شماره روزنامه ۶۴۱۱
|

تحلیل برنده نوبل اقتصاد نشان می‌دهد که کاهش هزینه‌های دسترسی به دانش، عامل اصلی رشد اقتصادی پایدار و تداوم نوآوری شد

دنیای اقتصاد - فربد بهروز : پدیده انقلاب صنعتی و ظهور رشد اقتصادی مدرن، نقطه عطفی سرنوشت‌ساز در تاریخ بشر بود که مسیر زندگی جوامع را برای همیشه دگرگون کرد. مورخان اقتصادی دهه‌ها کوشیده‌اند ریشه‌های این تحول بزرگ را بیابند.

قسمت سوم؛

متن پیش‌رو، مقاله‌ای طولانی از یک اقتصاددان است که به گزاره‌های یک نحله نه چندان جدید اقتصاد پولی که به تازگی دوباره مورد توجه قرار گرفته است پاسخ می‌دهد.

اخبار اندیشه

    شنبه، ۲۸ تیر ۱۴۰۴
  • ضرورت فراغ‌بال سیاستگذار پولی بررسی شد؛

    روزنامه شماره ۶۳۳۹

    استقلال فدرال رزرو از افسانه تا واقعیت

    این روزها استقلال بانک مرکزی آمریکا (فدرال رزرو) دوباره خبرساز شده؛ مخصوصا با اختلاف‌های گاه‌و‌بی‌گاه میان رئیس‌جمهور ترامپ و رئیس فدرال رزرو، جروم پاول. بسیاری از اقتصاددان‌ها بی‌درنگ هشدار می‌دهند که استقلال فدرال رزرو در خطر است.
    پنجشنبه، ۲۶ تیر ۱۴۰۴
  • چرا کارنامه موضع‌گیری‌های جوزف ‌استیگلیتز قابل دفاع نیست؟

    روزنامه شماره ۶۳۳۸

    سرگذشت نوبلیست حامی چاوز

    جوزف استیگلیتز، نماد یک آکادمیسین موفق است. او در ۲۶سالگی موفق به کسب درجه استادتمامی شده است و نوبل اقتصاد را در کارنامه دارد. با این حال موضع‌گیری‌های او چنگی به دل نمی‌زند؛ حمایت از دیکتاتورها و پیش‌بینی‌های نادرست از بحران‌های اقتصادی بخشی از کارنامه اوست.
    چهارشنبه، ۲۵ تیر ۱۴۰۴
  • چگونه سود و کارآفرینی در سایه عدم قطعیت معنا می‌یابد؟

    روزنامه شماره ۶۳۳۷

    پاداش سفر به قلب ناشناخته‌ها

    فرانک نایت، اندیشمند نامدار مکتب شیکاگو، در اثر تاثیرگذار خویش «ریسک، نااطمینانی و سود» (۱۹۲۱) مبانی نظری‌ای را بنیان نهاد که تا به امروز سنگ محک اندیشه در باب ماهیت مخاطرات اقتصادی و سرچشمه‌های سود محسوب می‌گردد.
  • تجربیات تاریخی چگونه جامعه را بازی جمع صفر ترسیم می‌کند؟

    روزنامه شماره ۶۳۳۷

    اقتصاد از پشت عینک بدبینی

    این روزها با نگاهی به اخبار یا شبکه‌های اجتماعی، می‌توان به الگویی تکرارشونده پی برد. داستان‌ها اغلب درباره گروه‌هایی در تضاد با یکدیگرند که بر سر منابع محدود رقابت می‌کنند و در این میان، دستاوردهای یک گروه به منزله زیان گروهی دیگر قلمداد می‌شود.
    سه‌شنبه، ۲۴ تیر ۱۴۰۴
  • چرا سیاستمداران، راه‌حل آسان امروز را به بهای بحران قطعی فردا می‌خرند؟

