آینده داشت، نظام تصمیم‌گیری دیر یا زود ناگزیر از اقدام بود. البته مثل همیشه اگر زود اقدام شود، بحران کوچک‌تر خواهد بود و اگر دیر اقدام شود، بحران بزرگ‌تر خواهد شد. باز هم مثل همیشه هزینه بحران بر دوش عموم مردم جامعه خواهد افتاد؛ اما این هزینه معمولا مستقیم نیست و غیرمستقیم به شکل تورم بر دوش مردم می‌افتد. به همین دلیل توده مردم درک نمی‌کنند که چقدر بین اقدام زود یا دیر تفاوت وجود دارد.

اینکه بین وزیر اقتصاد و بانک مرکزی در مورد بازار ارز اختلاف‌نظر وجود دارد، موضوعی است که هفته قبل علنی شد؛ اما چیزی که برای افکار عمومی کاملا علنی‌نشده نقاط اختلاف است. اینجانب بدون آنکه نظر وزیر اقتصاد و رئیس کل بانک مرکزی را به تفصیل و دقت در این موضوع بدانم حدس خودم را بیان می‌کنم و تلاش می‌کنم تصویری از استدلال هر دو طرف ارائه کنم.

یکی از چالش‌های اصلی در سیاستگذاری اقتصادی در دوران معاصر تلاش برای اصلاح قیمت‌ها بوده است. آنچه عموما مانع شده تا چنین اصلاحی صورت گیرد، این واقعیت است که افزایش قیمت یکسان برای همه مردم ایران می‌تواند پیامدهای مختلفی داشته باشد و خصوصا اقشار ضعیف آسیب‌های زیادی ببینند.

شادروان احمد توکلی شخصیتی بود تاثیرگذار در حیات معاصر ما ایرانیان. ازاین‌رو مناسب است مروری بر حیات ایشان داشته باشیم و اثرات مثبت و منفی فعالیت‌هایشان را یادآور شویم، به امید اینکه درسی برای آیندگان باشد.

جنگی که اسرائیل علیه ایران به راه انداخت معرکه‌ای است که هیچ قشری نمی‌تواند آن را نادیده بگیرد و هیچ تحلیلگری نمی‌تواند در مورد عواقب و پیامدهایش بی‌تفاوت باشد. من نیز به عنوان یک دانش‌آموخته اقتصاد تحلیلم را در چند بند عرضه می‌کنم و در معرض نقد عموم قرار می‌دهم.

فهم اینکه آیا فردی برای وزارت اقتصاد مناسب است یا خیر به این موضوع بر‌می‌گردد که کارکردها و وظایف وزارت اقتصاد چیست. وزارت اقتصاد در اساس وزارت امور دارایی بوده است؛ یعنی متولی اموال دولتی که بیشتر شرکت‌های دولتی هستند. نظارت بر شرکت‌های دولتی کمابیش با وزارت اقتصاد است، ولی در برخی امور با وزارتخانه‌های دیگر شریک است. مثلا تعیین مدیرعامل بانک کشاورزی با مشورت وزیر جهاد و تعیین مدیرعامل بانک مسکن با مشورت وزیر راه انجام می‌شود. بنابراین با توجه به حجم بالای شرکت‌های دولتی، مسوولیت سنگینی بر دوش وزارت اقتصاد است.

اگر از آن دسته از اقتصاددانان که قیمت‌های موجود انرژی را مطلوب می‌دانند بگذریم، به دسته دیگری می‌رسیم که بر لزوم اصلاح قیمت‌های انرژی تاکید دارند. من نیز جزو دسته اخیر هستم و اعتقاد دارم نهایتا قیمت این اقلام مثل دیگر اقلام تجارت‌پذیر باید جهانی شود، با وجود اینکه دستمزدها ملی هستند و قابل جهانی شدن نیستند! اینجانب نیز اعتقاد دارم که هر تاخیر در اصلاح این قیمت اختلالاتی در اقتصاد ایجاد می‌کند که کمترین زیان آن فساد عجیب قاچاق اقلام انرژی به کشورهای دیگر است.

این روزها که آلودگی هوا بالا گرفته و تعطیلی مدارس و ادارات را به دنبال داشته است، این پرسش در ذهن ایرانیان مطرح می‌شود که علت این آلودگی هوا چیست؟ معمولا پاسخی که دانش‌آموختگان اقتصاد می‌دهند با پاسخی که عموم شهروندان می‌دهند، متفاوت است.