    روزنامه شماره ۶۳۳۶

    عشق بدهی در دولت‌های مدرن

    بدهی در جهان در حال رکوردشکنی است و به نظر نمی‌رسد دولت‌ها قصد متوقف کردن روند صعودی آن را داشته باشند. این ابزار تامین مالی در گذشته به شکلی محدودتر مورد استفاده قرار می‌گرفت، اما اکنون به ابزار محبوب دولت‌ها تبدیل شده؛ علاقه‌ای که در دموکراسی‌ها شدیدتر است.
    دوشنبه، ۲۳ تیر ۱۴۰۴
  • چرا پرتغالِ پیشگام قافیه را به همتایان اروپایی خود باخت؟

    روزنامه شماره ۶۳۳۵

    نفرین طلایی لیسبون

    یک قرن زمان نیاز بود تا پرتغال از بالاترین سطوح سرانه درآمد در قاره اروپا به فقیرترین کشور این ناحیه تبدیل شود. کشف طلا در برزیل و سرازیر شدن آن به پرتغال نقش نفرین منابع را بازی کرد و به بیماری هلندی در اقتصاد منجر شد.
    شنبه، ۲۱ تیر ۱۴۰۴
  • چگونه اثر شبکه‌ای، منطق سنتی مبارزه با انحصار را به چالش می‌کشد؟

    روزنامه شماره ۶۳۳۳

    وقتی انحصار به نفع ماست

    به‌طور سنتی، انحصار به عنوان یک تهدید برای اقتصاد بازار در نظر گرفته می‌شود. انحصار را مقصر سرکوب رقابت، افزایش قیمت‌ها، کاهش کیفیت، محدود کردن انتخاب مصرف‌کننده، جلوگیری از ورود رقبای جدید و متمرکز کردن قدرت اقتصادی و اغلب سیاسی در دست عده‌ای معدود می‌دانند.
    پنجشنبه، ۱۹ تیر ۱۴۰۴
  • اعتماد به نفس کاذب چگونه می‌تواند سودمند باشد؟

    روزنامه شماره ۶۳۳۲

    فضیلت خطرناک خودفریبی

    اعتماد به نفس کاذب یک خطای شناختی صرف یا روشی برای حس خوب داشتن به خودمان نیست، بلکه یک سازوکار تکاملی به شمار می‌آید که می‌تواند در موقعیت‌های اجتماعی به ما برتری دهد. با این حال استفاده از این ابزار بی‌هزینه نیست و می‌تواند پیامدهای خطرناکی داشته باشد.
    چهارشنبه، ۱۸ تیر ۱۴۰۴
  • میزس و بوکانان در باب تقابل لیبرالیسم کلاسیک و سوسیالیسم چه‌می‌گویند؟

    روزنامه شماره ۶۳۳۱

    فرمول قراردادی آزادی و صلح

    تصور کنید دنیایی که در آن انتخاب‌های فردی قربانی وعده‌های طلایی «عدالت جمعی» می‌شود؛ جایی که دولت به جای محافظت از آزادی‌تان، به هیولایی همه‌چیزخوار تبدیل شده که پیوسته حریم مالکیت، ابتکار و حتی رویاهای شخصی‌تان را می‌بلعد!
    سه‌شنبه، ۱۷ تیر ۱۴۰۴
  • آیا هوش مصنوعی نابرابری را به اوج می‌رساند؟

    روزنامه شماره ۶۳۳۰

    آرایش جدید بازار کار با فناوری

    در سال‌های اخیر پیش‌بینی‌های عجیبی درباره آینده هوش مصنوعی مطرح شده است. به‌تازگی مدیرعامل فورد گفته: «هوش مصنوعی قرار است نیمی از کارمندان دفتری در آمریکا را جایگزین کند.» اما واقعا هیچ تعریف واقع‌بینانه‌ای از «کارمندان دفتری» وجود ندارد که چنین چیزی را تایید کند.
    دوشنبه، ۱۶ تیر ۱۴۰۴
  • لایحه بزرگ اما نازیبا؛

    روزنامه شماره ۶۳۲۹

    چرا بودجه جدید ترامپ قابل قبول نیست؟

    در روزهای آغازین ماه ژوئیه ۲۰۲۵، درحالی‌که آمریکا خود را برای جشن روز استقلال آماده می‌کرد، کنگره هدیه‌ای را به دونالد ترامپ تقدیم کرد که او با افتخار آن را «لایحه بزرگ و زیبا» (One Big, Beautiful Bill) نامیده بود.
  • کارگران نیمه‌ماهر در نقش شاغلان کم‌مهارت؛

    روزنامه شماره ۶۳۲۹

    هاراگیری سرمایه انسانی در ژاپن

    در ژاپن، هرجا که نگاه می‌کنید، متولدان بومی آسیای شرقی را می‌بینید که در مشاغل خدماتی و کارگری مشغول کار هستند. از رفتگران و پاکبان‌ها گرفته تا کارمندان فروشگاه‌های زنجیره‌ای، نگهبان‌های عبور و مرور، رانندگان تاکسی و کارگران ساختمانی-بیشتر آنها با دقت، جدیت و گاه کمال‌طلبی مثال‌زدنی وظایفشان را انجام می‌دهند.
    پنجشنبه، ۱۲ تیر ۱۴۰۴
  • گذشته،‌حال و آینده؛‌‌سنتی مهم از اقتصاد سیاسی؛

    روزنامه شماره ۶۳۲۸

    سنت انتخاب عمومی

    تحقیقات دارون عجم‌اوغلو و همکارانش بر اهمیت نهادها در توسعه اقتصادی تاکید دارند و مساله اصلی اقتصاد سیاسی مدرن را مهار «دولت غارتگر» و تقویت «دولت مولد» می‌دانند.
  • چرا قدرتمند بودن بیش از حد، می‌تواند به نقطه ضعف بدل شود؟

    روزنامه شماره ۶۳۲۸

    پارادوکس قدرت

    در حکایت معروف «سهم شیر» از ازوپ، یک شیر، یک روباه، یک شغال و یک گرگ پیمان می‌بندند که در شکار با یکدیگر همکاری کنند. اما پس از به دام افتادن طعمه، شیر تمام غنیمت را برای خود برمی‌دارد و هر آن‌که را که جرئت کند به تصمیمش معترض شود، به مرگ تهدید می‌کند.
    چهارشنبه، ۱۱ تیر ۱۴۰۴
  • پویایی منافع دولتمردان و جامعه بررسی شد

    روزنامه شماره ۶۳۲۷

    چرا به رئیس نیاز داریم؟

    اصلا چرا ما به رئیس نیاز داریم؟ چرا در جوامعی بی‌قانون و بدون رئیسی که به ما بگوید چه کار کنیم، زندگی نمی‌کنیم؟ یکی از معروف‌ترین جواب‌ها برای این سوال از کتاب «لویاتان» نوشته توماس هابز آمده است که می‌گوید ما به رئیس نیاز داریم تا از ما در مقابل یکدیگر محافظت کند.
    سه‌شنبه، ۱۰ تیر ۱۴۰۴
  • گذشته،‌حال و آینده؛‌‌سنتی مهم از اقتصاد سیاسی (قسمت اول)

    روزنامه شماره ۶۳۲۶

    سنت انتخاب عمومی

    شصت سال پیش، انجمن انتخاب عمومی توسط گوردون تالاک و جیمز بوکانان تاسیس شد. این رویداد تقریبا همزمان با انتشار کتاب مشترک آنها، «The Calculus of Consent» بود. یک دهه پیش، در پنجاهمین سالگرد، وظیفه من این بود که درباره «گذشته، حال و آینده اقتصاد سیاسی ویرجینیا» صحبت کنم. مقاله‌ای که بعدا (با همکاری آلن مارسیانو) در مجله‌ «انتخاب عمومی» منتشر شد.
    دوشنبه، ۰۹ تیر ۱۴۰۴
  • بررسی نبرد میان سیاستمداران جاه‌طلب و نهادهای دموکراتیک؛

    روزنامه شماره ۶۳۲۵

    وقتی قواعد بازی، خود بازی می‌شود

    امروزه بزرگ‌ترین تهدید برای دموکراسی، نه کودتایی نظامی، بلکه فرسایش از درون به دست سیاستمداران منتخب است. سیاستمدارانی که پس از کسب قدرت، با ظاهری قانونی و در پوشش اصلاحات، بازی را به نفع خود تغییر می‌دهند.
  • کتاب «طلوع کاذب» جورج سلجین مورد بررسی قرار گرفت؛

    روزنامه شماره ۶۳۲۵

    سراب بهبود اقتصادی «میثاق نوین»

    جورج سلجین اغلب به واسطه مطالعاتش در حوزه اقتصاد پولی شناخته می‌شود. با این حال سلجین مطالعات قابل توجه تاریخ اقتصاد هم در کارنامه دارد. او در تازه‌ترین کتاب خود با عنوان «طلوع کاذب» به سراغ فرانکلین روزولت و برنامه میثاق نوین New Deal او رفته و جزئیات و نتایج آن را مورد بررسی قرار داده است. جان گلاک، که خود دکترای تاریخ دارد، به سراغ کتاب جدید سلجین رفته و آن را مرور می‌کند.
    یکشنبه، ۰۸ تیر ۱۴۰۴
  • آیا تجارت برده‌ را می‌توان جلوه‌ای از نظام بازار تلقی کرد؟

    روزنامه شماره ۶۳۲۴

    زیرپوست اقتصاد برده‌داری

    پایان برده‌داری در ایالات متحده در نوزدهم ژوئن گرامی داشته می‌شود و هر ساله تنور گفت‌وگوها پیرامون این موضوع تاریخی را داغ می‌کند. چندی پیش رونالد فرایر، استاد اقتصاد هاروارد در مطلبی برده‌داری را نمونه‌ای از نتایج فروکاستن انسان به دارایی و تفوق نیروهای سودجوی بازار بر شفقت و انسانیت نامید.
    شنبه، ۰۷ تیر ۱۴۰۴
  • جان مینارد کینز چگونه به پیشگوی جنگ تبدیل شد؟

    روزنامه شماره ۶۳۲۳

    پیامدهای اقتصادی صلح

    کتاب «پیامدهای اقتصادی صلح» در اوایل دسامبر ۱۹۱۹ منتشر شد و توفانی از واکنش‌ها را از چند جهت برانگیخت. این کتاب درباره صلح ورسای در پایان جنگ جهانی اول نگاشته شده بود و به الزام طرف مغلوب جنگ، یعنی آلمان، به پرداخت غرامت،انتقاد می‌کرد. متن پیش رو را جوزایا استامپ، اقتصاددان بریتانیایی در سال ۱۹۳۴ به نگارش درآورده و درباره پیش‌بینی‌های محقق شده کینز در این کتاب توضیحاتی را ارائه می‌کند.
    پنجشنبه، ۰۵ تیر ۱۴۰۴
  • اثرات نامتقارن نفت بر دولت‏‏‌های خاورمیانه؛

    روزنامه شماره ۶۳۲۲

    تلاقی نفت با جمهوریت و سلطنت

    پارادایم نظری دیرینه‌‌‌ای که استبداد سیاسی را به مثابه مانعی بنیادین در مسیر توسعه اقتصادی-اجتماعی مفهوم‌‌‌پردازی می‌کند، ریشه‌‌‌های خود را در گفتمان‌‌‌های کلاسیکی چون «استبداد شرقی» کارل اوت ویتفوگل (۱۹۵۷) و مفهوم مارکسیستی «شیوه تولید آسیایی» (مارکس، ۱۹۳۲) می‌‌‌جوید؛ چارچوبی تحلیلی که برای تبیین ناکامی اصلاحات توسعه محور در مصر قرن هجدهم و امپراتوری عثمانی در قرن نوزدهم، به‌‌‌ویژه طی دوره (۱۸۴۰-۱۸۸۰) که ظاهرا معطوف به خودمختاری جامعه و پویایی بخشیدن به آن بود، بسط یافت.
  • کنترل سیاستمداران در جوامع چندپاره؛

    روزنامه شماره ۶۳۲۲

    سیاست ترس

    در کشورهایی که از نهادهای سیاسی قوی برخوردار نیستند، مشاهده دو پدیده جالب است؛ نخست، حاکمان بسیاری از این کشورها، به‌‌‌رغم ثروت‌‌‌اندوزی، فساد و سوءمدیریت آشکار، از حمایت فعال بخش قابل‌‌‌توجهی از جامعه برخوردارند. عجیب‌‌‌تر آنکه برخی از اقشار فقیر جامعه نیز، که طبعا رضایت کمتری از حکومت دارند، از حامیان حکومت به شمار می‌‌‌روند.
    چهارشنبه، ۰۴ تیر ۱۴۰۴
  • یک اقتصاددان به تاثیر کلیدی اقتصاد بر سرنوشت نبردها پرداخت؛

    روزنامه شماره ۶۳۲۱

    چگونه اقتصاد، جنگ را می‌برد؟

    جنگ یکی از مهم‌ترین پدیده‌های انسانی است. سومایا کِینِس، اقتصاددان و ستون‌نویس نشریه فایننشال تایمز، در یک پادکست اقتصادی از یک اقتصاددان با نام دانکن ولدون دعوت کرده است تا درباره جنگ و اثر اقتصاد بر آن سخن بگویند. آخرین کتاب دانکن به همین موضوع اختصاص یافته و با عنوان «خون و گنج: اقتصاد نبرد، از وایکینگ‌ها تا اوکراین» منتشر شده است. به گفته دانکن، امروزه اقتصاد نقش محوری در تداوم و کسب پیروزی در جنگ‌ها دارد. مشروح این گفت‌وگو در این گزارش آمده است.
    سه‌شنبه، ۰۳ تیر ۱۴۰۴
  • توقف پرداخت سود به ذخایر بانکی ایده خوبی است؟

    روزنامه شماره ۶۳۲۰

    پیامدهای پیچیده صرفه‏‌جوییِ گران

    پیشنهادی که با اظهارات یکی از سناتورها مبنی بر اینکه کنگره باید فدرال رزرو (بانک مرکزی ایالات متحده) را وادار کند تا پرداخت سود به ذخایر بانکی را متوقف کند آغاز شد، ، بیش از آنچه تصور می‌‌شد در حال جدی گرفته شدن است.
    دوشنبه، ۰۲ تیر ۱۴۰۴
  • دنیای بی‌رحم جدید؛

    روزنامه شماره ۶۳۱۹

    عصر جدید و تلاش‌های تازه برای اشاعه هسته‌ای

    در دهه ۱۹۹۰، سیاست ایالات متحده در قبال جنگ‌افزارهای هسته‌ای بر دو اولویت کلیدی استوار بود: نخست، حصول اطمینان از اینکه اوکراینِ تازه‌استقلال‌یافته زرادخانه عظیم خود را به روسیه واگذار کند و دوم، ممانعت از دستیابی کره شمالی به سلاح‌های اتمی اختصاصی خود. هرچند کوشش نخست به موفقیت انجامید، اما امروز بسیاری از ناظران، خلع سلاح اوکراین را یک خطای راهبردی کلان می‌دانند؛ اشتباهی که آن کشور را در برابر تهاجم روسیه بی‌پناه گذاشت و به خونین‌ترین جنگ اروپا در نسل‌های اخیر دامن زد. در نقطه مقابل، تلاش دوم شکست خورد و پیونگ‌یانگ با بهره‌گیری هوشمندانه از اکراه آمریکا برای کاربرد نیروی نظامی، به قدرتی هسته‌ای بدل شد که اکنون امنیت جهانی را به چالش می‌کشد. امروزه و هم‌زمان با تحرکات نظامی اسرائیل برای ممانعت از آنچه دستیابی ایران به یک توانایی هسته‌ای مشابه می‌خواند، این دو نمونه تاریخی در سراسر جهان به‌دقت بازخوانی می‌شوند. آیا درس این است که کشورهای مواجه با تهدیدهای وجودی برای بقای خود ناگزیر به داشتن سلاح اتمی هستند؟ یا آنکه پیگیری چنین سلاح‌هایی مسیری پرمخاطره است که دشمنان را به حمله پیش‌دستانه ترغیب می‌کند؟
    یکشنبه، ۰۱ تیر ۱۴۰۴
  • در آستانه دخالت احتمالی آمریکا بررسی شد؛

    روزنامه شماره ۶۳۱۸

    دست بالای صلح در افکار عمومی

    در حالی که احتمال دارد آمریکا وارد درگیری میان ایران و اسرائیل شود، یک اندیشکده آمریکایی این اقدام را خلاف منافع ایالات‌متحده و تنها منطبق با منافع اسرائیل خوانده است. در مقابل یک نظرسنجی جدید نشان می‌دهد که اقدام نظامی علیه تاسیسات اتمی ایران جایی در افکار عمومی آمریکا ندارد.
  • کمبود موشک‏‏‌های پدافندی «ارو» چگونه معادلات میان ایران و اسرائیل را تغییر می‌دهد؟

    روزنامه شماره ۶۳۱۸

    سناریوهای نبرد در غیاب «پیکان»

    در بحبوبحه درگیری نظامی ایران و اسرائیل، یک اقتصاددان آمریکایی خبر کمبود موشک‌‌‌های پدافندی موسوم به ارو (پیکان) را با استفاده از یکی از آخرین نسخه‌‌‌های هوش‌‌‌مصنوعی بررسی کرد.
    شنبه، ۳۱ خرداد ۱۴۰۴
  • گزارش پیشگویانه سفیر بریتانیا از آلمان هیتلری چه بود؟

    روزنامه شماره ۶۳۱۷

    صدای پای جنگ

    لودویگ فون میزس، در کتاب حکومت قادرمطلق: ظهور دولت تمامیت‌‌خواه و جنگ تمام‌عیار خود، از جمله علل موفقیت نازی‌ها در تسلیح مجدد آلمان و راه‌اندازی جنگ جهانی دوم را خوشبینی سیاستمداران دولت‌های متفق غربی به نازی‌ها و آسان‌گیری نسبت به آنان می‌داند.
    پنجشنبه، ۲۹ خرداد ۱۴۰۴
  • فراتر از گلوله و تفنگ

    جنگ جهانی دوم، بیش از آنکه نبردی میان ارتش‌ها با گلوله و تفنگ باشد، یک مبارزه تمام‌عیار اقتصادی بود؛ عرصه‌ای که در آن، توانایی یک ملت برای تولید، تامین مالی و تخصیص بهینه منابع، به اندازه استراتژی‌های نظامی در میدان نبرد، سرنوشت‌ساز بود.
  • متفکر سرشناس فرانسوی درباره درگیری نظامی چه می‌گوید؟

    روزنامه شماره ۶۳۱۶

    ریشه‌های جنگ

    فردریک باستیا (۱۸۰۱-۱۸۵۰) اقتصاددان، حامی تجارت آزاد و نماینده مجلس فرانسه پس از انقلاب۱۸۴۸ بود. متن حاضر، فصلی از رساله او با عنوان «هماهنگی‌های اقتصادی» است.